โมเดลเชิงนิเวศวิทยาของการเกิดวัณโรคดื้อยาหลายขนานในโรงพยาบาลแม่สอด จังหวัดตาก

บทคัดย่อ

วัตถุประสงค์: เพื่อศึกษาปัจจัย 5 ระดับของการเกิดวัณโรคดื้อยาหลายขนานของโรงพยาบาลแม่สอดด้วยโมเดลเชิงนิเวศวิทยา คือ ปัจจัยภายในตัวบุคคล ระหว่างบุคคล องค์กร ชุมชน และนโยบายสาธารณะ  วิธีการ: งานวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพที่เก็บข้อมูลโดยการสัมภาษณ์เชิงลึกในผู้ป่วยวัณโรคดื้อยาหลายขนานรายใหม่ 10 ราย ซึ่งอยู่ระหว่างการรักษา ณ คลินิกวัณโรค โรงพยาบาลแม่สอด รวมถึงญาติหรือผู้ดูแล 7 ราย และบุคลากรที่ให้บริการคลินิกวัณโรค 6 รายในช่วงเดือนกันยายนถึงธันวาคม พ.ศ. 2561 การศึกษาใช้การวิเคราะห์แก่นสาระและตรวจสอบข้อมูลแบบสามเส้าจากแหล่งที่มาของข้อมูล  ผลการวิจัย: ความไม่ร่วมมือในการรักษาของผู้ป่วยซึ่งอาจนำสู่การดื้อยาหลายขนานนั้น เป็นยอดภูเขาน้ำแข็งที่สืบเนื่องจากหลายปัจจัย ทั้งอาการไม่พึงประสงค์จากยาที่รบกวนการดำเนินชีวิต ระยะเวลาการรักษาที่นานทำให้ผู้ป่วยกังวลว่าอาจไม่สามารถรักษาให้หายได้ จึงเกิดความท้อแท้ แยกตัวออกจากชุมชน และปกปิดตัวเองเพราะกลัวสังคมรังเกียจ ขณะเดียวกันทัศนคติต่อโรคของญาติมีผลต่อท่าทีการช่วยดูแล ซึ่งมีผลต่อกำลังใจของผู้ป่วยมาก สิ่งแวดล้อมและขั้นตอนการให้บริการที่ไม่เป็นระบบและล่าช้าทำให้ผู้ป่วยไม่อยากเข้ามารับบริการ ในขณะที่เจ้าหน้าที่มีภาระงานที่เพิ่มขึ้นจากนโยบายวัณโรคต่าง ๆ แต่ผู้ป่วยและญาติกลับไม่ทราบถึงนโยบายดังกล่าว สรุป: ปัจจัยทั้ง 5 ระดับตามโมเดลเชิงนิเวศวิทยามีความเชื่อมโยงไปสู่การส่งเสริมให้เกิดวัณโรคดื้อยาหลายขนานได้ทั้งทางตรงและทางอ้อม การสร้างความเข้าใจต่อโรคและการรักษาแก่ผู้ป่วยและญาติ รวมถึงการปรับนโยบายที่เกี่ยวกับวัณโรคให้เข้ากับสถานการณ์ปัจจุบัน มีความต่อเนื่อง และเอื้อต่อการปฏิบัติจริง อาจเป็นจุดคานงัดสำคัญของการแก้ปัญหา