ประสิทธิผลของโปรแกรมการบริบาลทางเภสัชกรรมเพื่อส่งเสริมความร่วมมือในการใช้ยาในผู้สูงอายุที่มีการได้รับยาหลายขนานในโรงพยาบาลชุมชนแห่งหนึ่งในจังหวัดกาญจนบุรี

บทคัดย่อ

วัตถุประสงค์: เพื่อวัดประสิทธิผลของโปรแกรมการบริบาลทางเภสัชกรรม (pharmaceutical care based program: PCP) เพื่อส่งเสริมความร่วมมือในการใช้ยา (medication adherence: MA) ในผู้สูงอายุที่ได้รับยาหลายขนานในโรงพยาบาลชุมชนแห่งหนึ่ง วิธีการ: การศึกษานี้เป็นการวิจัยรูปแบบกลุ่มเดียววัด MA ก่อนและหลังการให้ PCP ในผู้ป่วยสูงอายุ 60 ปีขึ้นไปที่รับประทานยาโรคประจำตัวตั้งแต่ 4 ชนิดขึ้นไป มีระดับ MA ต่ำโดยเมื่อประเมินด้วยการนับเม็ดยาพบอัตรา MA น้อยกว่าร้อยละ 80 หรือมากกว่าร้อยละ 120 หรือคะแนนจากแบบสอบถามพฤติกรรมในการใช้ยาสำหรับคนไทย (MTB-Thai) น้อยกว่า 22 คะแนน  PCP ดำเนินการตามคู่มือการให้ PCP ที่พัฒนาขึ้นเพื่อเป็นแนวทางในการทำกิจกรรมส่งเสริม MA ซึ่งประกอบด้วยการให้ความรู้ การส่งเสริมพฤติกรรมการรับประทานยา เช่น การจัดยาเป็นชุดพร้อมรับประทานและการทบทวนการใช้ยา การดำเนินการ PCP มี 2 ครั้ง คือ ที่คลินิกโรคเรื้อรังเมื่อเริ่มการศึกษา และในสัปดาห์ที่ 4  และติดตาม MA ในสัปดาห์ที่ 4 และ 8 ผู้ป่วยมี MA ระดับดี หากผลการนับเม็ดยาอยู่ในช่วงร้อยละ 80-120 และผลการสอบถาม MA ด้วย MTB-Thai มีคะแนนตั้งแต่ 22 ขึ้นไป ผลการวิจัย: ผู้ป่วยสูงอายุที่เข้าในการศึกษามี 30 ราย เป็นเพศหญิง 26 ราย อายุเฉลี่ย 70.4 ± 9.0 ปี ผู้ป่วยทั้งหมดมีโรคประจำตัว 2 โรคขึ้นไปโดยอย่างน้อยเป็นโรคเบาหวาน โรคความดันโลหิตสูง หรือโรคไขมันผิดปกติ รายการยาโรคประจำตัวที่ได้รับต่อวันเฉลี่ย 7.0 ± 1.8 รายการ ปัญหาความไม่ร่วมมือการใช้ยาที่พบบ่อยคือ การไม่ได้รับประทานยาบางมื้อ (24 ราย) และการขาดยาหรือหยุดยา (15 ราย) กิจกรรมส่งเสริม MA ที่ใช้ส่วนใหญ่คือ การให้ความรู้ประกอบคำแนะนำ และการทบทวนการใช้ยา ระดับ MA ในยาโรคประจำตัวโดยเฉลี่ยเมื่อเริ่มต้นการศึกษาและสิ้นสุดการศึกษาโดยวิธีนับเม็ดยาเท่ากับร้อยละ 70.47 และร้อยละ 96.61 ตามลำดับ และโดยวิธี MTB-Thai มีค่ามัธยฐานเท่ากับ 19 คะแนน และ 23 คะแนน ตามลำดับ ซึ่งเพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p < 0.001) ผู้ป่วยที่มี MA ระดับดีเพิ่มขึ้นอย่างชัดเจนเป็น 21 รายตั้งแต่สัปดาห์ที่ 4 และเพิ่มขึ้นอีกเป็น 27 รายในสัปดาห์ที่ 8 สรุป:  PCP ที่พัฒนาขึ้นมีแนวทางการดำเนินการที่ชัดเจนในการเลือกเครื่องมือหรือกิจกรรมที่หลากหลายซึ่งสามารถส่งเสริม MA ในผู้สูงอายุที่ได้รับยาหลายขนานให้เหมาะสมกับผู้ป่วยแต่ละรายได้