การมีส่วนร่วมของเจ้าหน้าที่หน่วยบริการปฐมภูมิในกระบวนการพัฒนา ระบบงานบริการส่งมอบยาและให้คำแนะนำการใช้ยา

บทคัดย่อ

วัตถุประสงค์: เพื่อศึกษากระบวนการที่ใช้ในการพัฒนาระบบงานบริการส่งมอบยาและให้คำแนะนำการใช้ยา โดยการมีส่วนร่วมของเจ้าหน้าที่หน่วยบริการปฐมภูมิ และเพื่อวิเคราะห์หาปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับกระบวนการพัฒนา วิธีการวิจัย: การศึกษานี้เป็นการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วมในโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลวังเจ้า อำเภอวังเจ้า จังหวัดตาก ผู้ร่วมวิจัยประกอบด้วย 1) ทีมวิจัยหลัก ได้แก่ เจ้าหน้าที่ประจำหน่วยบริการปฐมภูมิ จำนวน 5 คน 2) ทีมผู้สนับสนุน ได้แก่ พยาบาลวิชาชีพจากโรงพยาบาลแม่ข่าย เจ้าพนักงานเภสัชกรรม อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน ผู้นำชุมชน และหัวหน้าหน่วยบริการปฐมภูมิ 3) ผู้ป่วยกลุ่มเป้าหมาย ได้แก่ ผู้ป่วยเบาหวาน จำนวน 136 คน ผู้วิจัยรวบรวมข้อมูลจากการสังเกต การสัมภาษณ์อย่างไม่เป็นทางการ การสนทนากลุ่ม และการประชุมระดมสมอง ผลการวิจัย: กระบวนการพัฒนาระบบงานบริการส่งมอบยาและให้คำแนะนำการใช้ยาในบริบทของหน่วยบริการปฐมภูมิ มีขั้นตอนที่สำคัญ คือ 1) การศึกษาบริบทของพื้นที่และเจ้าหน้าที่หน่วยบริการปฐมภูมิเป้าหมาย 2) การสร้างทีมวิจัยหลัก 3) การวิเคราะห์ปัญหา สาเหตุ และกำหนดกิจกรรมในการแก้ปัญหา 4) การวางแผนการปฏิบัติงานส่งมอบยาและให้คำแนะนำการใช้ยา 5) การดำเนินงานบริการตามแผนที่วางไว้ 6) การวิเคราะห์ผลการปฏิบัติงาน 7) การวิเคราะห์ปัจจัยที่มีผลต่อการพัฒนาระบบงาน และ 8) การปรับระบบงานส่งมอบยาและให้คำแนะนำการใช้ยา  ทีมวิจัยหลักกำหนดแผนการทำงาน 2 แผนเพื่อพัฒนาระบบบริการส่งมอบยาและให้คำแนะนำการใช้ยา ได้แก่ 1) กิจกรรมการอบรมความรู้เพิ่มเติมในเรื่องยาให้กับทีมวิจัยหลัก และ 2) กิจกรรมการปรับปรุงระบบบริการผู้ป่วยเบาหวาน ผลการดำเนินงานตามกิจกรรมพบว่า ทีมวิจัยหลักเข้ามามีส่วนร่วมในทุกขั้นตอนของกระบวนการพัฒนา มีผลให้ทีมวิจัยหลักสามารถลดปัญหาของระบบได้ และปรับเปลี่ยนกระบวนทัศน์ในการปฏิบัติงาน โดยคำนึงถึงผลประโยชน์ของผู้ป่วยเป็นหลัก ทำให้ผู้ป่วยเบาหวานมีปัญหาจากการใช้ยาลดลง สรุป: การใช้รูปแบบงานวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม สามารถพัฒนากระบวนการทำงานและการเรียนรู้ของเจ้าหน้าที่หน่วยบริการปฐมภูมิได้ ปัจจัยภายในที่สำคัญที่เกี่ยวข้องกับกระบวนการพัฒนาระบบงานบริการส่งมอบและการให้คำแนะนำการใช้ยา ได้แก่ ประสบการณ์เดิมจากการทำงานของทีมวิจัย ความตระหนักถึงปัญหาของระบบ การได้รับการยอมรับจากผู้อื่น การสามารถพร้อมรับการเปลี่ยนแปลง และการมีภาวะผู้นำ ส่วนปัจจัยภายนอกที่มีผล ได้แก่ ความร่วมมือของทีมผู้สนับสนุนและผู้ป่วย รูปแบบการวิจัยที่ส่งเสริมการมีส่วนร่วม และช่วงเวลาในการดำเนินกิจกรรมที่จำกัด