รูปแบบการพัฒนาสมรรถนะซุปเปอร์อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน ที่ปฏิบัติงานบนพื้นที่สูง

บทคัดย่อ

การวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วมนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนารูปแบบการพัฒนาสมรรถนะซุปเปอร์อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้านที่ปฏิบัติงานบนพื้นที่สูง และประเมินผลการปฏิบัติงาน รวมทั้งความพึงพอใจของผู้ป่วยที่ได้รับการดูแลจากซุปเปอร์อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน คัดเลือกพื้นที่สูงตามระดับความยากง่ายในการเข้าถึง โดยเลือกพื้นที่ที่เข้าถึงได้ง่าย ปานกลาง และยากในสัดส่วนใกล้เคียงกัน ทั้งหมด 11 ตำบล จากอำเภออมก๋อย จังหวัดเชียงใหม่ อำเภอแม่สะเรียง และอำเภอสบเมย จังหวัดแม่ฮ่องสอน กลุ่มตัวอย่างที่เข้าร่วมการพัฒนารูปแบบ คือ บุคลากรสุขภาพ และตัวแทนอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้านที่ปฏิบัติงานในพื้นที่ จำนวน 31 คน และอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้านในพื้นที่ที่สมัครใจเข้ารับการพัฒนาสมรรถนะให้เป็นซุปเปอร์อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน ซึ่งมีคุณสมบัติตามเกณฑ์ จำนวน 30 คน เก็บรวบรวมข้อมูลโดยใช้การสนทนากลุ่ม การเข้าสำรวจพื้นที่จริงและระดมความคิดเห็น/แลกเปลี่ยนกับภาคีเครือข่าย เพื่อสร้างรูปแบบการพัฒนาสมรรถนะซุปเปอร์อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน การนำรูปแบบที่สร้างขึ้นไปทดลองใช้กับอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน และถอดบทเรียนรูปแบบการพัฒนาที่เหมาะสม เครื่องมือที่ใช้ในการรวบรวมข้อมูล ได้แก่ แบบประเมินผลการปฏิบัติงานในพื้นที่ของซุปเปอร์อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน และแบบประเมินความพึงพอใจของประชาชนที่รับบริการจากซุปเปอร์อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน และประเด็นคำถามในการสนทนากลุ่ม วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้สถิติเชิงพรรณนา และการวิเคราะห์เนื้อหาด้วยวิธี Naturalistic data processing          

ผลการวิจัย ได้รูปแบบการพัฒนาสมรรถนะซุปเปอร์อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน ซึ่งประกอบด้วยกระบวนการพัฒนาสมรรถนะ 4 ขั้นตอน ได้แก่ เปิดโอกาสให้ได้รับประสบการณ์ตรง ทบทวนความรู้และสะท้อนคิด รับรู้และตกผลึกความรู้ด้วยตนเอง และนำสิ่งที่เรียนรู้ไปปฏิบัติ กระบวนการพัฒนาทุกขั้นตอนดำเนินการภายใต้ระบบและกลไกการสนับสนุนดูแลของภาคีเครือข่าย และการใช้ประโยชน์จากปัจจัย 3 ประการที่มีอิทธิพลในการส่งเสริมให้กระบวนการพัฒนามีประสิทธิภาพสูงสุด ได้แก่ ปัจจัยนำเข้า ภาคีเครือข่าย การสื่อสารและความร่วมมือระหว่างกัน ภายหลังการนำร่องทดลองใช้รูปแบบการพัฒนา พบว่า คะแนนเฉลี่ยโดยรวมและรายข้อของการปฏิบัติงานของซุปเปอร์อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน ผ่านสูงกว่าร้อยละ 80 และคะแนนเฉลี่ยความพึงพอใจโดยรวมของผู้ป่วยที่ได้รับการดูแลอยู่ในระดับพอใจมาก (Mean 4.14, SD 0.86) ผลการวิจัยนี้อาจสะท้อนถึงประสิทธิภาพและความเหมาะสมของรูปแบบการพัฒนาสมรรถนะซุปเปอร์อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน ด้านความรู้และความสามารถในการดูแลสุขภาพขั้นพื้นฐานแก่ประชาชนบนพื้นที่สูง ซึ่งควรนำไปต่อยอดหรือขยายผลในพื้นที่สูงอื่นเพื่อยืนยันถึงความเหมาะสมและประสิทธิภาพของรูปแบบการพัฒนาต่อไป