การพัฒนาระบบเฝ้าระวังการจำหน่ายยาในร้านชำผ่านนโยบาย ส่งเสริมการใช้ยาอย่างสมเหตุผลในชุมชนตำบลเหล จังหวัดพังงา

บทคัดย่อ

วัตถุประสงค์: เพื่อพัฒนาระบบเฝ้าระวังการจำหน่ายยาห้ามจำหน่ายในร้านชำ(การเฝ้าระวังฯ) ผ่านนโยบายส่งเสริมการใช้ยาอย่างสมเหตุผลในชุมชน (RDU community) ตำบลเหล จังหวัดพังงา วิธีการ: การวิจัยเชิงปฏิบัติการนี้ใช้กระบวนการ ตามหลักการของ RDU community ได้แก่ การประเมินชุมชน การประเมินปัญหาในพื้นที่ การคืนข้อมูลผู้ป่วยที่ได้รับผลกระทบจากยาในชุมชนโดยเภสัชกร การร่วมกันวิเคราะห์และประเมินสถานการณ์ ตลอดจนร่วมวางแผนจัดกิจกรรมซึ่งนำไปสู่การออกแบบระบบเฝ้าระวังฯ โดยเครือข่ายคุ้มครองผู้บริโภคด้านสาธารณสุข (คบส.)  และการสร้างข้อตกลงร่วมกันระหว่างภาครัฐและเอกชนโดยประกาศธรรมนูญสุขภาพ การศึกษาวัดความรู้ก่อนและหลังการให้ความรู้แก่ผู้ประกอบการเกี่ยวกับพระราชบัญญัติยา (พรบ. ยา) และการให้ความรู้ประชาชนเกี่ยวกับการเลือกซื้อและใช้ยาที่ปลอดภัย การศึกษาแจกโปสเตอร์แสดงชนิดยาที่ขายได้และไม่ได้ในร้านชำแก่ร้านชำทุกร้าน จำนวน 27 ร้าน การศึกษาเก็บข้อมูลจำนวนร้านชำที่มีการจำหน่ายยาห้ามจำหน่าย 3 ครั้งห่างกันทุก 45 วัน ในช่วง 1 สิงหาคม 2563 – 30  ธันวาคม 2564 การวิเคราะห์ข้อมูลใช้สถิติ Mixed effects model ผลการวิจัย: หลังดำเนินกิจกรรมตามโครงการพบว่า ร้านชำจำหน่ายยาห้ามจำหน่ายลดลงอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติจากจำนวน 20 ร้านในการตรวจครั้งที่ 1 เหลือ 6 ร้านในการตรวจประเมินครั้งที่ 3 (P<0.001) คะแนนความรู้ของผู้ประกอบการและประชาชนเพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติจาก 9.59 ± 2.20 เป็น 11.67 ± 3.33 (P<0.001) (คะแนนเต็ม 16 คะแนน) และจาก 19.02±3.36 เป็น 21.92±3.37 (P<0.001) (คะแนนเต็ม 28 คะแนน) ตามลำดับ  หลังจากการใช้ระบบเฝ้าระวังฯ ไม่พบการจำหน่ายยาปฏิชีวนะชนิดรับประทาน ยาสูตรผสม ยาชุด และยาหมดอายุ สรุป: การพัฒนาระบบเฝ้าระวังฯ ผ่านนโยบาย RDU community ทั้ง 5 กิจกรรม ทำให้เกิดการแก้ปัญหาในเชิงระบบ โดยเป็นการเชื่อมโยงข้อมูลระหว่างโรงพยาบาลและชุมชนภายใต้การมีส่วนร่วมของทุกภาคส่วน ระบบเฝ้าระวังฯ ทำให้ผู้ประกอบการและประชาชนเกิดความรอบรู้ในการใช้ยาอย่างสมเหตุผลและส่งเสริมให้ตำบลเหลเป็นชุมชนต้นแบบปลอดยาที่ห้ามจำหน่ายในร้านชำได้