การพัฒนากระบวนการแก้ปัญหาการใช้ยาชุดในชุมชนโดยสภาองค์กร ชุมชนตำบลบ้านกู่ อำเภอยางสีสุราช จังหวัดมหาสารคาม

บทคัดย่อ

วัตถุประสงค์: เพื่อพัฒนารูปแบบการแก้ปัญหายาชุดในชุมชนโดยสภาองค์กรชุมชนตำบลและศึกษาผลของรูปแบบดังกล่าว วิธีการ: การศึกษานี้เป็นการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม การวิจัยแบ่งเป็น 4 ระยะ คือ ระยะ 1 เป็นการสร้างความสัมพันธ์แบบหุ้นส่วน ผู้วิจัยสัมภาษณ์เชิงลึกผู้นำชุมชน คือ ประธานสภาองค์กรชุมชนตำบลบ้านกู่ และนายกองค์การบริหารส่วนตำบล ผู้นำชุมชนคัดเลือกแกนนำชุมชนเป็นทีมวิจัยอีก 6 คน ระยะ 2 เป็นการวิเคราะห์ปัญหาแบบมีส่วนร่วม การประชุมสภาองค์กรชุมชนตำบลสรุปว่าปัญหาสำคัญที่ต้องดำเนินการก่อนคือยาชุด หลังจากนั้นมีการจัดทำแผนปฏิบัติการแก้ปัญหายาชุดในชุมชน โดยเลือกบ้านโนนรังเป็นหมู่บ้านนำร่องก่อนขยายผลทุกหมู่บ้านในปีต่อไป ระยะ 3 เป็นการวางแผนปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม เวทีประชาคมบ้านโนนรังกำหนดกติกาชุมชน และแผนปฏิบัติการแก้ไขปัญหายาชุดของบ้านโนนรัง ระยะนี้เป็นการศึกษาแบบกึ่งทดลองกลุ่มเดียวที่วัดผลก่อนและหลังการแทรกแซง การศึกษาเลือกตัวอย่างแบบเจาะจง จำนวน 107 คน การแทรกแซงดำเนินการโดยอบรมผู้นำชุมชนและอาสาสมัครสาธารณสุข หลังจากนั้น ผู้นำชุมชนและอาสาสมัครสาธารณสุขดำเนินการกระจายความรู้แก่ประชาชนทุกครัวเรือน ประชาสัมพันธ์ผ่านหอกระจายข่าว ให้ความรู้ผู้ประกอบการร้านชำ เฝ้าระวังการจำหน่ายยาในร้านชำ และติดป้ายห้ามรถเร่ขายยาชุด ระยะ 4 เป็นการปฏิบัติและถอดประสบการณ์แบบมีส่วนร่วม การถอดประสบการณ์ดำเนินการหลังจากการปฏิบัติตามแผนโดยการจัดเวทีประชาคมและการประชุมสภาองค์กรชุมชนตำบล ผลการวิจัย: คะแนนความรู้และคะแนนทัศนคติเรื่องยาชุดหลังจากการดำเนินกิจกรรมการแก้ปัญหาฯ สูงขึ้นจาก 7.53±0.32 คะแนนเป็น 11.32±0.13  คะแนน (คะแนนเต็ม 14) และจาก 5.99±0.23 เป็น 8.12±0.11 คะแนน (คะแนนเต็ม 9) ตามลำดับ ซี่งมีนัยสำคัญทางสถิติ (P<0.001) หลังการดำเนินการ ทุกคนไม่ใช้ยาชุดในครั้งต่อไปและไม่พบร้านชำจำหน่ายยาชุดจากเดิมที่พบ 3 ใน 4 ร้านก่อนการดำเนินการ ปัจจัยความสำเร็จคือ ผู้นำชุมชน การมีส่วนร่วมของชุมชน และการพัฒนาศักยภาพชุมชน สรุป: สภาองค์กรชุมชนตำบลบ้านกู่สามารถแก้ไขปัญหายาชุดในชุมชนได้ โดยสามารถใช้งบประมาณจากกองทุนหลักประกันสุขภาพท้องถิ่น