ประสิทธิภาพของการให้ความรู้และคำปรึกษาโดยทีมสหสาขาวิชาชีพเพื่อจัดการโรคเบาหวานด้วยตนเอง: กรณีศึกษาในโรงพยาบาลตติยภูมิแห่งหนึ่ง

บทคัดย่อ

วัตถุประสงค์: เพื่อศึกษาประสิทธิภาพของการให้ความรู้และคำปรึกษาเพื่อจัดการโรคเบาหวานด้วยตนเองโดยทีมสหสาขาวิชาชีพต่อการควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด วิธีการ: การวิจัยนี้เป็นการเก็บข้อมูลย้อนหลังจากแฟ้มข้อมูล เกณฑ์การคัดผู้ป่วยเข้าในการศึกษา ได้แก่ 1) ได้รับการวินิจฉัยเป็นเบาหวานชนิดที่ 2, 2) มี fasting blood glucose (FBG) > 300 mg/dL จากผลตรวจวัดครั้งล่าสุด  และ FBG > 170 mg/dL ในช่วง 6 เดือนก่อนคัดเข้า หรือ Hemoglobin A1C  (HbA1C) ≥ 8% หรือมี estimated glomerular filtration rate stage 3B 3) สามารถสื่อสารด้วยภาษาไทย และ 4) ผู้ป่วยรับบริการจากแผนกผู้ป่วยนอกของโรงพยาบาลตติยภูมิที่ศึกษาระหว่างเดือนกุมภาพันธ์ถึงพฤกษภาคม พ.ศ.2560 กลุ่มทดลองรับความรู้และคำปรึกษาเพื่อจัดการโรคเบาหวานด้วยตนเองแบบเฉพาะรายโดยทีมสหสาขาวิชาชีพ ประกอบด้วย นักสุขศึกษา นักโภชนากร และเภสัชกร กลุ่มควบคุมได้รับการบริการแบบปกติ ผลลัพธ์ที่ศึกษา ได้แก่ ระดับ HbA1C ที่เปลี่ยนแปลง สัดส่วนผู้ป่วยที่มี HbA1C ลดลงมากกว่า 1% ที่สัปดาห์ 24 หลังเริ่มการศึกษา และภาวะแทรกซ้อนที่เกิดขึ้นระหว่างการศึกษา พฤติกรรมการควบคุมอาหาร เครื่องดื่มกาแฟ และความร่วมมือในการใช้ยา ผลการวิจัย: ตัวอย่างทั้งหมด 106 ราย แบ่งเป็นกลุ่มควบคุม 48 ราย และกลุ่มทดลอง 58 ราย กลุ่มควบคุมมีระดับ HbA1C ลดลง  0.67 ± 2.19 mg% ส่วนกลุ่มทดลอง HbA1C ลดลง คือ 1.02 ± 1.58% ทั้งนี้ไม่มีความแตกต่างกันอย่างนัยสำคัญทางสถิติ (P=0.353) เมื่อวิเคราะห์ด้วยการวิเคราะห์ถดถอยพหุคูณซึ่งปรับด้วยคะแนนความโน้มเอียง (propensity score) พบว่า กลุ่มทดลองสามารถลดค่า HbA1C ได้มากกว่ากลุ่มควบคุม (-0.20 % (95% confidence interval; -0.10 ถึง 0.59%) แต่ไม่มีนัยสำคัญทางสถิติ สำหรับสัดส่วนของผู้ป่วยที่ HbA1C ลดลง ≥ 1.0% ที่สัปดาห์ 24 ในกลุ่มทดลองและกลุ่มควบคุมมีสัดส่วนที่ใกล้เคียงกัน (ร้อยละ 41.30 และ 39.58; P=0.851)  ภาวะแทรกซ้อนที่เกิดขึ้นระหว่างการศึกษาในกลุ่มควบคุม คือ ภาวะน้ำตาลในเลือดสูงหรือกรดคีโตนคั่ง (ร้อยละ 14.58) ในขณะที่ไม่พบภาวะแทรกซ้อนดังกล่าวในกลุ่มทดลอง กลุ่มทดลองมีปริมาณการบริโภคคาร์โบไฮเดรต และปริมาณการดื่มกาแฟลดลง และร้อยละความร่วมมือในการใช้ยาเพิ่มขึ้นเมื่อเปรียบเทียบกับก่อนเข้าคลินิกอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (P<0.05) สรุป: การให้ความรู้และคำปรึกษาเพื่อจัดการโรคเบาหวานด้วยตนเองโดยทีมสหสาขาวิชาชีพมีประสิทธิภาพในการลดระดับน้ำตาลในเลือดมากกว่ากลุ่มควบคุม แต่ไม่มีความแตกต่างอย่างไม่มีนัยสำคัญทางสถิติ อย่างไรก็ตาม พบแนวโน้มในการลดภาวะแทรกซ้อนเฉียบพลัน และการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมของผู้ป่วยเบาหวานเพื่อจัดการตนเองในด้านการควบคุมอาหารและความร่วมมือในการใช้ยาที่ดีขึ้น