ความคิดเห็นของบุคลากรทางการแพทย์ต่อการปฏิบัติตามเกณฑ์จริยธรรมการส่งเสริมการขายยาภายใต้ โครงการโรงพยาบาลส่งเสริมการใช้ยาอย่างสมเหตุผล: กรณีศึกษาจังหวัดแห่งหนึ่งในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ

บทคัดย่อ

วัตถุประสงค์: เพื่อศึกษารูปแบบการดำเนินงานและความคิดเห็นของบุคลากรทางการแพทย์ต่อการปฏิบัติตามเกณฑ์จริยธรรมการส่งเสริมการขายยาตลอดจนปัญหาและอุปสรรคในการปฏิบัติภายใต้เงื่อนไขการใช้ยาอย่างสมเหตุผลในจังหวัดแห่งหนึ่งในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ วิธีการ: การวิจัยเชิงคุณภาพนี้เก็บข้อมูลโดยการวิเคราะห์ทางเอกสารและการสัมภาษณ์เชิงลึกผู้ให้ข้อมูลสำคัญจำนวน 15 คน ประกอบด้วยเภสัชกร จำนวน 12 ท่าน และแพทย์จำนวน 3 ท่าน แพทย์ผู้ให้ข้อมูลเป็นผู้บริหารโรงพยาบาลที่มีส่วนเกี่ยวข้องกับการดำเนินงานโครงการการใช้ยาอย่างสมเหตุผล 2 ท่าน และแพทย์หนึ่งท่านที่มีประสบการณ์การดำเนินงานการส่งเสริมจริยธรรมการจัดซื้อยา การศึกษาเก็บข้อมูลระหว่างเดือนเมษายนถึงเดือนมิถุนายน พ.ศ. 2561 การศึกษาวิเคราะห์ข้อมูลโดยการวิเคราะห์เชิงเนื้อหา ผลการวิจัย: จากผลการประเมินตนเองตามตัวชี้วัดของการใช้ยาอย่างสมเหตุผลพบทุกโรงพยาบาลผ่านตามเกณฑ์ที่กำหนด ผู้ให้ข้อมูลสำคัญเห็นว่าสามารถปฏิบัติตามเกณฑ์จริยธรรมการส่งเสริมการขายยาภายใต้โครงการการใช้ยาอย่างสมเหตุผลได้ แต่ยังไม่มีแนวทางการปฏิบัติอย่างเป็นระบบ  จากการศึกษาทั้ง 7 ประเด็น พบเพียง 1 ประเด็นที่โรงพยาบาลส่วนใหญ่สามารถปฏิบัติได้อย่างเป็นระบบ คือ การจัดซื้อยาที่มีความโปร่งใสและตรวจสอบได้โดยอ้างอิงตามระเบียบที่กำหนด ประเด็นที่ยังไม่สามารถปฏิบัติตามได้อย่างเป็นระบบ คือ 1) การตรวจสอบการสั่งใช้ยาที่มีอัตราการใช้สูงผิดปกติในโรงพยาบาล 2) การรับสิ่งของ/ของขวัญจากบริษัทยา  3) การกำหนดเวลาและสถานที่ให้ผู้แทนยาเข้าพบ 4) การรับตัวอย่างยา 5) การเข้าร่วมประชุมสัมมนาโดยบริษัทยา และ 6) การจัดประชุมวิชาการที่สนับสนุนโดยบริษัทยา สรุป: การปฏิบัติตามเกณฑ์จริยธรรมการส่งเสริมการขายยาภายใต้ตัวชี้วัดโครงการการใช้ยาอย่างสมเหตุผลมีภาพการปฏิบัติไม่แตกต่างกับการปฏิบัติตามเกณฑ์จริยธรรมการจัดซื้อจัดหาและการส่งเสริมการขายยาและเวชภัณฑ์ที่มิใช่ยาของกระทรวงสาธารณสุข พ.ศ.2557 ซึ่งเป็นไปตามความสมัครใจ หน่วยงานที่เกี่ยวข้อง เช่น กระทรวงสาธารณสุข ควรมีบทบาทในการกำหนดแนวทางปฏิบัติให้เป็นแนวทางที่ชัดเจน ตลอดจนมีระบบการติดตามเพื่อควบคุมกำกับการปฏิบัติตามเกณฑ์จริยธรรมการส่งเสริมการขายยาอย่างเข้มงวด โดยเฉพาะโรงพยาบาลขนาดใหญ่ซึ่งมีกิจกรรมส่งเสริมการขายยาที่หลากหลายมากกว่าโรงพยาบาลขนาดเล็ก