การจัดการประสบการณ์ไม่พึงประสงค์จากการใช้ยาสมุนไพรโดยมุมมองของผู้บริโภค

บทคัดย่อ

วัตถุประสงค์: เพื่ออธิบายการจัดการประสบการณ์ไม่พึงประสงค์ (adverse experiences หรือ AEs) จากการใช้ยาสมุนไพรในมุมมองของผู้บริโภค วิธีการ: การศึกษานี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพในรูปพหุกรณีศึกษาในตำบลวังใหม่ อำเภอนายายอาม จังหวัดจันทบุรี ผู้วิจัยเก็บข้อมูลระหว่างเดือนมีนาคม–เมษายน 2560 การศึกษาเก็บข้อมูลด้วยวิธีการสัมภาษณ์เชิงลึก การวิจัยคัดเลือกผู้ให้ข้อมูลแบบตามเกณฑ์จากผู้ที่มี AEs จากการใช้ยาสมุนไพร จำนวน 9 คน ผลการวิจัย: ผู้ให้ข้อมูลรับรู้ถึง AEs ที่เกิดขึ้นจากการใช้ยาสมุนไพร โดยวินิจฉัยความผิดปกติของร่างกายด้วยประสบการณ์ของตัวเอง ผู้ใช้ยาสมุนไพรบางรายไม่ทราบว่าประสบการณ์ที่เกิดขึ้นนั้นเป็นอาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยาสมุนไพร ซึ่งอาจเรียกอีกอย่างว่า อาการ “ไซร้” ผู้ให้ข้อมูลค้นหายาสมุนไพรที่น่าสงสัยจาก 1) การตัดสาเหตุอื่นนอกเหนือจากยาสมุนไพรที่สงสัย 2) อาการดีขึ้นหลังการหยุดใช้สมุนไพรที่สงสัย และ 3) เกิดอาการขึ้นอีกครั้งหลังมีการใช้ยาสมุนไพรนั้นซ้ำ วิธีการจัดการ AEs สามารถแบ่งได้เป็น 1) การไม่กระทำสิ่งใดถ้าหากอาการไม่รุนแรงและมีความเชื่อว่าสมุนไพรนั้นปลอดภัย 2) การรักษาด้วยตนเอง ประกอบด้วย การลดปริมาณการใช้หรือการหยุดใช้ยาสมุนไพร การนอนพักผ่อน การดื่มน้ำมาก ๆ เพื่อขับปัสสาวะ หรือการใช้สมุนไพรรางจืดเพื่อขับล้างสารพิษ 3) การแสวงหาการรักษา โดยไปโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลหรือร้านขายยา และ 4) ใช้ทั้งวิธีการรักษาด้วยตนเองและแสวงหาการรักษาควบคู่กัน สรุป: ผู้บริโภคยาสมุนไพรมีความเสี่ยงต่อการเกิดเหตุการณ์ไม่พึงประสงค์ ดังนั้นควรมีระบบการเฝ้าระวังการใช้ยาสมุนไพรที่มีประสิทธิภาพโดยการส่งเสริมการรายงานโดยผู้ป่วยและ/หรือบุคลากรทางการแพทย์ระดับปฐมภูมิ เพื่อเพิ่มความปลอดภัยในการใช้ยาสมุนไพร