การถอดบทเรียนกระบวนการพัฒนากลุ่มเกษตรอินทรีย์ชุมชนบ้านเขาดิน อำเภอคลองหาด จังหวัดสระแก้ว

บทคัดย่อ

วัตถุประสงค์: เพื่อศึกษากระบวนการปรับเปลี่ยนการทำการเกษตรเป็นระบบเกษตรอินทรีย์ของชุมชนบ้านเขาดิน อำเภอคลองหาด จังหวัดสระแก้ว  ตลอดจนปัจจัยแห่งความสำเร็จในการปรับเปลี่ยนดังกล่าว  วิธีการ: การศึกษานี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพโดยการทบทวนเอกสารที่เกี่ยวข้อง จัดการสนทนากลุ่ม และสัมภาษณ์เชิงลึกในกลุ่มผู้ให้ข้อมูล คือ แกนนำกลุ่มเกษตรอินทรีย์ชุมชนบ้านเขาดิน อำเภอคลองหาด จังหวัดสระแก้ว ตลอดจนสมาชิกกลุ่มฯ และผู้มีส่วนเกี่ยวข้องกับกลุ่มฯ การถอดบทเรียนทำโดยการวิเคราะห์เนื้อหาจากข้อมูลที่รวบรวมได้ ผลการวิจัย: กลุ่มเกษตรกรอินทรีย์ชุมชนบ้านเขาดินก่อตั้งเมื่อปี 2554 เริ่มต้นมีสมาชิก 30 ครัวเรือน ซึ่งเป็นกลุ่มครอบครัวเกษตรกรที่ปลูกผักปลอดสารพิษมาก่อน ในการก่อตั้งกลุ่มเกษตรกรอินทรีย์ ชุมชนได้ร่วมกันทำประชาคมเพื่อหาทางออกในการจัดการปัญหาเรื่องสุขภาพของเกษตรกรและสภาพแวดล้อมที่เสื่อมโทรม  ชุมชนได้เลือกทำเกษตรอินทรีย์เพื่อส่งเสริมและสร้างความยั่งยืนให้กับสุขภาพ  ประกอบกับในช่วงนั้นภาครัฐมีนโยบายในการส่งเสริมและสนับสนุนเพื่อสร้างความเข้มแข็งให้ชุมชน ซึ่งมีหน่วยงานต่าง ๆ เข้ามาให้การสนับสนุนทั้งด้านงบประมาณและด้านความรู้ ผลจากการปรับเปลี่ยนมาทำเกษตรอินทรีย์ของกลุ่มเกษตรกรฯ ส่งผลทำให้ชุมชนเกิดการจัดระบบในการเฝ้าระวังสารปนเปื้อนที่อาจปนเปื้อนไปกับพืชที่ทางกลุ่มปลูก นอกจากนี้ยังสามารถพัฒนากลุ่มให้เป็นศูนย์เรียนรู้เศรษฐกิจพอเพียงต้นแบบ ปัจจัยแห่งความสำเร็จของการปรับเปลี่ยน คือ ผู้นำกลุ่มเกษตรกรมีทักษะในการทำงานชุมชน การมีส่วนร่วมในการค้นหาปัญหาที่เกิดกับชุมชนและหาทางแก้ร่วมกันโดยการจัดทำประชาคมหมู่บ้าน การได้รับงบประมาณและความรู้จากหน่วยงานราชการ และการมีตลาดรองรับผลผลิตที่เกิดขึ้น  สรุป: กลุ่มเกษตรอินทรีย์ที่ศึกษากำเนิดจากการจัดทำประชาคมเพื่อแก้ปัญหาที่เกิดในพื้นที่และการสนับสนุนจากนโยบายภาครัฐ ส่งผลให้เกิดการพัฒนาของกลุ่มที่นำไปสู่การแก้ไขปัญหาที่เกิดขึ้นในชุมชน  แต่พบว่าการพัฒนาของกลุ่มฯ ยังมีข้อจำกัดได้แก่ การขยายกลุ่มซึ่งอาจเกิดจาก เกษตรอินทรีย์ของกลุ่มไม่เป็นไปตามมาตรฐานที่กรมวิชาการเกษตรกำหนด จึงส่งผลให้เกิดการผูกขาดด้านการตลาด นอกจากนี้การทำเกษตรอินทรีย์ของชุมชนเป็นการปลูกในกระถางที่ต้องปลูกในโรงเรือน ซึ่งใช้งบประมาณมาก ทำให้การขยายกลุ่มเป็นไปได้ยาก ซึ่งขัดกับแนวคิดการพัฒนากลุ่มที่ประสบความสำเร็จ ดังนั้นจึงควรศึกษาต่อไปว่า เหตุใดกลุ่มจึงไม่มีการเติบโตเท่าที่ควร