ข้อเสนอเชิงนโยบาย: การศึกษาระบาดวิทยาโรคติดเชื้อสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส จังหวัดนครราชสีมา
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
โรคติดเชื้อสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส (Streptococcus suis infection) เป็นโรคติดต่อจากสัตว์สู่คนที่ยังคงเป็นปัญหาสาธารณสุขสำคัญในจังหวัดนครราชสีมา การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาลักษณะทางระบาดวิทยา พัฒนาตัวแบบพยากรณ์โรค วิเคราะห์ปัจจัยเสี่ยง และเสนอแนะแนวทางป้องกันควบคุมโรค เป็นการวิจัยแบบผสมผสานประกอบด้วย 1) การศึกษาระบาดวิทยาเชิงพรรณนาจากฐานข้อมูล DDS ในผู้ป่วยยืนยันด้วยการเพาะเชื้อจาก Sterile site specimens ระหว่าง 1 มกราคม - 31 ธันวาคม พ.ศ. 2567 จำนวน 120 ราย 2) การพัฒนาตัวแบบพยากรณ์รายเดือนด้วยเทคนิค ARIMA จากข้อมูล 10 ปี 3) การศึกษาแบบ Matched case-control study ในอำเภอเมืองนครราชสีมา โดยจับคู่ผู้ป่วย 16 ราย กับกลุ่มควบคุม 64 ราย วิเคราะห์ด้วย Conditional logistic regression
ผลการศึกษา พบผู้ป่วย 120 ราย อัตราป่วย 4.60 ต่อแสนคน สูงกว่าระดับเขต 1.53 เท่า มีผู้เสียชีวิต 9 ราย อัตราป่วยตาย ร้อยละ 7.5 ผู้ป่วยส่วนใหญ่เป็นเพศชาย (ร้อยละ 70.83) อายุมัธยฐาน 61 ปี (IQR 52-70) ประกอบอาชีพรับจ้าง (ร้อยละ 34.17) และเกษตรกรรม (ร้อยละ 20.83) กระจายใน 26 อำเภอ โดยอำเภอโนนแดงมีอัตราสูงสุด (16.15 ต่อประชากรแสนคน, RR = 3.51) การระบาดเพิ่มสูงในฤดูร้อนและฝน สูงสุดเดือนกรกฎาคม (17 ราย) และมิถุนายน (15 ราย) อาการทางคลินิกบ่อยคือไข้สูง (ร้อยละ 95.05) เยื่อหุ้มสมองอักเสบ (ร้อยละ 70.30) และหูตึง/หูหนวก (ร้อยละ 64.36) ตัวแบบ ARIMA(1,1,1)(0,1,1) มีความเหมาะสมสูงสุด พยากรณ์ผู้ป่วยปี พ.ศ. 2568 จำนวน 8-13 รายต่อเดือน ช่วงเสี่ยงสูงเดือนมิถุนายน-กรกฎาคม (12-13 รายต่อเดือน) การศึกษา Case-control พบว่าการบริโภคเนื้อหมูหรือเลือดหมูดิบเป็นปัจจัยเสี่ยงหลัก (adjusted OR = 7.10, 95% CI = 1.70-29.74, p = 0.007) มีผู้ป่วยร้อยละ 82.50 บริโภคเนื้อสุกรดิบภายใน 14 วัน ก่อนเกิดอาการ
สรุป สถานการณ์โรคอยู่ในระดับรุนแรงต้องเฝ้าระวังอย่างต่อเนื่อง ข้อเสนอแนะประกอบด้วยการรณรงค์เปลี่ยนพฤติกรรมบริโภคในกลุ่มเสี่ยง การใช้ระบบพยากรณ์โรคเตรียมความพร้อม การเฝ้าระวังเชิงรุกในพื้นที่สูง และบูรณาการแนวทาง One health อย่างยั่งยืน
Article Details
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
เอกสารอ้างอิง
กรมควบคุมโรค. แนวทางป้องกันควบคุมโรคสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส. กรุงเทพฯ: อักษรกราฟฟิคแอนด์ดีไซน์; 2564.
นิมิตร เลิศพัฒนสุวรรณ. การติดเชื้อสเตรปโตคอกคัส ซูอิส ในกระแสเลือดและภาวะเยื่อหุ้มสมองอักเสบ: รายงานผู้ป่วย. วารสารการแพทย์ โรงพยาบาลศรีสะเกษ สุรินทร์ บุรีรัมย์. 2555;27(2):129-36.
เจริญ สิทธิโรจน์. ปัจจัยโน้มนำต่อการเกิดโรคติดเชื้อ Streptococcus suis ในจังหวัดลำพูน. วารสารสาธารณสุขล้านนา. 2553;6(3):337-50.
รุจิรา ดุริยศาสตร์, ณิตชาธร ภาโนมัย, สรรเพชร อังกิติตระกูล. พฤติกรรมสุขภาพในการป้องกันโรคติดเชื้อ Streptococcus suis ของประชาชนในตำบลนาขมิ้นและตำบลโพนจาน อำเภอโพนสวรรค์ จังหวัดนครพนม. วารสารสำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 7 ขอนแก่น. 2558;22(2):75-84.
ต่อพงษ์ ประเสริฐสังข์, ประพันธ์ศักดิ์ ฉวีราช. ปัจจัยเสี่ยงของการปนเปื้อนเชื้อสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส ในโรงฆ่าสัตว์ในจังหวัดมหาสารคาม. วารสารสัตวแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น. 2563;29(2):61-9.
Dutkiewicz J, Sroka J, Zajac V, Wasinski B, Cisak E, Sawczyn A. Streptococcus suis: a re-emerging pathogen associated with occupational exposure to pigs or pork products. Part I–Epidemiology. Ann Agric Environ Med. 2017;24(4):683-95.
นิจกาล สุทธหลวง, กันยารัตน์ คอวนิช, นฤมนัส คอวนิช. การรับรู้และพฤติกรรมป้องกันโรคติดเชื้อ Streptococcus suis ของประชาชนในเขตตำบลปัว อำเภอปัว จังหวัดน่าน. วารสารควบคุมโรค. 2564;47(3):445-55.
สำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 9 นครราชสีมา. สถานการณ์โรคสำคัญที่เฝ้าระวังทางระบาดวิทยาในพื้นที่เขตสุขภาพที่ 9 ประจำปี พ.ศ. 2564 (วันที่ 1 มกราคม – 31 ธันวาคม 2564) [อินเทอร์เน็ต]. 2565 [เข้าถึงเมื่อ 23 ส.ค. 2565]. เข้าถึงได้จาก: http://odpc9.ddc.moph.go.th/hot/64-situation.pdf
จังหวัดนครราชสีมา. ยุทธศาสตร์ข้อสั่งการเพื่อเฝ้าระวัง ป้องกัน และควบคุมโรคไข้หูดับ จังหวัดนครราชสีมา. นครราชสีมา: จังหวัดนครราชสีมา; 2566.
กองระบาดวิทยา. ระบบรายงานการเฝ้าระวังโรค 506 [อินเทอร์เน็ต]. 2568 [เข้าถึงเมื่อ 4 ส.ค. 2568]. เข้าถึงได้จาก: http://doe1.moph.go.th/surdata/disease.php?ds=82
กรินทร์ กาญทนานนท์. การพยากรณ์ทางสถิติ. กรุงเทพฯ: ซีเอ็ดยูเคชั่น; 2561.
วิชิต หล่อจีระชุณห์กุล, จิราวัลย์ จิตรถเวช. เทคนิคการพยากรณ์. พิมพ์ครั้งที่ 3. กรุงเทพฯ: สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร์; 2548.
Wertheim HFL, Nghia HDT, Taylor W, Schultsz C. Risk factors for Streptococcus suis infection: A systematic review and meta-analysis. Sci Rep. 2018;8:13358.
Okura M, Osaki M, Nomoto R, Arai S, Osawa R, Sekizaki T, Takamatsu D. Current taxonomical situation of Streptococcus suis. Pathogens. 2016;5:E45.
ธีรศักดิ์ ชักนำ. คู่มือแนวทางการเฝ้าระวังและสอบสวนโรคติดเชื้อสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส “โรคติดเชื้อสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส”. นนทบุรี: สำนักระบาดวิทยา กรมควบคุมโรค; 2552.
กิจจา อุไรรงค์. โรคที่เกิดจากการติดเชื้อสเตรปโตคอคคัส: แนวทางการวินิจฉัย รักษา และควบคุมโรคหมู. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์สหมิตรออฟเซต; 2535.
ชุษณา สวนกระต่าย. แนวทางการป้องกันควบคุมโรคติดเชื้อสเตร็พโตค็อกคัส ซูอิส. กรุงเทพฯ: องค์การสงเคราะห์ทหารผ่านศึกในพระบรมราชูปถัมภ์; 2550.
Yu H, Jing H, Chen Z, Zheng H, Zhu X, Wang H, et al. Human Streptococcus suis outbreak, Sichuan, China. Emerg Infect Dis. 2006;12(6):914-20.
Srifuengfung S. Forecasting Methods and Applications. Bangkok: Chulalongkorn University Press; 2009.
Wangkaew C, Somboon P, Charoen N. Time Series Analysis for Health Surveillance Data. Chiang Mai: Chiang Mai University Press; 2006.
Wertheim HFL, Nghia HDT, Taylor W, Schultsz C. Streptococcus suis: An emerging human pathogen. Clin Infect Dis. 2009;48(5):617-25.
สำนักระบาดวิทยา กรมควบคุมโรค. แนวทางการเฝ้าระวัง ป้องกัน และควบคุมโรคไข้เลือดออก. กรุงเทพฯ: องค์การสงเคราะห์ทหารผ่านศึก; 2564.
กฤติยา พุทธประเสริฐ, ชัยวัฒน์ สงวนศักดิ์ภักดี. การพยากรณ์จำนวนผู้ป่วยโรคไข้เลือดออกในประเทศไทยโดยใช้แบบจำลอง ARIMA. วารสารวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี. 2561;20(1):12-25.
Hyndman RJ, Athanasopoulos G. Forecasting: Principles and Practice [Internet]. 3rd ed. Melbourne: OTexts; 2021 [cited 2025 Dec 24]. Available from: https://otexts.com/fpp3
สำนักโรคติดต่อนำโดยแมลง กรมควบคุมโรค. รายงานสถานการณ์โรคไข้เลือดออกประเทศไทย พ.ศ. 2567. กรุงเทพฯ: กรมควบคุมโรค; 2567.
World Health Organization. Dengue and severe dengue: Key facts [Internet]. Geneva: WHO; 2023 [cited 2025 Dec 24]. Available from: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/dengue-and-severe-dengue
Box GEP, Jenkins GM, Reinsel GC, Ljung GM. Time Series Analysis: Forecasting and Control. 5th ed. Hoboken (NJ): John Wiley & Sons; 2015.
Ho DTN, Le TPT, Wolbers M, Cao QT, Nguyen VMH, Tran VTN, et al. Risk factors of Streptococcus suis infection in Vietnam: A case-control study. PLoS One. 2011;6(4):e17604.
Wong K, Leung WK, Woo PC, Yuen KY. Streptococcus suis infection in Hong Kong: An emerging infectious disease? Epidemiol Infect. 2005;133(6):1083-9.
Huong VTL, Thanh LV, Phu VD, Trinh DT, Inui K, Tong N, et al. Temporal and spatial association of Streptococcus suis infection in humans and porcine reproductive and respiratory syndrome outbreaks in pigs in northern Vietnam. Epidemiol Infect. 2016;144(1):35-44.
อุบลวรรณ จตุรพาหุ, ชูพงศ์ แสงสว่าง, วลัยรัตน์ ไชยฟู, สุพจน์ เจริญพร, โสภา ไชยสุ, จรพรต อภิชัย และคณะ. การระบาดของโรคติดเชื้อ Streptococcus suis serotype 2 จังหวัดเชียงใหม่และจังหวัดลำพูน มิถุนายน – กรกฎาคม 2551. รายงานการเฝ้าระวังทางระบาดวิทยาประจำสัปดาห์. 2552;40:633-40.
