ความฉลาดองค์รวมและความรอบรู้ด้านสุขภาพที่มีผลต่อการปฏิบัติงานด้านสุขภาพจิตชุมชนของอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน อำเภอเมือง จังหวัดชัยภูมิ

สิรีธร ซอเฮ็ง; นครินทร์  ประสิทธิ์; ณัฐพร  นิจธรรมสกุล; อัมภาวรรณ นนทมาตย์; ณฐกร  นิลเนตร

ผู้แต่ง

สิรีธร ซอเฮ็ง นักศึกษาหลักสูตรสาธารณสุขศาสตรมหาบัณฑิต กลุ่มวิชาการบริหารสาธารณสุข คณะสาธารณสุขศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น
นครินทร์ ประสิทธิ์ สาขาวิชาการบริหารสาธารณสุข การส่งเสริมสุขภาพ โภชนาการ คณะสาธารณสุขศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น
ณัฐพร นิจธรรมสกุล กลุ่มวิจัยวิทยาการระบาดและป้องกันโรคมะเร็งในภูมิภาคอาเซียน ขอนแก่น
อัมภาวรรณ นนทมาตย์ โรงพยาบาลกรุงเทพขอนแก่น
ณฐกร นิลเนตร คณะสาธารณสุขศาสตร์ มหาวิทยาลัยบูรพา

คำสำคัญ:

ความฉลาดองค์รวม, ความรอบรู้ด้านสุขภาพ, การปฏิบัติงานด้านสุขภาพจิตชุมชน, อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน, อสม.

บทคัดย่อ

สถานการณ์สุขภาพจิตของประเทศไทยมีความน่าวิตก โดยพบผู้ป่วยด้านสุขภาพจิตและมีผู้มีปัญหาความเครียด เสี่ยงซึมเศร้า เสี่ยงฆ่าตัวตาย และมีภาวะหมดไฟที่มีแนวโน้มเพิ่มขึ้นในชุมชน จึงมีการกำหนดนโยบาย การพัฒนางานสุขภาพจิตชุมชนเชิงรุก โดยมีอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.) เป็นกำลังสำคัญในการปฏิบัติงานพัฒนาสุขภาพชุมชนและเป็นแกนนำหลักด้านสุขภาพ

การวิจัยครั้งนี้จึงมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อการปฏิบัติงานด้านสุขภาพจิตชุมชนของ อสม. อำเภอเมือง จังหวัดชัยภูมิ การวิจัยแบบภาคตัดขวางนี้ศึกษาในกลุ่มตัวอย่าง อสม. จำนวน 731 คน สุ่มตัวอย่างแบบแบ่งชั้นภูมิ เก็บข้อมูลโดยใช้แบบสอบถาม พบว่า มีค่าความเชื่อมั่น ด้านความฉลาดองค์รวม ด้านความรอบรู้ด้านสุขภาพ ด้านการปฏิบัติงานด้านสุขภาพจิตชุมชนเท่ากับ 0.98, 0.98, 0.97 ตามลำดับ วิเคราะห์ข้อมูลด้วยสถิติเชิงพรรณนา และสถิติอนุมาน ได้แก่ สัมประสิทธิ์สหสัมพันธ์ของเพียร์สัน และการวิเคราะห์ถดถอยพหุคูณแบบขั้นตอน

ผลการวิจัย พบว่า อสม. มีความฉลาดองค์รวมโดยรวมอยู่ในระดับปานกลาง (Mean=3.48, S.D.=0.88) ความรอบรู้ด้านสุขภาพโดยรวมอยู่ในระดับปานกลาง (Mean=3.46, S.D.=0.88) และการปฏิบัติงานด้านสุขภาพจิตชุมชนโดยรวม อยู่ในระดับปานกลาง (Mean=3.43, S.D.=0.86) และพบว่าปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อการปฏิบัติงานด้านสุขภาพจิตชุมชนอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ
(p-value<0.05) ได้แก่ ความรอบรู้ด้านสุขภาพด้านการบอกต่อ (B=0.305) ความรอบรู้ด้านสุขภาพด้านการตัดสินใจ (B=0.213) ความรอบรู้ด้านสุขภาพด้านการตอบโต้ซักถาม (B=0.171) ความรอบรู้ด้านสุขภาพด้านความรู้ความเข้าใจ (B=0.114) ความฉลาดองค์รวมด้านการเผชิญปัญหา (B=0.077) และความรอบรู้ด้านสุขภาพด้านการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม (B=0.063) โดยสามารถร่วมกันทำนายการปฏิบัติงานได้ร้อยละ 93.0 (R²_adj=0.930)

ดังนั้นหน่วยงานด้านสุขภาพที่เกี่ยวข้องควรให้ความสำคัญในการพัฒนาศักยภาพ อสม. โดยเน้นการเสริมสร้างทักษะการสื่อสาร การตัดสินใจ และความรู้ความเข้าใจด้านสุขภาพจิต รวมทั้งพัฒนาระบบสนับสนุนการทำงานที่เหมาะสม เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการดูแลสุขภาพจิตชุมชน

เอกสารอ้างอิง

กรมสนับสนุนบริการสุขภาพ. (2566). บทบาทอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน. ค้นเมื่อ 25 พฤษภาคม 2567, จาก https://hss.moph.go.th/index2.php

กรมสุขภาพจิต กระทรวงสาธารณสุข. (2561). บทบาทอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้านเชี่ยวชาญสาขาสุขภาพจิตชุมชน. อุดรธานี: ศูนย์สุขภาพจิตที่ 8 กรมสุขภาพจิต กระทรวงสาธารณสุข.

กรมสุขภาพจิต กระทรวงสาธารณสุข. (2567ก). นโยบายการพัฒนางานสุขภาพจิต ประจำปีงบประมาณ 2567. ค้นเมื่อ 24 พฤษภาคม 2567, จาก https://dtc.dmh.go.th/

กรมสุขภาพจิต กระทรวงสาธารณสุข. (2567ข). รายงานผู้ป่วยมารับบริการด้านจิตเวช. ค้นเมื่อ 17 พฤศจิกายน 2567, จาก https://dmh.go.th/report/datacenter/hdc/host.asp?id=36&nyear=2566

กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข. (2560). หลักขององค์กรรอบรู้ด้านสุขภาพ. กรุงเทพฯ: สำนักงานโครงการขับเคลื่อนกองพัฒนาข้อมูลและตัวชี้วัดสังคม.

ก้องเกียรติ วงศ์วังจันทร์, นครินทร์ ประสิทธิ์, & ณฐกร นิลเนตร. (2567). ความรอบรู้ด้านสุขภาพและปัจจัยทางการบริหารที่มีผลต่อการดำเนินงานป้องกันและควบคุมโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 ของอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้านอำเภอเมืองชัยภูมิ จังหวัดชัยภูมิ. วารสารพยาบาลทหารบก, 26(2), 143-152.

วรชัย จารีต, นครินทร์ ประสิทธิ์, สุรชัย พิมหา, นพรัตน์ เสนาฮาด, &ณัฐพล โยธา. (2566). ความรอบรู้ด้านสุขภาพและปัจจัยทางการบริหารที่มีผลต่อการดำเนินงานป้องกันและควบคุมโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 ของอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้านในจังหวัดขอนแก่น. วารสารสำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 7 ขอนแก่น, 1(3), 100-110.

สำนักงานสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ. (2567). รายงานสถานการณ์สังคมไทย ไตรมาสหนึ่ง ปี 2567. ค้นเมื่อ 17 พฤศจิกายน 2567, จาก https://www.nesdc.go.th/download/document_filename.pdf

สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดเมืองชัยภูมิ. (2567). รายงานสถานการณ์ผู้ป่วยสุขภาพจิต. ชัยภูมิ: สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดเมืองชัยภูมิ.

สำเริง จันทร์สุวรรณ, & สุวรรณ บัวทวน. (2547). ระเบียบวิจัยทางสังคมศาสตร์. ขอนแก่น: ภาควิชาสังคมวิทยาและมานุษยวิทยา คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น.

Albrecht, K. (2006). Social intelligence: The new science of success. San Francisco: Jossey-Bass.

Boonto, S. (2023). Enhancement of health literacy in solving elderly mental health problems among village health volunteers Non Laem Thong Subdistrict Sahatsakhan District Kalasin. Journal of Health and Environmental Education, 8(2), 9-17.

Cohen, J. (1988). Statistical power analysis for the behavioral sciences (2nd ed.). Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associates Publishers.

Department of Mental Health. (2017). Mental health situation in Thailand 2017. Retrieved November 17, 2024, from https://dtc.dmh.go.th/

Elifson, K. W., Runyon, R. P., & Haber, A. (1990). Fundamentals of social statistics (2nd ed.). New York: McGraw-Hill.

Ferguson, C. J. (2010). A meta-analysis of normal and disordered personality across the life span. Journal of Personal and Social Psychology, 98, 659-667.

Goleman, D. (1998). Working with emotional intelligence. New York: Bantam Books.

Lennick, D. & Kiel, F. (2011) Moral intelligence: Enhancing business performance and leadership success. New Jersey: Pearson Education.

Likert, R. (1967). The human organization: its management and value. New York: McGraw-Hill.

Likert, R. (1981). Management styles and the human component. In W. K. Fallon (Ed.). Leadership on the job: Guides to good supervision. (pp. 48-61). New York: AMACOM.

Lohr, L. S. (2010) Sampling: Design and analysis (2nd ed.). Boston: Brooks/Cole.

Mueangchang, W., Jantarach, N., & Srisookkum, T. (2022). Health literacy and behavioral model of Dhammanamai among village health volunteers in the Northern Thailand. Journal of Public Health and Development, 20(3), 108-120.

Muenrat, S. (2023). Health literacy and factors related to leprosy prevention and surveillance behaviors of village health volunteers in the Health Region 11. Journal of Health Sciences and Pedagogy, 3(2), 97-109.

Park, Y., & Gentile, D. (2019). Developing digital intelligence for the digital age. London: Palgrave Macmillan.

Phimha, S., Prasit, N., Senahad, N., Aunthakot, K., Pinsuwan, C., Sornlorm, K., et al. (2024). Health literacy of community leaders in the prevention and control of COVID-19: A cross-sectional study. Journal of Public Health and Development, 22(3), 1-11.

Stoltz, P. G. (1997). Adversity quotient: Turning obstacles into opportunities. New York: John Wiley & Sons.

Thompson, S. K. (2012). Sampling (3rd ed.). Hoboken, NJ: John Wiley & Sons.

Torrance, E. P. (1987). Teaching for creativity. In S. G. Isaksen (Ed.). Frontiers of creativity research: Beyond the basics. (pp. 189-215). Buffalo, NY: Bearly.

Zhao, Y., & Sang, B. (2023). The role of emotional quotients and adversity quotients in career success. Frontiers in Psychology, 14, e1128773.

Zhao, Y., Sang, B., & Ding, C. (2022). The roles of emotional intelligence and adversity quotient in life satisfaction. Current Psychology, 41(12), 9063-9072.