ปัจจัยด้านจิตวิทยาเชิงบวกและความฉลาดทางอารมณ์ ที่มีผลต่อการบริหารความเครียดของเจ้าหน้าที่สาธารณสุข ที่ปฏิบัติงานในโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล  จังหวัดขอนแก่น

นพรัตน์ คุณละ; สุรชัย พิมหา; กรรณิกา ศิริจันทร์; พงศธร  โตสังวาล; นรภัทร น้อยสุวรรณ์

ผู้แต่ง

นพรัตน์ คุณละ คณะสาธารณสุขศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น
สุรชัย พิมหา คณะสาธารณสุขศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น
กรรณิกา ศิริจันทร์ คณะสาธารณสุขศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น
พงศธร โตสังวาล คณะสาธารณสุขศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น
นรภัทร น้อยสุวรรณ์ คณะสาธารณสุขศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น

คำสำคัญ:

ปัจจัยด้านจิตวิทยาเชิงบวก , ความฉลาดทางอารมณ์ , การบริหารความเครียด, Positive Psychological Factors, Emotional Quotient, Stress Management

บทคัดย่อ

นโยบายที่ผ่านมามีการประเมินความสุขของเจ้าหน้าที่สาธารณสุขของกระทรวงสาธารณสุข ทำให้ทราบถึงระดับความสุขของเจ้าหน้าที่สาธารณสุข แต่สืบเนื่องจากมีการถ่ายโอนภารกิจด้านสาธารณสุข ให้กับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ส่งผลให้เจ้าหน้าที่สาธารณสุขมีบทบาทในการดำเนินงานที่เปลี่ยนไปจากเดิม และอาจจะส่งผลต่อความเครียดของเจ้าหน้าที่สาธารณสุขได้

การวิจัยครั้งนี้ เป็นการวิจัยเชิงพรรณนาแบบภาคตัดขวาง (Cross-sectional descriptive research) มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาปัจจัยด้านจิตวิทยาเชิงบวกและความฉลาดทางอารมณ์ที่มีผลต่อการบริหารความเครียดของเจ้าหน้าที่สาธารณสุขที่ปฏิบัติงาน ในโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล จังหวัดขอนแก่น ประชากรที่ศึกษา คือ เจ้าหน้าที่สาธารณสุข ที่ปฏิบัติงานในโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล จังหวัดขอนแก่น จำนวน 1,033 คน ได้กลุ่มตัวอย่างจำนวน 243 คน
ใช้วิธีการสุ่มแบบแบ่งชั้นภูมิ เครื่องมือที่ใช้ คือ แบบสอบถามสำหรับข้อมูลเชิงปริมาณ และใช้แนวทางการสัมภาษณ์เชิงลึกสำหรับเก็บข้อมูลเชิงคุณภาพ จำนวน 12 คน ดำเนินการเก็บข้อมูลระหว่างวันที่ 9 ธันวาคม พ.ศ. 2567 ถึง 28 ธันวาคม พ.ศ. 2567 สถิติที่ใช้ในการวิเคราะห์ข้อมูล คือ สถิติเชิงพรรณนา ประกอบด้วย การแจกแจงความถี่ ร้อยละ ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน ค่ามัธยฐาน ค่าต่ำสุด ค่าสูงสุด และสถิติเชิงอนุมาน หาค่าสถิติสัมประสิทธิ์สหสัมพันธ์ของเพียร์สัน และการวิเคราะห์ถดถอยพหุเชิงเส้นแบบขั้นตอน โดยกำหนดระดับนัยสำคัญทางสถิติที่ 0.05

ผลการศึกษาพบว่า ระดับปัจจัยด้านจิตวิทยาเชิงบวก ระดับความฉลาดทางอารมณ์ และระดับการบริหารความเครียดของเจ้าหน้าที่สาธารณสุข ภาพรวมอยู่ในระดับมาก ค่าเฉลี่ยเท่ากับ 4.07 (S.D.=0.47), 4.15 (S.D.=0.45) และ 3.94 (S.D.=0.51) ตามลำดับ โดยพบว่าภาพรวมของปัจจัยด้านจิตวิทยาเชิงบวกมีความสัมพันธ์ระดับสูง (r=0.783, p-value<0.001, 95% CI 0.726-0.829) และความฉลาดทางอารมณ์มีความสัมพันธ์ระดับสูง (r=0.773, p-value<0.001, 95% CI 0.714-0.821) กับการบริหารความเครียดของเจ้าหน้าที่สาธารณสุข อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ ทั้งนี้ ตัวแปรทั้ง 4 ตัวแปร ประกอบด้วย ความฉลาดทางอารมณ์ด้านทักษะทางสังคม ปัจจัยด้านจิตวิทยาเชิงบวกด้านความยืดหยุ่นทางจิตใจ ปัจจัยด้านจิตวิทยาเชิงบวกด้านความหวัง และปัจจัยด้านจิตวิทยาเชิงบวกด้านการมองโลกในแง่ดี มีผลและสามารถร่วมกันพยากรณ์การบริหารความเครียดของเจ้าหน้าที่สาธารณสุข ได้ร้อยละ 68.70 (R²=0.687, p-value<0.001) ดังนั้น สรุปได้ว่าปัจจัยด้านจิตวิทยาเชิงบวกและความฉลาดทางอารมณ์มีความสำคัญต่อการบริหารความเครียดของเจ้าหน้าที่สาธารณสุขที่ปฏิบัติงานในโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล จังหวัดขอนแก่น

เอกสารอ้างอิง

กรมสุขภาพจิต. (2566). คู่มือคำอธิบายตัวชี้วัดตามคำรับรองการปฏิบัติรราชการของหน่วยงานในสังกัดกรมสุขภาพจิต ประจำปีงบประมาณ พ.ศ.2567. นนทบุรี: กรมสุขภาพจิต.

กองยุทธศาสตร์และแผนงาน สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข. (2565). ผลการประเมินความสุขบุคลากรกระทรวงสาธารณสุข (Happinometer) และผลการประเมินสุขภาวะองค์กร ประจำปีงบประมาณ พ.ศ.2565. ระหว่างวันที่ 1 ธ.ค. 2564 – 28 ก.พ.2565. นนทบุรี: สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข.

ณฐาพัชร์ วรพงศ์พัชร์, ชัยวิชญ์ ม่วงหมี, รัชนก ปัญญาสุพัฒน์, ธิติพงศ์ ลิ้มเลิศฤทธิ์, & สุกัญญา หาญณรงค์. (2565). การบริหารความเครียดในการทำงานของบุคลากรทางการแพทย์. วารสารนวัตกรรมสังคมและเทคโนโลยีสื่อสารมวลชน, 5(2), 11-21.

ธัญนันท์ บุญอยู่. (2564). อิทธิพลคั่นกลางแบบอนุกรมของภาวะผู้นำใฝ่บริการและการแบ่งปันความรู้ในการถ่ายทอดความฉลาดทางอารมณ์สู่ประสิทธิผลในงานพยาบาลวิชาชีพ ในเขตกรุงเทพมหานคร. วารสารมนุษย์ศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยนครพนม, 11(2), 143-154.

นฤมล ศิลวิศาล, & วาสินี วิเศษฤทธิ์. (2562). ความสัมพันธ์ระหว่างประสบการณ์การปฏิบัติงานการอบรมเฉพาะทางความฉลาดทางอารมณ์ สภาพแวดล้อมในการทำงานกับสมรรถนะพยาบาลวิชาชีพในหอผู้ป่วยวิกฤตศัลยศาสตร์หัวใจและทรวงอก โรงพยาบาลตติยภูมิ. วารสารพยาบาลโรคหัวใจและทรวง, 30(1), 46-59.

ปาริชาต รัตนราช. (2559). ปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อสภาพแวดล้อมการปฏิบัติงานที่ดีของพยาบาลวิชาชีพ โรงพยาบาลสรรพสิทธิประสงค์ จังหวัดอุบลราชธานี. นนทบุรี: มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช.

พรภิมล สุขเพีย, & รัชตวรรณ ศรีตระกูล. (2563). ปัจจัยทำนายคุณภาพชีวิตการทำงานของ พยาบาลวิชาชีพรุ่นเจเนอเรชั่นวายโรงพยาบาลศรีนครินทร์. วารสารวิจัยและพัฒนา ระบบสุขภาพ, 13(1), 380-392.

พุทธรักษา สุมงคลธนกุล,. (2563). ความสัมพันธ์ระหว่างความฉลาดทางอารมณ์และสมรรถนะหลักของทันตบุคลากรในจังหวัดเชียงราย. การศึกษาค้นคว้าอิสระปริญญาสาธารณสุขศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาวิทยศาสตร์สุขภาพ บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช.

มณฑา อร่ามเลิศมงคล, & จุฬาลักษณ์ บารมี. (2565). ปัจจัยที่มีผลต่อความสามารถในการปฏิบัติงาน ของพยาบาลวิชาชีพ โรงพยาบาลศูนย์เขต 6. วารสารคณะพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลัยบูรพา, 15(3), 16-26.

วรุณา กลกิจโกวินท์, จตุพร โพธิ์ปริสุทธิ์, ณัฐภัทร นิยมรัตกิจ, ธวัลรัตน์ โวหาร, ภคนันท์ ล้อศิรินันท์, & วรรณกานษ์ ศรีสนธิรักษ์. (2560). ความฉลาดทางอารมณ์ของนักศึกษาแพทย์ คณะแพทยศาสตร์วชิรพยาบาล. วารสารสมาคมจิตแพทย์แห่งประเทศไทย มหาวิทยาลัยนวมินทราธิราช, 64(1), 77-88.

สถาบันวิจัยประชากรและสังคม. (2567). ความเครียดภัยเงียบของสังคมไทย. กรุงเทพฯ: มหาวิทยาลัยมหิดล.

สมโภช ศรีวิจิตรวรกุล. (2562). ปัจจัยทางจิตวิทยาองค์การเชิงบวกที่มีอิทธิพลต่อการ พัฒนาบุคลากรสู่องค์การแห่งความเป็นเลิศ: กรณีศึกษาบริษัทในเขตนิคมอุตสาหกรรมไฮเทค อยุธยา. วารสารสันติศึกษาปริทรรศน์ มจร, 7(1), 242-253.

สาธิต คงหา, นครินทร์ ประสิทธิ์, & สุพัฒน์ กองศรีมา. (2567). การบริหารทรัพยากรมนุษย์และความฉลาดทางอารมณ์ที่มีผลต่อสมรรถนะผู้บริหารของผู้อำนวยการโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล จังหวัดอุดรธานี. วารสารวิจัย มข. (ฉบับบัณฑิตศึกษา), 24(4), 120-132.

สายสมร เฉลยกิตติ. (2554). ผลของโปรแกรมการเสริมสร้างพลังอำนาจโดยหัวหน้าหอผู้ป่วยต่อการได้รับข้อมูลป้อนกลับเกี่ยวข้องกับการปฏิบัติงานของพยาบาลประจำการ. วิทยานิพนธ์ปริญญาพยาบาลศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาการบริหารการพยาบาล บัณฑิตวิทยาลัย จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.

สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข. (2561). แผนยุทธศาสตร์ชาติ ระยะ 20 ปี (ด้านสาธารณสุข) ฉบับปรับปรุง ครั้งที่ 2 (พ.ศ.2561). นนทบุรี: สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข.

สำนักงานสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ สำนักนายกรัฐมนตรี. (2565). ประกาศเรื่องแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ 13 (พ.ศ. 2566-2570). กรุงเทพฯ: สำนักงานสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ

สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดขอนแก่น. (2567). รายงานประจำปี 2567 สำนักงานสารณสุขจังหวัดขอนแก่น. ขอนแก่น: กลุ่มงานพัฒนายุทธศาสตร์สาธารณสุข สำนักงานสาธารณสุข จังหวัดขอนแก่น.

สำเริง จันทรสุวรรณ และสุวรรณ บัวทวน. (2547). ระเบียบวิจัยทางสังคมศาสตร์. ขอนแก่น: ภาควิชาสังคมวิทยาและมานุษยวิทยา คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น.

สุพรรษา มากงลาด, ศรีเรือน แก้วกังวาล, สุเมธ สมภักดี, & นราเขต ยิ้มสุข. (2563). ความฉลาดทางอารมณ์และความผูกพันต่อองค์การโดยมีความพึงพอใจในงานเป็นตัวแปรสื่อของพยาบาลโรงพยาบาลมหาวิทยาลัยแห่งหนึ่ง. วารสารสังคมสงเคราะห์ศาสตร์, 28(2), 113-135.

หฤทัยทิพย์ ตัณฑเทศ. (2557). จิตวิทยากับการทหาร: การประยุกต์ใช้ในการพัฒนาศักยภาพกำลังพล. วารสารมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์นายเรืออากาศ, 2(2), 47-52.

องค์การบริหารส่วนจังหวัดขอนแก่น. (2567). ข้อมูลโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลจังหวัดขอนแก่น ปีงบประมาณ 2567. ขอนแก่น: องค์การบริหารส่วนจังหวัดขอนแก่น. (เอกสารอัดสำเนา).

อัมรัน สาแหละ. (2565). ปัจจัยด้านจิตวิทยาเชิงบวกการสนับสนุนทางสังคมที่ส่งผลต่อแรงจูงใจ ในการทำงานของเจ้าหน้าที่สาธารณสุขในพื้นที่สามจังหวัดชายแดนภาคใต้. วิทยานิพนธ์ปริญญาศิลปศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาจิตวิทยา

บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์.

Bardeh, M. A., Naji, S., & Zarea, K. (2016). The study of Job Stress and Tension Management among Oncology Nurses of Ahvaz Hospitals in 2015. International Journal of Medical Research and Health Sciences, 5, 189-199.

Cohen, J. (1988). Statistical power analysis for the behavior sciences. 2nd ed. Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum.

Elifson, K. W. (1990). Fundamentals of social statistics. 2nd ed. Singapore: McGraw-Hill.

Ferreira, J. C., & Patino, C. M. (2019). Loss to follow-up and missing data: Important issues that can affect your study results. Jornal Brasileiro de Pneumologia, 45(2), e20190091.

Goleman, D. (1998). Working with Emotional Intelligence. New York: Bantam Books.

Hersch, R. K., Cook, R. F., Deitz, D. K., Kaplan, S., Hughes, D., Friesen, M. A., et al. (2016). Reducing nurses’ stress: A randomized controlled trial of a web-based stress management program for nurses. Applied Nursing Research, 32, 18-25.

Lazarus, R. S., & Folkman, S. (2020). Stress: Appraisal and coping. New York: Springer Publishing.

Likert, R. (1967). The human organization: Its management and values. New York: McGraw-Hill.

Luthans, Avolio, Avey and Norman. (2007). Positive Psychological Capital: Measurement and Relationship with Performance and Satisfaction. Personnel

Luthans, F., Avolio, B., Avey, J., & Norman, S. M. (2007). Positive psychological capital: measurement and relationship with performance and satisfaction. Personnel Psychology, 60, 541-572.

Seligman. (1998). Learned optimism. New York: Pocket Books.

Xing, G., Nantsupawat, A., & Thungjaroenkul, P. (2022). Emotional Intelligence and Job Performance of Nurses in Tertiary Hospitals of Xishuangbanna City, the People’s Republic of China. Nursing Journal CMU, 49(1), 38-47.