การใช้สมุดสุขภาพผู้สูงอายุแบบดิจิทัล (Digital blue book) กับการส่งเสริมสุขภาพช่องปาก

บทคัดย่อ

สมุดสุขภาพผู้สูงอายุแบบดิจิทัล (Digital blue book) เป็นเครื่องมือที่กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข ได้พัฒนาบนแพลตฟอร์มมือถือ เพื่อส่งเสริมให้ผู้สูงอายุสามารถประเมินสุขภาพตนเองได้ด้วยข้อคำถาม และมีระบบเชื่อมโยงข้อมูลระหว่างผู้สูงอายุ กับเจ้าหน้าที่สาธารณสุข รายงานนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษา ผลของการนำสมุดสุขภาพผู้สูงอายุแบบดิจิทัลไปใช้ในการส่งเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ ในพื้นที่จังหวัดอำนาจเจริญ ระหว่างเดือน กรกฎาคม 2564 - พฤษภาคม 2565 ซึ่งออกแบบเป็นการวิจัยแบบประสานวิธี รวบรวมข้อมูลใน 2 รูปแบบ คือ เชิงปริมาณ จากข้อมูลการใช้งานสมุดสุขภาพผู้สูงอายุแบบดิจิทัล บนเว็บไซด์สมุดสุขภาพผู้สูงอายุของกรมอนามัย และข้อมูลการจัดบริการทันตกรรมบนเว็บไซด์คลังข้อมูลสุขภาพของกระทรวงสาธารณสุข และ เชิงคุณภาพจากการสัมภาษณ์ผู้ให้ข้อมูล โดยเลือกจาก ผู้สูงอายุที่ใช้งานสม่ำเสมอ จำนวน 5 ราย และ ทันตบุคลากรผู้ใช้ข้อมูลในการจัดบริการจำนวน 5 ราย ผลการศึกษา พบว่า ผู้สูงอายุคัดกรองกลุ่มอาการผู้สูงอายุด้านสุขภาพช่องปากด้วยตัวเอง ทั้งหมด 6,705 ราย คิดเป็นร้อยละ 12.4 มีความเสี่ยง 1,178 ราย และประเมินสภาพช่องปากและการกลืน ทั้งหมด 5,777 ราย คิดเป็นร้อยละ 10.69 แบ่งเป็นความเสี่ยงภาวะปากแห้ง-น้ำลายน้อย 379 ราย ภาวะกลืนลำบาก 336 และ ช่องปากไม่สะอาด 2,141 ราย ในการใช้งาน พบว่าผู้สูงอายุตอนต้น (อายุ 60-70 ปี) สามารถใช้งานได้ดีโดยเฉพาะในกลุ่มข้าราชการที่เพิ่งเกษียณอายุ เนื่องจากมีการใช้งานผ่านมือถือเป็นประจำในช่วงที่ทำงานประจำอยู่ ในขณะที่ผู้สูงอายุตอนกลางถึงปลาย (อายุ 70 ปีขึ้นไป) จะมีปัญหาการใช้งานค่อนข้างมาก เนื่องจากการใช้งานบนมือถือ มีขนาดค่อนข้างเล็ก รวมถึงในการประเมิน ต้องอ่าน และคิดตามเพื่อเลือกคำตอบ จึงต้องอาศัย ญาติ หรือ อาสาสมัครสาธารณสุขเป็นคนช่วย แต่อย่างไรก็ดีความรู้ในลักษณะ รูปภาพประกอบข้อความ สร้างความสนใจให้ผู้สูงอายุสามารถนำไปปฏิบัติ หรือ ค้นหาข้อมูลต่อ รวมถึงส่งต่อให้กลุ่มเพื่อนในช่องทางออนไลน์อื่นๆ  ในขณะที่ทันตบุคลากรสามารถเข้าถึงข้อมูลการคัดกรอง และ การประเมินตนเองดังกล่าว นำไปสู่การวางแผนจัดบริการทางทันตกรรมได้อย่างทันเวลา ส่งผลต่อการเพิ่มขึ้นของบริการส่งเสริมป้องกันทางทันตกรรม ได้แก่ การตรวจฟันเพื่อวางแผนการดูแล จาก 5,662 เป็น 8,451 ราย  การฝึกปฏิบัติแปรงฟัน 2,033 จาก 2,285 ราย และ การเคลือบฟลูออไรด์ จาก 10 รายเป็น 235 ราย ตามลำดับ จะเห็นได้ว่าการนำเทคโนโลยีดิจิทัลมาปรับใช้ในรูปแบบสมุดสุขภาพบนมือถือ สร้างความสะดวกให้กับผู้สูงอายุในการสื่อสารกับทันตบุคลากรในการวางแผนการดูแลสุขภาพช่องปากร่วมกัน การคัดกรองตนเองด้วยข้อคำถาม กระตุ้นให้ผู้สูงอายุได้คิด ทบทวน ค้นหาคำตอบ เพื่อการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพช่องปากที่เหมาะสมกับตัวเอง และยังสามารถพัฒนาต่อเพื่อจัดทำเป็นบันทึกข้อมูลสุขภาพส่วนบุคคล (Personal Health Record) ที่มีการเชื่อมต่อกับข้อมูลการรักษาพยาบาลจากสถานพยาบาล อันจะเป็นประโยชน์ในการติดตามสุขภาพช่องปากของผู้สูงอายุอย่างต่อเนื่อง ช่วยให้ทันตแพทย์สามารถให้บริการดูแลที่เหมาะสมและตรงตามความต้องการของผู้สูงอายุได้อย่างมีประสิทธิภาพและแม่นยำมากขึ้น