การมีโรคร่วมและผลการตรวจทางห้องปฏิบัติการก่อนการรักษาต่อการเกิดภาวะพิษต่อตับจากยารักษาวัณโรค : บทความวิชาการ

บทคัดย่อ

วัณโรคเป็นโรคติดต่อที่เป็นสาเหตุสำคัญของการเสียชีวิตของประชากรทั่วโลก การรักษาวัณโรคด้วยยารักษาวัณโรคแนวที่ 1 (Isoniazid, Rifampicin, Pyrazinamide และ Ethambutol) สามารถก่อให้เกิดภาวะพิษต่อตับ ซึ่งเป็นหนึ่งในอาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยารักษาวัณโรคที่พบได้บ่อย บทความวิชาการนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อทบทวนปัจจัยที่มีความสัมพันธ์ต่อการเกิดภาวะพิษต่อตับจากยารักษาวัณโรค ทำการทบทวนวรรณกรรมจากบทความวิจัยที่เผยแพร่ตีพิมพ์ในฐานข้อมูลระดับชาติและนานาชาติ นำเสนอผลการทบทวนปัจจัยที่มีความสัมพันธ์ต่อการเกิดภาวะพิษต่อตับจากยารักษาวัณโรคด้วยแผนภาพต้นไม้ (Forest plot) ด้วยการกำหนดจากค่าขนาดของผลกระทบ (Effect size) และช่วงความเชื่อมั่นที่ร้อยละ 95 (95% confidence interval; 95% CI) จากการทบทวนดังกล่าว พบว่า ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับการเกิดภาวะพิษต่อตับจากยารักษาวัณโรค ได้แก่ การมีโรคร่วมและผลการตรวจทางห้องปฏิบัติการก่อนการรักษา สำหรับปัจจัยการมีโรคร่วม ได้แก่ 1) การติดเชื้อและระยะของการติดเชื้อเอชไอวี 2) การป่วยด้วยโรคตับอักเสบและการติดเชื้อไวรัสตับอักเสบชนิด บี และ ซี 3) โรคมะเร็ง 4) โรคเบาหวาน 5) โรคเบาหวานร่วมกับการติดเชื้อไวรัสเอชไอวี 6) ภาวะไตวาย 7) โรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ และ 8) การป่วยด้วยโรคอื่น ๆ ส่วนปัจจัยผลตรวจทางห้องปฏิบัติการก่อนการรักษา ได้แก่ 1) อัลบูมิน  2) บิลลิรูบิน 3) ค่าเอนไซม์ตับ 4) ปริมาณของ CD4 5) การตรวจพบเชื้อเอชไอวีในเลือด และ 6) โคเลสเตอรอล ทั้งนี้ จากปัจจัยดังกล่าวบุคลากรทางการแพทย์และสาธารณสุขที่ดูแลผู้ป่วยวัณโรค ควรเฝ้าระวังการเกิดภาวะพิษต่อตับจากยาอย่างใกล้ชิด โดยเฉพาะผู้ป่วยที่มีโรคร่วมและผลการตรวจทางห้องปฏิบัติการก่อนการรักษาผิดปกติ เพื่อป้องกันและลดความเสี่ยงต่อการเกิดภาวะพิษต่อตับจากยารักษาวัณโรคต่อไป