ความเชื่อและพฤติกรรมการทำบุญใส่บาตรและถวายภัตตาหารของชาวพุทธที่เอื้อต่อสุขภาพของพระสงฆ์: กรณีศึกษาในจังหวัดน่าน

บทคัดย่อ

วัตถุประสงค์เพื่อศึกษาถึงความเชื่อและพฤติกรรมการทำบุญใส่บาตรและถวายภัตตาหารของชาวพุทธเอื้อต่อสุขภาพของพระสงฆ์ เป็นการวิจัยเชิงพรรณนา เก็บข้อมูลด้วยกระบวนวิธีเชิงคุณภาพคือการสัมภาษณ์ด้วยแนวคำถามแบบกึ่งโครงสร้างและการสังเกตอย่างมีส่วนร่วมในเขตเมืองและเขตชนบทแห่งหนึ่งของจังหวัดน่าน

เลือกกลุ่มตัวอย่างศึกษาตามสะดวก  รวมทั้งหมด 64 คน เป็นชาวพุทธที่อาศัยอยู่ในพื้นที่ที่ทำศึกษาจำนวน 49 คน พระสงฆ์ จำนวน 6 รูป และผู้ที่มีส่วนเกี่ยวข้องในการถวายอาหารทำบุญแด่พระสงฆ์ จำนวน 9 คน ได้แก่ พ่อค้า แม่ค้า ที่ขายอาหารในตลาดและร้านค้าในชุมชน วิเคราะห์ข้อมูลแบบด้วยกระบวนการ content analysis

ผลการศึกษาพบว่า ความเชื่อในการทำบุญของชาวพุทธพบว่าชาวพุทธ ร้อยละ 76.66 ตั้งมั่นอยู่บนพื้นฐานของความศรัทธาในบุญและบาปผ่านพิธีกรรมและศาสนาเพื่อให้เกิดสิริมงคลแก่ตัวเอง บุคคลอันเป็นที่รักและบุคคลที่เสียชีวิตไปแล้ว  อาหารทำบุญล้วนมีความหมายที่เกี่ยวข้องกับความชอบส่วนบุคคลและอาหารมงคล พฤติกรรมการถวายอาหารทำบุญของชาวพุทธในเมืองและในชนบทมีความเชื่อในการถวายอาหารทำบุญไม่ต่างกัน ภายใต้บริบทของสังคมประเพณีและวัฒนธรรมของชาวชนบทท้องถิ่นยังมีวิถีปฏิบัติสืบทอดตามบรรพบุรุษและมีประกอบอาหารทำบุญในครัวเรือนถวายพระสงฆ์มากกว่าชาวพุทธในเมือง แต่ด้วยสภาวะเศรษฐกิจและสังคมที่แปรเปลี่ยนจากสังคมเกษตรกรรมเป็นสังคมเมือง มีวิถีชีวิตที่เร่งรีบส่งผลต่อให้ในภาพรวมพฤติกรรมการเตรียมอาหารทำบุญที่ชาวพุทธถวายให้แก่พระสงฆ์เป็นอาหารที่ซื้อมากกว่าปรุงเองในครัวเรือน จากการสำรวจอาหารจากการทำบุญใส่บาตรและถวายภัตตาหารทั้งหมด 163 รายการ พบว่าเป็นอาหารที่ซื้อ 113 รายการคิดเป็นร้อยละ 69.3 ซึ่งมีมากกว่าอาหารปรุงเองในครัวเรือน 50 รายการ ร้อยละ 31.7 ประกอบไปด้วยแป้ง ไขมันซึ่งเป็นอาหารที่อยู่ในโซนสีแดงส่งต่อการเกิดโรคทางระบบหัวใจและหลอดเลือดและสุขภาพของพระสงฆ์ อาทิเช่น บะหมี่กึ่งสำเร็จรูป แคบหมู อาทิอาหารผัด  แกงกะทิ นมรสหวาน และขนมหวานเช่น แตงไทยกะทิสด