การพัฒนารูปแบบการดูแลสุขภาพผู้สูงอายุกลุ่มติดบ้านโดยการมีส่วนร่วม ของชุมชนในตำบลน้ำผุด อำเภอเมืองตรัง จังหวัดตรัง

บทคัดย่อ

วัตถุประสงค์: 1) เพื่อศึกษาปัญหาการดูแลสุขภาพผู้สูงอายุกลุ่มติดบ้านในตำบลน้ำผุด อำเภอเมืองตรัง จังหวัดตรัง 2) เพื่อพัฒนารูปแบบการดูแลสุขภาพผู้สูงอายุกลุ่มติดบ้านโดยการมีส่วนร่วมของชุมชน (รูปแบบฯ) ในพื้นที่ดังกล่าว และ 3) เพื่อประเมินผลการใช้รูปแบบฯ ที่พัฒนาขึ้น วิธีการ: การศึกษานี้เป็นการวิจัยเชิงปฏิบัติการซึ่งแบ่งเป็น 3 ระยะ ได้แก่ 1) การศึกษาปัญหาการดูแลสุขภาพโดยการเก็บข้อมูลทั่วไป ความรู้ และพฤติกรรมการดูแลสุขภาพจากผู้สูงอายุกลุ่มติดบ้าน 38 คน นอกจากนี้ ยังประชุมกลุ่มผู้มีส่วนเกี่ยวข้องในชุมชน 15 คนเพื่อรวบรวมปัญหาการดูแลผู้สูงอายุกลุ่มนี้ด้วยแนวคำถามที่สร้างจาก Six Building Block Plus One 2) การพัฒนารูปแบบฯ ทำโดยใช้ประชุมผู้มีส่วนเกี่ยวข้องในชุมชน 15 คนเพื่อระดมความคิดเห็นต่อการกำหนดแนวทางการพัฒนารูปแบบฯ และแผนการปฏิบัติการในการใช้รูปแบบฯ และ 3) การประเมินผลหลังจากใช้รูปแบบฯ ที่พัฒนาขึ้นเป็นเวลา 12 สัปดาห์ ทำโดยประเมินระดับน้ำตาลในเลือด ความดันโลหิต ความรู้และพฤติกรรมเกี่ยวกับการดูแลสุขภาพตนเองของผู้สูงอายุ หลังจากนั้นจัดประชุมผู้มีส่วนเกี่ยวข้องในชุมชน 15 คนเพื่อรับฟังข้อเสนอแนะและมุมมองที่สะท้อนถึงความเหมาะสมของรูปแบบที่ได้พัฒนา ตลอดจนแนวทางปรับปรุงในอนาคต ผลการวิจัย: ปัญหาสุขภาพของผู้สูงอายุกลุ่มติดบ้านส่วนใหญ่ คือ การเจ็บป่วยด้วยโรคเรื้อรัง (35 คน) มีปัญหาซึมเศร้า (19 คน) และไม่ได้รับการดูแลที่ต่อเนื่อง (19 คน) ข้อมูลของผู้สูงอายุถูกจัดเก็บแบบแยกส่วน ไม่บูรณาการระหว่างหน่วยงาน และขาดการมีส่วนร่วมจากชุมชนและครอบครัวในการดูแลผู้สูงอายุ รูปแบบฯ ที่พัฒนาขึ้น คือ “NAMPHUT Model” มีองค์ประกอบ 7 ประการ ได้แก่ Non-communicable disease (NCD), Active aging, Monitoring system, Participation, Holistic Care, Unity, และ Trang Care หลังการใช้รูปแบบฯ ที่พัฒนาขึ้น พบว่า ผู้สูงอายุกลุ่มติดบ้านมีผลลัพธ์ทางคลินิกทุกตัวที่ดีขึ้นอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (P<0.001) โดยระดับน้ำตาลในเลือดลดลงจาก 133.45±15.44 เป็น 127.29±18.16 mg/dLความดันโลหิตตัวบนลดจาก 139.79±5.40 เป็น 135.79±5.51 mmHg และความดันโลหิตตัวล่างลดจาก 82.26±4.15 เป็น 80.39±4.58 mmHg (P<0.001) ระดับความรู้เกี่ยวกับการดูแลสุขภาพตนเองของผู้สูงอายุเพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ จาก 7.29±1.25 เป็น 11.00±1.19 คะแนน (จากคะแนนเต็ม 14, P<0.001) และพฤติกรรมการดูแลสุขภาพตนเองดีขึ้นอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ จาก 1.79±0.39 เป็น 2.33±0.14 (จากคะแนนเต็ม 3, P<0.001) สรุป: NAMPHUT Model เป็นรูปแบบฯ ที่ครอบคลุมทุกมิติทั้งด้านการป้องกัน รักษา และส่งเสริมสุขภาพ โดยเน้นการมีส่วนร่วมของชุมชน การบูรณาการการทำงานของภาคีเครือข่าย และการดูแลแบบองค์รวม ส่งผลให้ผู้สูงอายุมีสุขภาพดีขึ้นและเกิดระบบการดูแลที่ชัดเจน ปัจจัยแห่งความสำเร็จ คือการมีส่วนร่วมของภาคีเครือข่าย การมีโครงสร้างการดำเนินงานที่ชัดเจน การใช้เทคโนโลยีสนับสนุนการดำเนินงาน การพัฒนาศักยภาพของผู้ดูแล และกิจกรรมส่งเสริมคุณภาพชีวิต