การจัดการคลังยาโดยใช้บัตรคัมบังแบบระบบ 2-bin ในโรงพยาบาลเอกชนแห่งหนึ่ง

บทคัดย่อ

วัตถุประสงค์: เพื่อประยุกต์ใช้บัตรคัมบังแบบระบบ 2-bin เพื่อช่วยแจ้งเตือนทางสายตาในการจัดการคลังยาในโรงพยาบาลเอกชนทั่วไปขนาดใหญ่ 120 เตียงแห่งหนึ่ง วิธีการ: การศึกษานี้เป็นการวิจัยเชิงปฏิบัติการสองวงรอบ วงรอบละ 2 เดือน รายการยาที่นำมาศึกษา FSN analysis มีจำนวนทั้งหมด 1,223 รายการ และที่นำมาทำบัตรคัมบังจำนวน 863 รายการ การศึกษาแบ่งเป็น 4 ขั้นตอน เริ่มจาก 1) ขั้นตอนการวางแผนโดยกำหนดระยะเวลาในการศึกษา จัดแผนการปฏิบัติงาน และแบ่งขอบเขตรายละเอียด โดยเภสัชกรและฝ่ายจัดซื้อวางแผนเก็บข้อมูลการหมุนเวียนของยาทุกรายการเพื่อคำนวณหาค่าพารามิเตอร์ เช่น อัตราการใช้เฉลี่ยต่อวัน ระยะเวลานำ ปริมาณสำรองคงคลังเป็นต้น แล้วจึงนำมาจัดแบ่งกลุ่มยาแบบ FSN analysis (แบ่งตามความถี่ในการจ่ายหรืออัตราการหมุนเวียน) และเลือกกลุ่มที่มีแนวโน้มขาดคราวบ่อย เช่น กลุ่ม F (หมุนเวียนเร็ว), M (หมุนเวียนปานกลาง), และกลุ่ม S (หมุนเวียนช้า) เพื่อกำหนดปริมาณที่จะสำรองของยาแต่ละกลุ่มและออกแบบบัตรคัมบังซึ่งเป็นการแจ้งเตือนทางสายตาเมื่อมีปริมาณลดลงถึงจุดที่ให้เบิกเติมยาหรือสั่งซื้อยา ส่วนผู้ช่วยเภสัชกรวางแผนการจัดเรียงยาและภาชนะเก็บยาในตู้ยาและการคั่นบัตรคัมบังในภาชนะเก็บยา 2) การลงมือปฏิบัติ โดยคำนวณค่าพารามิเตอร์ขั้นถัดมา เช่น ปริมาณการเติมยาในภาชนะยา ปริมาณการสำรองยาทั้งใน bin 1 และ 2 (อาจเป็นภาชนะบรรจุยา 1 ใบที่คั่นด้วยบัตรคัมบังแบ่งเป็นสองส่วน หรือภาชนะ 2 ใบ ที่มีบัตรคัมบังทั้งสองภาชนะ) และจัดทำบัตรคัมบัง บันทึกข้อมูลลงบนบัตรก่อนนำไปใส่ในภาชนะยา และปฏิบัติตามแผนงานที่วางไว้เมื่อมีการหยิบยามาจัดและจ่าย 3) ขั้นตอนการเฝ้าสังเกตการณ์ และประเมินตัวชี้วัดผลการดำเนินงานที่สำคัญ เช่น อัตรายาขาดคราว อัตราของการตอบสนองต่อบัตรคัมบัง และ 4) ขั้นตอนการสะท้อนกลับ นำผลที่ได้มาสะท้อนกลับไปยังผู้ปฏิบัติงานและผู้บริหารโรงพยาบาลทุกวงรอบ ผลการศึกษา: จากระยะเวลา 4 เดือนในการวิจัย พบผลอัตรายาขาดคราวร้อยละ 0.07 ซึ่งไม่เกินเป้าหมายที่กำหนดคือร้อยละ 0.5 ต่อเดือน (จากเดิมอัตราอยู่ที่ร้อยละ 0.38) อัตราการตอบสนองต่อบัตรคัมบังเฉลี่ยต่อเดือนเป็นร้อยละ 99.75 มูลค่ายาที่ไม่ได้ใช้ประโยชน์ทั้งหมดก่อนการศึกษาหนึ่งปีมีมูลค่า 255,188.92 บาท เทียบกับหลังการศึกษา 1 ปีมีมูลค่าเท่ากับ 234,629.59 บาท คิดเป็นร้อยละ ร้อยละ 3.16 ของมูลค่าเฉลี่ยคงคลังหลังการศึกษา (7,404,920 บาท) ถือว่าน้อยกว่ามูลค่าเป้าหมายที่ตั้งไว้ไม่เกินปีละ 240,000 บาท (ร้อยละ 3 ของมูลค่าคงคลังทั้งหมดเฉลี่ย 8 ล้านบาท) สรุป: การประยุกต์ใช้ระบบบัตรคัมบังแบบระบบ 2-bin เพื่อแจ้งเตือนทางสายตาช่วยลดอัตราการขาดคราวของยาอย่างมีประสิทธิภาพ แม้จะยังไม่เห็นผลชัดเจนเรื่องการลดมูลค่ายาที่ไม่ได้ใช้ประโยชน์ในทันทีเนื่องจากระยะเวลาในการศึกษาค่อนข้างสั้น และยาที่หมดอายุเป็นยาที่ซื้อในอดีต แต่หากปฏิบัติต่อไปอย่างต่อเนื่องอาจได้ผลที่ดีขึ้นในอนาคต