ปฏิกิริยาระหว่างยา dolutegravir กับยาอื่นในการรักษาผู้ติดเชื้อไวรัสเอชไอวี

บทคัดย่อ

การติดเชื้อเอชไอวีเป็นปัญหาด้านสาธารณสุขที่สำคัญในหลายประเทศทั่วโลก ยาที่ใช้รักษาในปัจจุบันยังไม่สามารถรักษาโรคให้หายขาดได้ ผู้ป่วยจำเป็นต้องกินยาตลอดชีวิต ยา dolutegravir เป็นยารุ่นที่ 2 ของกลุ่ม INSTIs (integrase strand transfer inhibitors) และอยู่ในสูตรยาต้านไวรัสเอชไอวีที่แนะนำเป็นสูตรแรกในการรักษาในหลายประเทศทั่วโลก เนื่องจากเป็นสูตรที่ได้ผลดีในการควบคุมไวรัส มีผลข้างเคียงน้อย อยู่ในรูปแบบยาเม็ดรวม และสามารถใช้ครั้งละ 1 เม็ด วันละ 1 ครั้ง ยา dolutegravir ยับยั้ง integrase enzyme ของเชื้อไวรัสเอชไอวี และป้องกันไม่ให้สารพันธุกรรมดีเอ็นเอของเชื้อไวรัสเอชไอวีเข้าเชื่อมต่อกับสายดีเอ็นเอของเซลล์เม็ดเลือดขาวชนิด CD₄ ของผู้ติดเชื้อเอชไอวี จึงมีผลทำให้เชื้อไวรัสเอชไอวีไม่สามารถเพิ่มจำนวนได้ กลไกการออกฤทธิ์ของยา dolutegravir เกิดจากการมีโครงสร้างทางเคมีที่สามารถจับกับ divalent metal cations คือ แมกนีเซียม ที่ active site ของ Integrase enzyme ของเชื้อไวรัสเอชไอวี การรับประทานยา dolutegravir ร่วมกับ divalent หรือ trivalent metal cation จึงมีผลลดการการดูดซึมยา dolutegravir ได้  ยา dolutegravir ยังเป็น substrate ของเอนไซม์ CYP3A4 และ UGT1A1 การใช้ยา dolutegravir ร่วมกับยา potent UGT1A หรือ CYP3A inducers เช่น efavirenz, etravirine, rifampicin, carbamazepine oxcarbazepine, phenytoin, phenobarbital เป็นต้น อาจส่งผลต่อระดับยา dolutegravir ได้ อีกทั้งยายังยับยั้ง OCT2 และ MATE1 การใช้ยา dolutegravir ร่วมกับยาที่ขับออกผ่าน OCT2 หรือ MATE1 เช่น metformin, dofetilide เป็นต้น อาจมีผลเพิ่มระดับยาในกระแสเลือดของยาเหล่านั้นได้ ซึ่งอาจส่งผลต่อการเกิดอาการไม่พึงประสงค์ที่รุนแรง ดังนั้นการเกิดปฏิกิริยาระหว่างยาเป็นหนึ่งในประเด็นที่สำคัญที่ควรคำนึงในการเริ่มใช้ยาหรือการเปลี่ยนสูตรยาเป็น dolutegravir ร่วมกับการพิจารณาโรคร่วมและยาอื่น ๆ ร่วมทั้งประวัติการกินวิตามิน แร่ธาตุ และอาหารเสริมต่าง ๆ ของผู้ป่วย การให้คำปรึกษาแนะนำแก่ผู้ป่วยมีความสำคัญในการป้องกันความล้มเหลวในการรักษาหรือการเกิดอาการไม่พึงประสงค์รุนแรงจากการเกิดปฏิกิริยาระหว่างยาได้