ผลการดำเนินงานของเครือข่ายการใช้ยาอย่างสมเหตุผลในชุมชนด้วยการวิจัยเชิงปฏิบัติการ แบบมีส่วนร่วม: กรณีศึกษาการใช้ยาปฏิชีวนะและยาต้านอักเสบชนิดไม่ใช่สเตียรอยด์อย่างสมเหตุผล

บทคัดย่อ

วัตถุประสงค์: เพื่อสร้างเครือข่ายการใช้ยาอย่างสมเหตุผลในชุมชน (rational drug use community: RDU community) เพื่อส่งเสริมการใช้ยาอย่างสมเหตุผลในตำบลไทรน้อย อำเภอบางบาล จังหวัดพระนครศรีอยุธยา โดยใช้การวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม (participatory action research: PAR) วิธีการ: การศึกษาใช้ PAR ในการสร้างเครือข่าย RDU community ซึ่งมี 5 ขั้นตอน ได้แก่ การสังเกต การสะท้อนความคิด การวางแผน การลงมือปฏิบัติ และการแลกเปลี่ยน การศึกษาประเมินผลการดำเนินงานของเครือข่ายฯ ในตัวอย่างประชาชนในตำบลไทรน้อย 133 คน โดยใช้แบบสอบถามวัดความรู้ ทัศนคติเกี่ยวกับการใช้ยาปฏิชีวนะและยาต้านอักเสบชนิดไม่ใช่สเตียรอยด์ (non-steroidal anti-inflammatory drugs: NSAIDs) ก่อนและหลังการดำเนินงานของเครือข่ายฯ เป็นเวลา 8 เดือน ระหว่าง มีนาคม – ตุลาคม 2565 ผลการวิจัย: การจัดตั้งเครือข่าย RDU community เป็นไปตามแนวคิดของชุมชนเพื่อแก้ไขปัญหาการใช้ยาปฏิชีวนะและ NSAIDs โดยให้สมาชิกที่เป็นอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.) จำนวน 40 คนดำเนินการให้ความรู้แก่กลุ่มตัวอย่าง 133 ราย หลังเสร็จสิ้นโครงการพบว่า กลุ่มตัวอย่างมีค่าเฉลี่ยความรู้เกี่ยวกับการใช้ยาปฏิชีวนะอย่างสมเหตุผลเพิ่มขึ้น จาก 5.68 ±2.05 เป็น 8.95 ±1.34 (คะแนนเต็ม 10: P<0.001) ค่าเฉลี่ยความรู้เกี่ยวกับยา NSAIDs เพิ่มขึ้นจาก 5.27 ±2.49 เป็น  9.02 ±1.24 (คะแนนเต็ม 10: P<0.001) การเปรียบเทียบความรู้เกี่ยวกับการใช้ยาปฏิชีวนะและยา NSAIDs หลังอบรมในแต่ละข้อคำถามเมื่อเทียบกับก่อนอบรม พบว่าเพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ 0.05 หลังการอบรม คำถามแต่ละข้อมีผู้ตอบถูกมากกว่าร้อยละ 70 ทัศนคติเกี่ยวกับการใช้ยาอย่างสมเหตุผลดีขึ้น โดยจำนวนตัวอย่างที่เห็นด้วยและเห็นด้วยอย่างยิ่งต่อการใช้ยาสมเหตุผลมีจำนวนเพิ่มขึ้นหลังการอบรม สรุป: เครือข่าย RDU community ที่จัดตั้งโดยสมาชิกในชุมชนและมี อสม. เป็นแกนนำสามารถเสริมสร้างความรู้และทัศนคติเกี่ยวกับการใช้ยาอย่างสมเหตุผลให้แก่กลุ่มเป้าหมายให้เพิ่มขึ้นได้ ดังนั้นจึงควรพัฒนาการดำเนินงานของเครือข่ายเพื่อส่งเสริมการใช้ยาอย่างสมเหตุผลอย่างยั่งยืน