มุมมองของผู้ป่วยต่อผลการดำเนินงานตามแผนพัฒนาระบบบริการสุขภาพ สาขาการพัฒนาระบบบริการให้มีการใช้ยาสมเหตุผลภายใต้แบบจำลองซิปป์

บทคัดย่อ

วัตถุประสงค์: เพื่อศึกษามุมมองของผู้ป่วยต่อผลการดำเนินงานตามแผนพัฒนาระบบบริการสุขภาพ สาขาการพัฒนาระบบบริการให้มีการใช้ยาสมเหตุผลด้วยแบบจำลองซิปป์ และวิเคราะห์ความสัมพันธ์ระหว่างผลการประเมินในมิติต่าง ๆ ได้แก่ มิติด้านบริบท ปัจจัยนำเข้า กระบวนการ กับมิติด้านผลผลิตในโรงพยาบาล 3 ระดับ ได้แก่ โรงพยาบาลศูนย์ โรงพยาบาลทั่วไป และโรงพยาบาลชุมชนในเขตสุขภาพที่ 10 วิธีการวิจัย: การศึกษานี้เป็นการวิจัยแบบผสมผสานที่ใช้วิธีการวิจัยเชิงปริมาณร่วมกับการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยการสำรวจด้วยแบบสอบถามและการสัมภาษณ์เชิงลึกเพื่อการประเมินบริบท ปัจจัยนำเข้า กระบวนการ และผลผลิตในกลุ่มผู้ป่วยที่รับบริการในคลินิกโรคเรื้อรังมากกว่า 1 ปี ผลการวิจัย: ในการวิจัยเชิงปริมาณ มีผู้ป่วยตอบแบบสอบถาม 523 คน ทุกมิติของการประเมิน ได้แก่ ด้านบริบท ปัจจัยนำเข้า กระบวนการ และผลผลิต มีค่าเฉลี่ย±ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐานของความเหมาะสมในการดำเนินงานอยู่ในระดับมาก เป็น 3.88±0.48, 3.69±0.59, 4.01±0.64 และ 3.92±0.46 จากคะแนนเต็ม 5 ตามลำดับ ปัจจัยด้านบริบทมีความสัมพันธ์ในระดับปานกลางกับผลผลิตอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (r=0.550, P<0.001) ส่วนปัจจัยนำเข้าและกระบวนการมีความสัมพันธ์ในระดับสูงกับผลผลิตอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (r=0.625, P=<0.001; r=0.627, P<0.001 ตามลำดับ) ผลการวิจัยเชิงคุณภาพจากผู้ป่วย 15 คน ชี้ให้เห็นถึงความพึงพอใจของผู้ป่วย การเปลี่ยนแปลงทางบวกระดับบุคคล และระดับชุมชน แต่พบว่าผู้ป่วยยังมีความเข้าใจผิดต่อการใช้ยาสมเหตุผลในบางประเด็น และยังขาดความต้องการมีส่วนร่วมต่อกิจกรรมส่งเสริมการใช้ยาอย่างสมเหตุผลในชุมชน สรุป: ผู้ป่วยมีมุมมองต่อแผนพัฒนาฯ ว่าปัจจัยด้านบริบท ปัจจัยนำเข้า กระบวนการ และผลผลิต มีความเหมาะสมในระดับมาก แต่ต้องพิจารณาแก้ไขปัญหาที่เกี่ยวข้อง เช่น การให้ความรู้สาธารณะ การควบคุมและบังคับใช้กฎหมายยา ความรู้ด้านการใช้ยาสมเหตุผลของผู้ป่วย/ประชาชน สถานบริการภาครัฐที่ตอบสนองความต้องการ และความเข้มแข็งของชุมชน เพื่อให้เกิดความรู้ ความตระหนัก และพฤติกรรมใช้ยาสมเหตุผลในระดับบุคคลและชุมชนต่อไป