การพัฒนาเกณฑ์ประเมินความเสี่ยงต่อการปนเปื้อนสารห้ามใช้ ที่เป็นอันตรายในเครื่องสำอางสำหรับผิวหน้า

บทคัดย่อ

วัตถุประสงค์: เพื่อพัฒนาเกณฑ์ประเมินความเสี่ยงต่อการปนเปื้อนสารห้ามใช้ที่เป็นอันตราย (contamination with hazardous substances: CHS) ในเครื่องสำอางสำหรับผิวหน้าสำหรับผู้บริโภคเพื่อนำไปใช้เป็นแนวทางในการคุ้มครองตนเองจากการเลือกบริโภคเครื่องสำอางที่ปลอดภัย และสำหรับพนักงานเจ้าหน้าที่เพื่อนำไปใช้ในการเฝ้าระวังสถานการณ์ CHS วิธีการวิจัย: การวิจัยเชิงวิเคราะห์แบบภาคตัดขวางครั้งนี้ทำการศึกษาในเครื่องสำอางสำหรับผิวหน้าที่จำหน่ายในพื้นที่เทศบาลเมืองปากพนัง จังหวัดนครศรีธรรมราช จำนวน 210 ตัวอย่าง การศึกษาวิเคราะห์ปัจจัยที่สัมพันธ์กับ CHS ด้วยสถิติ logistic regression เพื่อสร้างสมการถดถอยทำนายโอกาสพบ CHS การวิเคราะห์ทำให้ได้เกณฑ์ประเมินความเสี่ยงสำหรับพนักงานเจ้าหน้าที่และสำหรับผู้บริโภคซึ่งตัดปัจจัยบางตัวที่อาจยากแก่ผู้บริโภคในการประเมินออก การศึกษาทดสอบความสามารถของเกณฑ์ฯ ด้วยการวิเคราะห์โค้ง ROC (receiver operating characteristics) ผลการวิจัย: สถานที่จำหน่ายเครื่องสำอางร้อยละ 72.34 จำหน่ายเครื่องสำอางที่แสดงฉลากไม่ถูกต้อง/ไม่แสดงฉลาก หรือเครื่องสำอางหมดอายุหรือเสื่อมสภาพ หรือเครื่องสำอางอันตรายตามประกาศกระทรวงสาธารณสุข จากตัวอย่างเครื่องสำอาง 210 ตัวอย่างพบ CHS 127 ตัวอย่าง (ร้อยละ 60.48) เครื่องสำอางที่แสดงฉลากถูกต้องพบ CHS ร้อยละ 31.03 และที่แสดงฉลากไม่ถูกต้อง/ไม่แสดงฉลากพบ CHS ร้อยละ 71.71 ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับ CHS อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ จำนวน 7 ปัจจัย ได้แก่ ฉลากทำให้เข้าใจผิดในสาระสำคัญของเครื่องสำอาง แหล่งจำหน่าย (ตลาดสด ตลาดนัด หรือแผงลอย) การมีข้อบ่งใช้สำหรับรักษาสิว การไม่แสดงเลขที่ใบรับจดแจ้ง การไม่ระบุเลขที่หรืออักษรแสดงครั้งที่ผลิต การไม่ระบุที่ตั้งของผู้ผลิต/ผู้นำเข้า และการแสดงเลขที่ใบรับจดแจ้งปลอมหรือถูกยกเลิกเลขที่ใบรับจดแจ้ง เกณฑ์ประเมินความเสี่ยงต่อ CHS สำหรับพนักงานเจ้าหน้าที่ซึ่งพัฒนาขึ้นมีพื้นที่ใต้โค้ง ROC เท่ากับร้อยละ 84.80 (95% CI 79.70-90.00) กลุ่มที่มีระดับความเสี่ยงน้อย (คะแนน 0.0- 3.0 ปานกลาง (คะแนน 3.5 – 9.0)  และสูง (คะแนน 9.5-11.5) มีค่า LR เท่ากับ 0.08 (95% CI 0.03-0.20), 1.06 (95% CI 0.80-1.41) และ 9.31 (95% CI 3.51-24.70) ตามลำดับ โดยพบ CHS ในตัวอย่างร้อยละ 11.36, 61.90 และ 93.44 ตามลำดับ ส่วนเกณฑ์ประเมินความเสี่ยงสำหรับผู้บริโภคที่พัฒนาขึ้นทั้ง 3 แบบมีพื้นที่ใต้โค้ง ROC เท่ากับร้อยละ 81.20-83.60 (95% CI 75.30-89.10) โดยมีค่าความไวร้อยละ 82.70-85.80 และความจำเพาะร้อยละ 65.10-67.50 สรุป: เกณฑ์ประเมินความเสี่ยง CHS ในเครื่องสำอางสำหรับผิวหน้าสามารถทำนายโอกาสพบ CHS ได้ดี ทั้งยังมีค่าความไวและความจำเพาะที่เหมาะสมแม้ว่าจะตัดปัจจัยบางตัวที่อาจยากแก่ผู้บริโภคในการประเมินออก ผู้บริโภคจึงสามารถใช้เกณฑ์ฯ ดังกล่าวเพื่อเป็นแนวทางในการเลือกซื้อเครื่องสำอางที่ปลอดภัย พนักงานเจ้าหน้าที่ยังสามารถใช้เกณฑ์ฯ ดังกล่าวสำหรับเฝ้าระวังสถานการณ์ CHS ในเครื่องสำอางได้