การใช้ยาในผู้ป่วยโรคไม่ติดต่อเรื้อรังและผลลัพธ์ทางสุขภาพในโรงพยาบาลหนองหาน จังหวัดอุดรธานี

บทคัดย่อ

วัตถุประสงค์: 1) วิเคราะห์รูปแบบการใช้ยา แนวโน้มของปริมาณการใช้และค่าใช้จ่ายของยาสำหรับโรคไม่ติดต่อเรื้อรังในโรงพยาบาลหนองหาน 2) หาปัจจัยที่สัมพันธ์กับปริมาณการใช้ยาและค่าใช้จ่ายด้านยา และ 3) วิเคราะห์แนวโน้มของผลลัพธ์ทางสุขภาพ ได้แก่ การควบคุมความผิดปกติของระดับน้ำตาล ความดันโลหิต และการกลับเข้านอนโรงพยาบาลในผู้ป่วยที่ได้รับยาดังกล่าว วิธีการ: การวิจัยนี้เป็นการศึกษาแบบย้อนหลัง โดยใช้ข้อมูลอิเล็กทรอนิกส์ ได้แก่ ข้อมูลการใช้บริการผู้ป่วยนอก ข้อมูลการใช้บริการผู้ป่วยใน และข้อมูลการสั่งจ่ายยาผู้ป่วยนอกของโรงพยาบาลหนองหานในผู้ป่วยที่ได้รับการสั่งใช้ยาสำหรับ 5 กลุ่มโรค (โรคที่สามารถป้องกันหรือลดการมานอนโรงพยาบาลได้ด้วยการดูแลรักษาแบบผู้ป่วยนอก) ตามรหัสการจำแนกแบบ Anatomical, Therapeutic, Chemical (ATC) ขององค์การอนามัยโลก ประกอบด้วย ยารักษาเบาหวาน (A10) ยาลดความดันโลหิต (C02, C03, C07, C08 และ C09)  ยากันชัก (N03) ยารักษาโรคหืด (R03A, R03BA, R03C) และยารักษาปอดอุดกั้นเรื้อรัง (R03BB) ในปีงบประมาณ 2558 – 2561 การวิเคราะห์ข้อมูลใช้การวิเคราะห์อนุกรมเวลา สำหรับการหาแนวโน้ม และวิเคราะห์ถดถอยเชิงเส้นตรงสำหรับการหาความสัมพันธ์ของปัจจัย  ผลการวิจัย: ผู้ป่วยได้รับยาสำหรับโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง โดยเฉลี่ยต่อใบสั่งคิดเป็น 6.14, 5.96, 5.56 และ 5.60 ขนาน ในปี 2558, 2559, 2560 และ 2561 ตามลำดับ ซึ่งเป็นแนวโน้มที่ลดลงอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (P<0.001)  สัดส่วนใบสั่งยาที่มียามากกว่า 5 ขนานมีแนวโน้มลดลงในช่วงเวลาดังกล่าว คือ ร้อยละ 15.59, 14.05, 14.08 และ 13.60 ตามลำดับ แต่ไม่มีนัยสำคัญทางสถิติ (p >0.05)  อย่างไรก็ตาม ปริมาณการใช้ยาโดยรวมของกลุ่มผู้ป่วยที่ได้รับยาสำหรับโรคไม่ติดต่อเรื้อรังมีแนวโน้มเพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (P<0.05) โดยเฉลี่ยปีละ 57 defined-daily doses (DDDs) เมื่อพิจารณารายกลุ่มยาพบว่า ยาลดความดันโลหิตสูงมีปริมาณการใช้ยาสูงสุดในปี 2561 คือ 474 DDDs โดยมีอัตราการเติบโตโดยเฉลี่ยต่อปีที่ 70 DDDs รองลงมาคือยารักษาเบาหวานมีอัตราการเติบโตต่อปี 58 DDDs  สำหรับค่าใช้จ่ายด้านยากลุ่มผู้ป่วยที่ได้รับยาโรคไม่ติดต่อเรื้อรังโดยรวม มีแนวโน้มเพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (P<0.05) โดยมีอัตราการเติบโตโดยเฉลี่ยต่อปี 147 บาทต่อคน โดยกลุ่มผู้ได้รับยากันชักมีอัตราการเติบโตของค่าใช้จ่ายสูงที่สุดเฉลี่ยต่อปี 223 บาทต่อคนต่อปี รองลงมาคือกลุ่มผู้ได้รับยาเบาหวาน ผู้ได้รับยารักษาโรคหืดและปอดอุดกั้นเรื้อรัง  และผู้ได้รับยาลดความดันโลหิตสูง มีอัตราการเติบโตของค่าใช้จ่ายที่ 218 148 และ 127 บาทต่อคนต่อปี ตามลำดับ ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับการเพิ่มขึ้นของปริมาณและค่าใช้จ่ายด้านยามากที่สุดคือ การได้รับยาสำหรับโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง  รองลงมาคือ วัยสูงอายุ 60 ปีขึ้นไป  ในด้านผลลัพธ์ทางสุขภาพ พบว่า การควบคุมระดับความดันโลหิตได้ในผู้ที่ได้รับยาความดันโลหิตสูงมีสัดส่วนเพิ่มขึ้น ในขณะที่การควบคุมระดับน้ำตาลได้ในผู้ที่ได้รับยารักษาเบาหวานมีสัดส่วนลดลง  นอกจากนี้ การกลับเข้านอนโรงพยาบาลภายใน 28 วันมีสัดส่วนเพิ่มขึ้นในผู้ป่วยที่ได้รับการสั่งใช้ยารักษาเบาหวานและปอดอุดกันเรื้อรัง แต่มีสัดส่วนลดลงในผู้ป่วยที่ได้รับการสั่งใช้ยาลดความดันโลหิต  สรุป: ปริมาณการใช้ยาโดยรวมมีแนวโน้มสูงขึ้น ส่งผลให้ค่าใช้จ่ายด้านยาของโรงพยาบาลเพิ่มขึ้น ในขณะที่ผลลัพธ์ทางสุขภาพของผู้ป่วยที่ได้รับการสั่งใช้ยารักษาเบาหวานยังมีแนวโน้มที่ควบคุมได้ไม่ดีนัก