ปัจจัยเสี่ยงที่เพิ่มโอกาสเกิดโรคหลอดเลือดสมองขาดเลือดครั้งแรกในผู้ป่วย ภาวะไขมันในเลือดผิดปกติที่รักษาด้วย Simvastatin ที่หน่วยบริการสุขภาพปฐมภูมิ: ปัจจัยเสี่ยงที่เพิ่มโอกาสเกิดโรคหลอดเลือดสมองขาดเลือดครั้งแรกในผู้ป่วยภาวะไขมันในเลือดผิดปกติ

พุวัสสา พงษ์พานิช

ผู้แต่ง

พุวัสสา พงษ์พานิช กลุ่มงานเวชกรรมสังคม โรงพยาบาลพุทธชินราช พิษณุโลก 65000

คำสำคัญ:

ไขมันในเลือดผิดปกติ, โรคหลอดเลือดสมองขาดเลือด, การป้องกันปฐมภูมิ

บทคัดย่อ

ยากลุ่ม statin ช่วยลดความเสี่ยงโรคหลอดเลือดสมองขาดเลือดในผู้ป่วยไขมันในเลือดผิดปกติ แต่ยังมีผู้ป่วยที่เกิดโรคหลอดเลือดสมองขาดเลือดแม้ได้รับยา การศึกษาย้อนหลังครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อประเมินปัจจัยเสี่ยงที่เพิ่มโอกาสเกิดโรคหลอดเลือดสมองขาดเลือดครั้งแรกในผู้ป่วยไขมันในเลือดผิดปกติที่ได้รับยา simvastatin ที่ศูนย์สุขภาพเมืองพิษณุโลกและเกิดโรคหลอดเลือดสมองขาดเลือดครั้งแรกระหว่างวันที่ 1 มกราคม พ.ศ. 2562–วันที่ 31 ธันวาคม พ.ศ. 2566 จำนวน 67 รายและกลุ่มที่ไม่เกิดโรคหลอดเลือดสมองขาดเลือด 134 ราย เลือกกลุ่มควบคุมที่มาตรวจรับยา simvastatin ในวันเดียวกันกับที่กลุ่มศึกษารับยาครั้งสุดท้ายก่อนเกิดโรคหลอดเลือดสมองขาดเลือด สัดส่วนกลุ่มศึกษาต่อกลุ่มควบคุมเท่ากับ 1: 2 วิเคราะห์ปัจจัยด้วย multivariable logistic regression พบว่าปัจจัยเสี่ยงต่อการเกิดโรคหลอดเลือดสมองขาดเลือดครั้งแรกของผู้ป่วยไขมันในเลือดผิดปกติที่รักษาด้วยยา simvastatin ได้แก่ มีโรคร่วมเป็นความดันโลหิตสูง (aOR 4.97; 95% CI: 1.44-17.15), สูบบุหรี่ (aOR 3.60; 95% CI: 1.08-11.93), ติดตามนัดไม่ต่อเนื่อง (aOR 2.13; 95% CI: 0.90-5.04), ระดับคอเลสเตอรอล 200 มก./ดล. ขึ้นไป (aOR 2.31; 95% CI: 1.03-5.18), ค่าอัตรากรองไต 15-29 มล./นาที/17.3 ตร.ม. (aOR 24.67; 95% CI: 2.28-267.08) ดังนั้นควรพัฒนาแนวทางเฝ้าระวังและป้องกันโรคในผู้ป่วยกลุ่มนี้ให้ครอบคลุมมากขึ้น

เอกสารอ้างอิง

World Stroke Organization. Annual Report 2023 [Internet]. 2024 [cited 2024 May 1]. Available from: www.world-stroke.org

Health Data Center. Medical and Health Archives System [Internet]. 2023 [cited 2024 May 1]. Available from: https://hdcservice.moph.go.th/hdc/main/index.php

Owolabi MO, Thrift AG, Mahal A, Ishida M, Martins S, Johnson WD, et al. Stroke Experts Collaboration Group. Primary stroke prevention worldwide: Translating evidence into action. Lancet Pub Health 2022;7(1):74-85.

Lolekha P, Khovidhunkit W, Deerochanawong C, Thongtang N, Boonyasirinant T, Rattarasarn C, et al. 2024 The Royal College of Physicians of Thailand (RCPT) clinical practice guidelines on management of dyslipidemia for atherosclerotic cardiovascular disease prevention. Asian Biomed (Res Rev News) 2024;18(6):246-67.

Heart Protection Study Collaborative Group. MRC/BHF Heart Protection Study of cholesterol lowering with simvastatin in 20,536 high-risk individuals: A randomized placebo-controlled trial. Lancet 2002;360(9326):7-22.

Cholesterol Treatment Trialists’ (CTT) Collaboration; Baigent C, Blackwell L, Emberson J, Holland LE, Reith C, Bhala N, et al. Efficacy and safety of more intensive lowering of LDL cholesterol: A meta-analysis of data from 170,000 participants in 26 randomized trials. Lancet 2010;376(9753):1670-81.

Ross SD, Allen IE, Connelly JE, Korenblat BM, Smith ME, Bishop D, et al. Clinical outcomes in statin treatment trials: A meta-analysis. Arch Intern Med 1999;159(15):1793-802.

Milionis H, Ntaios G, Korompoki E, Vemmos K, Michel P. Statin-based therapy for primary and secondary prevention of ischemic stroke: A meta-analysis and critical overview. Int J Stroke 2020;15(4):377-84.

Shepherd J, Cobbe SM, Ford I, Isles CG, Lorimer AR, MacFarlane PW, et al. Prevention of coronary heart disease with pravastatin in men with hypercholesterolemia. West of Scotland Coronary Prevention Study Group. N Engl J Med 1995;333(20):1301-7.

Amarenco P, Bogousslavsky J, Callahan A 3rd, Goldstein LB, Hennerici M, Rudolph AE, et al. Stroke Prevention by Aggressive Reduction in Cholesterol Levels (SPARCL) Investigators. High-dose atorvastatin after stroke or transient ischemic attack. N Engl J Med 2006;355(6):549-59.

Arnett DK, Blumenthal RS, Albert MA, Buroker AB, Goldberger ZD, Hahn EJ, et al. 2019 ACC/AHA Guideline on the primary prevention of cardiovascular disease: A report of the American College of Cardiology/American Heart Association Task Force on Clinical Practice Guidelines. Circulation 2019;140(11):e596-e646.

Sirimarco G, Labreuche J, Bruckert E, Goldstein LB, Fox KM, Rothwell PM, et al. PERFORM and SPARCL Investigators and Committees. Atherogenic dyslipidemia and residual cardiovascular risk in statin-treated patients. Stroke 2014;45(5):1429-36.

Beltrán Romero LM, Vallejo-Vaz AJ, Muñiz Grijalvo O. Cerebrovascular disease and statins. Front Cardiovasc Med 2021;8:778740. https://doi.org/10.3389/fcvm.2021.778740

Samuthpongtorn C, Jereerat T, Suwanwela NC. Stroke risk factors, subtypes and outcome in elderly Thai patients. BMC Neurol 2021;21(1):322. https://doi.org/10.1186/s12883-021-02353-y

Sreeramareddy CT, Pradhan PM, Mir IA, Sin S. Smoking and smokeless tobacco use in nine South and Southeast Asian countries: Prevalence estimates and social determinants from Demographic and Health Surveys. Popul Health Metr 2014;12:22. https://doi.org/10.1186/s12963-014-0022-0

Berger JS, McGinn AP, Howard BV, Kuller L, Manson JE, Otvos J, et al. Lipid and lipoprotein biomarkers and the risk of ischemic stroke in postmenopausal women. Stroke 2012;43(4):958-66.

Uchiyama S, Nakaya N, Mizuno K, Ohashi Y, Tajima N, Kushiro T, et al. MEGA Study Group. Risk factors for stroke and lipid-lowering effect of pravastatin on the risk of stroke in Japanese patients with hypercholesterolemia: Analysis of data from the MEGA Study, a large randomized controlled trial. J Neurol Sci 2009;284(1-2):72-6.

Kolmos M, Christoffersen L, Kruuse C. Recurrent ischemic stroke-A systematic review and meta-analysis. J Stroke Cerebrovasc Dis 2021;30(8):105935. doi: 10.1016/j.jstrokecerebrovasdis.2021.105935

Cipolla MJ, Liebeskind DS, Chan SL. The importance of comorbidities in ischemic stroke: Impact of hypertension on the cerebral circulation. J Cereb Blood Flow Metab 2018;38(12):2129-49.

Yu Y, Liu L, Huang J, Shen G, Chen C, Huang Y, et al. Association between systolic blood pressure and first ischemic stroke in the Chinese older hypertensive population. J Int Med Res 2020;48(4):1-12.

Ishida M, Sakai C, Kobayashi Y, Ishida T. Cigarette smoking and atherosclerotic cardiovascular disease. J Atheroscler Thromb 2024;31(3):189-200.

Larsson SC, Burgess S, Michaëlsson K. Smoking and stroke: A mendelian randomization study. Ann Neurol 2019;86(3):468-71.

Jeong W, Joo JH, Kim H, Jang SI, Park EC. Association between statin adherence and the risk of stroke among South Korean adults with hyperlipidemia. Nutr Metab Cardiovasc Dis 2022;32(3):560-6.

Xu T, Yu X, Ou S, Liu X, Yuan J, Chen Y. Statin adherence and the risk of stroke: A dose-response meta-analysis. CNS Drugs 2017;31(4):263-71.

Mafruhah OR, Huang YM, Lin HW. Impacts of medication non-adherence to major modifiable stroke-related diseases on stroke prevention and mortality: A meta-analysis. J Neurol 2023;270(5):2504-16.

Zuo HJ, Ma JX, Wang JW, Chen XR, Hou L. The impact of routine follow-up with health care teams on blood pressure control among patients with hypertension. J Hum Hypertens 2019;33(6):466-74.

Van der Laan DM, Elders PJM, Boons CCLM, Beckeringh JJ, Nijpels G, Hugtenburg JG. Factors associated with antihypertensive medication non-adherence: A systematic review. J Hum Hypertens 2017;31(11):687-94.

Jneid S, Jabbour H, Hajj A, Sarkis A, Licha H, Hallit S, et al. Quality of life and its association with treatment satisfaction, adherence to medication, and trust in physician among patients with hypertension: A cross-sectional designed study. J Cardiovasc Pharmacol Ther 2018;23(6):532-42.

Yi SW, Shin DH, Kim H, Yi JJ, Ohrr H. Total cholesterol and stroke mortality in middle-aged and elderly adults: A prospective cohort study. Atherosclerosis 2018;270:211-7. doi: 10.1016/j.atherosclerosis.2017.12.003

Bae Y, Heo J, Chung Y, Shin SY, Lee SW. Effect of total cholesterol level variabilities on cerebrovascular disease. Eur Rev Med Pharmacol Sci 2022;26(2):544-57.

Campbell BCV, De Silva DA, Macleod MR, Coutts SB, Schwamm LH, Davis SM, et al. Ischaemic stroke. Nat Rev Dis Primers 2019;5(1):70. doi: 10.1038/s41572-019-0118-8

Tziomalos K, Athyros VG, Karagiannis A, Mikhailidis DP. Dyslipidemia as a risk factor for ischemic stroke. Curr Top Med Chem 2009;9(14):1291-7.

Lee JS, Chang PY, Zhang Y, Kizer JR, Best LG, Howard BV. Triglyceride and HDL-C dyslipidemia and risks of coronary heart disease and ischemic stroke by glycemic dysregulation status: The Strong Heart Study. Diabetes Care 2017;40(4):529-37.

Castilla-Guerra L, Fernandez-Moreno MDC, Leon-Jimenez D, Rico-Corral MA. Statins in ischemic stroke prevention: What have we learned in the Post-SPARCL (The Stroke Prevention by Aggressive Reduction in Cholesterol Levels) Decade? Curr Treat Options Neurol 2019;21(5):22. doi: 10.1007/s11940-019-0563-4

Sarfo FS, Mobula LM, Sarfo-Kantanka O, Adamu S, Plange-Rhule J, Ansong D, et al. Estimated glomerular filtration rate predicts incident stroke among Ghanaians with diabetes and hypertension. J Neurol Sci 2019;396:140-7. doi: 10.1016/j.jns.2018.11.017

Oh CM, Park SK, Jung JY, Choi JM, Ha E, Lee EY, et al. Reduced glomerular filtration rate and risk of stroke: A Nationwide Cohort Study in South Korea. J Atheroscler Thromb 2021;28(9):928-41.

Ghoshal S, Freedman BI. Mechanisms of stroke in patients with chronic kidney disease. Am J Nephrol 2019;50(4):229-39.