รูปแบบการเพิ่มประสิทธิภาพการคัดกรองค้นหาและขึ้นทะเบียนผู้ป่วยวัณโรคปอดในประชากรกลุ่มเสี่ยงจังหวัดเลย

บทคัดย่อ

การวิจัยเชิงปฏิบัติการนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาสถานการณ์และพัฒนารูปแบบการเพิ่มประสิทธิภาพการคัดกรองค้นหาและขึ้นทะเบียนผู้ป่วยวัณโรคปอดในประชากรกลุ่มเสี่ยงของจังหวัดเลย รวมถึงเปรียบเทียบประสิทธิภาพการคัดกรองค้นหาและขึ้นทะเบียนผู้ป่วยวัณโรคปอดในประชากรกลุ่มเสี่ยงก่อนและหลังใช้รูปแบบที่พัฒนาขึ้น กลุ่มตัวอย่างที่ใช้ในการศึกษาครั้งนี้ คือ ประชากรกลุ่มเสี่ยงวัณโรคปอด 7 กลุ่มเป้าหมาย จำนวน 52,789 คน เก็บรวบรวมข้อมูลโดยการสัมภาษณ์เชิงลึก การสนทนากลุ่ม และแบบบันทึกข้อมูลการคัดกรองจากโปรแกรม NTIP วิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพโดยใช้การวิเคราะห์เชิงเนื้อหา ข้อมูลเชิงปริมาณใช้สถิติพรรณนานำเสนอด้วย ค่าร้อยละ ค่าเฉลี่ย ค่าส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน และสถิติเชิงอนุมาน คือ สถิติ Paired t-test

            ผลการวิจัยพบว่า รูปแบบการเพิ่มประสิทธิภาพการคัดกรองค้นหาและขึ้นทะเบียนผู้ป่วยวัณโรคปอดในประชากรกลุ่มเสี่ยงจังหวัดเลย มีทั้งสิ้น 8 ขั้นตอน ได้แก่ 1) การระบุและกำหนดกลุ่มเป้าหมายการคัดกรอง 2) การเสริมสร้างความรอบรู้ด้านสุขภาพ 3) การพัฒนาบุคลากร 4) การตรวจคัดกรองกลุ่มเสี่ยง 5) การจัดการข้อมูลการคัดกรองวัณโรค 6) การรายงานและขึ้นทะเบียนรักษา 7) การควบคุม กำกับ ติดตาม ประเมินผล และ 8) การส่งเสริมการมีส่วนร่วมและสร้างความร่วมมือของภาคีเครือข่าย ประสิทธิผลของการนำรูปแบบที่พัฒนาขึ้น ไปทดลองใช้ พบว่า อัตราความครอบคลุมการคัดกรองค้นหาผู้ป่วยวัณโรคปอดในประชากรกลุ่มเสี่ยงทั้ง 7 กลุ่มเสี่ยง ร้อยละ 88.98 โดยมีค่าเฉลี่ยอัตราความครอบคลุมในการคัดกรองระดับอำเภอทั้ง 14 อำเภอ เท่ากับ 88.02 (S.D. = 2.66) สูงกว่าก่อนการใช้รูปแบบที่พัฒนาขึ้น เท่ากับ 9.98 (95%CI 2.05-19.92, p-value<0.001) โดยก่อนการทดลองใช้รูปแบบที่พัฒนาขึ้น มีความครอบคลุมการคัดกรองค้นหาผู้ป่วยวัณโรคปอดในประชากรกลุ่มเสี่ยงทั้ง 7 กลุ่มเสี่ยง ร้อยละ 78.52 ค่าเฉลี่ยอัตราความครอบคลุมในการคัดกรองระดับอำเภอทั้ง 14 อำเภอ เท่ากับ 78.04 (S.D. = 3.52) อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ 0.05 การเพิ่มประสิทธิภาพการคัดกรองวัณโรคปอดในประชากรกลุ่มเสี่ยง โดยการบริการคัดกรองเชิงรับในหน่วยบริการควบคู่กับการคัดกรองเชิงรุกในชุมชนอย่างเป็นระบบ การเสริมสร้างความรอบรู้ด้านสุขภาพเพื่อลดการตีตรา ความหวาดกลัว วิตกกังวลของกลุ่มเป้าหมาย การเสริมสร้างความเข้มแข็งในการมีส่วนร่วมภาคีเครือข่าย ถือเป็นปัจจัยสำคัญที่ส่งผลให้การดำเนินการมีประสิทธิภาพมากขึ้น