บทบาทของผู้ช่วยสาธารณสุขอำเภอเขตสุขภาพที่ 10 ในการส่งเสริมสุขภาพกลุ่มเปราะบางและการดำเนินงานอนามัยสิ่งแวดล้อม ตามพระราชบัญญัติการสาธารณสุข พ.ศ. 2535
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาบทบาทของผู้ช่วยสาธารณสุขอำเภอในเขตสุขภาพที่ 10 ในการส่งเสริมสุขภาพกลุ่มเปราะบางและการดำเนินงานอนามัยสิ่งแวดล้อมตามพระราชบัญญัติการสาธารณสุข พ.ศ. 2535 รวมทั้งศึกษาปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับการปฏิบัติบทบาทดังกล่าว ออกแบบการวิจัยเชิงวิเคราะห์แบบภาคตัดขวาง (Cross-sectional analytical research) กลุ่มตัวอย่างคือผู้ช่วยสาธารณสุขอำเภอที่ปฏิบัติงานในเขตสุขภาพที่ 10 จำนวน 63 คน เครื่องมือวิจัยประกอบด้วยแบบสอบถามที่ผ่านการตรวจสอบความตรงเชิงเนื้อหา (IOC = 0.87) และความเชื่อมั่น (Cronbach's Alpha = 0.82) วิเคราะห์ข้อมูลด้วยสถิติเชิงพรรณนา และ Pearson Correlation ที่ระดับนัยสำคัญ 0.05
ผลการวิจัยพบว่า ผู้ช่วยสาธารณสุขอำเภอส่วนใหญ่เป็นเพศชาย (ร้อยละ 68.3) อายุเฉลี่ย 45.5 ปี มีการศึกษาระดับปริญญาตรีขึ้นไป (ร้อยละ 58.7) ดำรงตำแหน่งระดับผู้บริหาร (ร้อยละ 73.0) การปฏิบัติบทบาทด้านการส่งเสริมสุขภาพกลุ่มเปราะบางอยู่ในระดับน้อยถึงปานกลาง (ค่าเฉลี่ย 19.1 จาก 40 คะแนน, 95%CI = 18.2-19.9) เช่นเดียวกับการดำเนินงานอนามัยสิ่งแวดล้อม (ค่าเฉลี่ย 19.6 จาก 30 คะแนน, 95%CI = 18.8-20.4) ปัจจัยทางจิตสังคมทุกด้าน มีความสัมพันธ์เชิงบวกกับการปฏิบัติบทบาทอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p < 0.01) โดยเฉพาะแรงสนับสนุนทางสังคม (r = 0.650 และ 0.552) และการรับรู้นโยบายและแผนงาน (r = 0.580 และ 0.544) สรุปได้ว่า บทบาทการปฏิบัติงานของผู้ช่วยสาธารณสุขอำเภอยังมีช่องว่างจากที่คาดหวัง โดยได้รับอิทธิพลจากปัจจัยทางจิตสังคม แรงสนับสนุนทางสังคม และการรับรู้นโยบาย ควรมีการพัฒนาศักยภาพบุคลากรอย่างต่อเนื่อง พัฒนาระบบฐานข้อมูล เสริมสร้างเครือข่ายความร่วมมือ และกำหนดบทบาทหน้าที่ให้ชัดเจน
Article Details
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
เอกสารอ้างอิง
UNICEF. Vulnerable groups and health equity. Geneva: WHO; 2020.
สถาบันวิจัยประชากรและสังคม มหาวิทยาลัยมหิดล. รายงานสถานการณ์ประชากรกลุ่มเปราะบางในประเทศไทย. กรุงเทพมหานคร: สถาบันวิจัยประชากรและสังคม; 2566.
กระทรวงสาธารณสุข. รายงานสถานการณ์ผู้สูงอายุในประเทศไทย. นนทบุรี: สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข; 2567.
กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข. แนวทางการปฏิบัติงานด้านสุขาภิบาลและสิ่งแวดล้อมตามพระราชบัญญัติสาธารณสุข พ.ศ. 2535 (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2568). นนทบุรี: กรมอนามัย; 2566.
กรมควบคุมมลพิษ. รายงานสถานการณ์มลพิษทางอากาศในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ. กรุงเทพมหานคร: กรมควบคุมมลพิษ; 2567.
สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดยโสธร. รายงานผลการตรวจประเมินสถานประกอบการอาหาร ประจำปี 2566. ยโสธร: สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดยโสธร; 2566.
สำนักงานคณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติ. แนวทางการจัดการสุขภาพแบบมีส่วนร่วมของท้องถิ่น. กรุงเทพมหานคร: สำนักงานคณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติ; 2564.
กระทรวงสาธารณสุข. นโยบายสาธารณสุขเพื่อความเป็นธรรม. นนทบุรี: สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข; 2565.
สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข. คู่มือการบริหารงานสาธารณสุขอำเภอ. นนทบุรี: สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข; 2564.
ประเวศ วะสี. การพัฒนาระบบสุขภาพอำเภอ: ประสบการณ์และบทเรียน. กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย; 2563.
สมาคมสาธารณสุขแห่งประเทศไทย. บทบาทของบุคลากรสาธารณสุขในการพัฒนาชุมชน. กรุงเทพมหานคร: สมาคมสาธารณสุขแห่งประเทศไทย; 2562.
กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข. คู่มือการดูแลสุขภาพกลุ่มเปราะบางในสถานการณ์วิกฤต. นนทบุรี: กรมอนามัย; 2564.
วิโรจน์ ตั้งเจริญเสถียร, สุภาพร ชูชื่น, รัตนา สมบัติดี. บทบาทของผู้ช่วยสาธารณสุขอำเภอในการดำเนินงานอนามัยสิ่งแวดล้อม. วารสารสาธารณสุขศาสตร์. 2562;49(3):445–58.
จุฑาทิพย์ ลือบุญธวัชชัย, วิภาดา คุณาวงศ์, สมชาย จันทร์เจริญ. ความสามารถในการปฏิบัติงานของผู้ช่วยสาธารณสุขอำเภอในระบบสุขภาพปฐมภูมิ. วารสารวิจัยสาธารณสุขศาสตร์. 2564;15(2):87–99.
บุญเรือน เสนคำ, พรพิมล ธารีนนท์, จิราพร แสงจันทร์. ภาวะเหนื่อยล้าและความเครียดในการทำงานของบุคลากรสาธารณสุขระดับอำเภอ. วารสารสุขภาพจิตแห่งประเทศไทย. 2565;30(1):23–35.
สถาบันพัฒนาอนามัยชุมชน. รายงานการศึกษาบทบาทและความร่วมมือของผู้ช่วยสาธารณสุขอำเภอ. นนทบุรี: สถาบันพัฒนาอนามัยชุมชน; 2565.
Yamane T. Statistics: An introductory analysis. 3rd ed. New York: Harper and Row; 1973.
Ajzen I. The theory of planned behavior. Organ Behav Hum Decis Process. 1991;50(2):179–211.
Best JW, Kahn JV. Research in education. London: Pearson Education; 2006.
Bandura A. On the functional properties of perceived self-efficacy revisited. J Manag. 2012;38(1):9–44.
House JS. Work stress and social support. California: Addison-Wesley; 1981.
Sheeran P, Webb TL. The intention–behavior gap. Soc Personal Psychol Compass. 2016;10(9):503–18.
Proctor EK, Landsverk J, Aarons G, Chambers D, Glisson C, Mittman B. Implementation research in mental health services: an emerging science with conceptual, methodological, and training challenges. Adm Policy Ment Health. 2009;36(1):24–34.
Tangcharoensathien V, Witthayapipopsakul W, Viriyathorn S, Patcharanarumol W. Thailand Universal Coverage Scheme. Econ Polit Wkly. 2012;47(8):52–7.
World Health Organization. Primary health care systems (PRIMASYS): Comprehensive case study from Thailand. Geneva: WHO; 2021.
สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดอุบลราชธานี. รายงานการประเมินศักยภาพผู้ช่วยสาธารณสุขอำเภอในการบังคับใช้กฎหมายสาธารณสุข. อุบลราชธานี: สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดอุบลราชธานี; 2565.
Emerson K, Nabatchi T. Collaborative governance regimes. Georgetown: University Press; 2021.
Grol R, Grimshaw J. From best evidence to best practice: effective implementation of change in patients’ care. Lancet. 2003;362(9391):1225–30.
Nilsen P, Seing I, Ericsson C, Birken SA, Schildmeijer K. Characteristics of successful changes in health care organizations: an interview study with physicians, registered nurses and assistant nurses. BMC Health Serv Res. 2020;20(1):147.
Morgan D, Kosteniuk J, O’Connell ME, Seitz D, Elliot V, Bayly M, et al. Factors influencing sustainability and scale-up of rural primary healthcare memory clinics: perspectives of clinic team members. BMC Health Serv Res. 2022;22(1):148.
Zhang X, Lin D, Pforsich H, Lin VW. Physician workforce in the United States of America: forecasting nationwide shortages. Hum Resour Health. 2020;18(1):8.
Awasthi S, Zaveri B, Parida S, Suri S, Sidhu A, Thorat MM. Impact of leadership styles on healthcare team performance and patient satisfaction. Health Leadersh Qual Life [Internet]. 2024 [cited 2025 Nov 20];3. Available from: https://hl.ageditor.ar/index.php/hl/article/view/373
Ramkisson S, Pillay BJ, Sibanda W. Social support and coping in adults with type 2 diabetes. Afr J Prim Health Care Fam Med [Internet]. 2017 [cited 2025 Nov 20];9(1). Available from: https://phcfm.org/index.php/phcfm/article/view/1405
Gillman JC, Turner MJ, Slater MJ. The role of social support and social identification in challenge and threat, perceived stress, and life satisfaction. Soc Personal Psychol Compass. 2024;18(7):e12982.
Schunk DH, DiBenedetto MK. Motivation and social cognitive theory. Contemp Educ Psychol. 2020;60:101832.
Cialdini RB, Goldstein NJ. Social influence: compliance and conformity. Annu Rev Psychol. 2004;55(1):591–621.
Sabatier PA, Weible CM. Theories of the policy process. 5th ed. London: Routledge; 2023.
Damschroder LJ, Reardon CM, Widerquist MAO, Lowery J. The updated Consolidated Framework for Implementation Research based on user feedback. Implement Sci. 2022;17(1):75.
Nilsen P, Bernhardsson S. Context matters in implementation science: a scoping review of determinant frameworks that describe contextual determinants for implementation outcomes. BMC Health Serv Res. 2019;19(1):189.
Olaniran A, Smith H, Unkels R, Bar-Zeev S, Van Den Broek N. Who is a community health worker? – a systematic review of definitions. Glob Health Action. 2017;10(1):1272223.
Perry HB, Rassekh BM, Gupta S, Wilhelm J, Freeman PA. Comprehensive review of the evidence regarding the effectiveness of community–based primary health care in improving maternal, neonatal and child health: 1. rationale, methods and database description. J Glob Health. 2017;7(1):010901.
Kruse CS, Stein A, Thomas H, Kaur H. The use of electronic health records to support population health: a systematic review of the literature. J Med Syst. 2018;42(11):214.
Rowe M, Frantz J, Bozalek V. Beyond knowledge and skills: the use of a Delphi study to develop a technology-mediated teaching strategy. BMC Med Educ. 2013;13(1):51.
Li LC, Grimshaw JM, Nielsen C, Judd M, Coyte PC, Graham ID. Evolution of Wenger’s concept of community of practice. Implement Sci. 2009;4(1):11.
