ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับพฤติกรรมการใช้สารเคมีกำจัดศัตรูพืชในเกษตรกรชาวสวน ตำบลท่าหลวง อำเภอมะขาม จังหวัดจันทบุรี
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
การใช้สารเคมีกำจัดศัตรูพืชจะเป็นวิธีที่เกษตรกรนิยมใช้เนื่องจากช่วยเพิ่มประสิทธิภาพในการควบคุมศัตรูพืช แต่การใช้สารเคมีดังกล่าวส่งผลกระทบทั้งต่อสุขภาพมนุษย์และสิ่งแวดล้อม ดังนั้น งานวิจัยนี้จึงมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาพฤติกรรมการใช้สารเคมีกำจัดศัตรูพืช และวิเคราะห์ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับพฤติกรรมการใช้สารเคมีกำจัดศัตรูพืชของเกษตรกรชาวสวน ตำบลท่าหลวง อำเภอมะขาม จังหวัดจันทบุรี การวิจัยเป็นแบบภาคตัดขวาง เก็บข้อมูลระหว่างเดือนสิงหาคม ถึงเดือนธันวาคม พ.ศ. 2567 เก็บข้อมูลด้วยแบบสอบถาม กลุ่มตัวอย่าง คือ ประชากรทั่วไปในชุมชนที่อาศัยอยูในชุมชนตำบลท่าหลวง อำเภอมะขาม จังหวัดจันทบุรี สุ่มตัวอย่างแบบง่าย จาก 8 หมู่บ้านในตำบลท่าหลวง โดยเลือกตัวแทนครัวเรือนละ 1 คน รวมทั้งหมด 285 คน วิเคราะห์ข้อมูลด้วยสถิติเชิงพรรณนา การทดสอบไคสแควร์และการทดสอบของฟิสเชอร์ ที่ระดับนัยสำคัญ 0.05
ผลการวิจัยพบว่า กลุ่มตัวอย่างส่วนใหญ่เป็นเพศหญิง ร้อยละ 82.1 อายุเกิน 55 ปี ร้อยละ 44.2 ระดับการศึกษาส่วนใหญ่อยู่ในระดับมัธยมศึกษาตอนต้น ร้อยละ 44.2 และมีรายได้เฉลี่ยจากภาคเกษตร ร้อยละ 59.6 กลุ่มตัวอย่าง ร้อยละ 50.53 มีพฤติกรรมการใช้สารเคมีกำจัดศัตรูพืชอยู่ในระดับปานกลาง ปัจจัยส่วนบุคคลที่มีความสัมพันธ์กับพฤติกรรมการใช้สารเคมีอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ ได้แก่ อายุ ระดับการศึกษา รายได้หลักของครอบครัว จำนวนหนี้สิน การติดต่อเจ้าหน้าที่เกษตร เรื่องที่ติดต่อ การเข้าร่วมฝึกอบรมหรือศึกษาดูงาน และแหล่งข้อมูลข่าวสาร โดยเกษตรกรที่มีอายุมาก รายได้สูง และไม่ใช้สารกำจัดแมลง มีแนวโน้มปฏิบัติอย่างถูกต้องและปลอดภัยมากกว่า นอกจากนี้ ความรู้เกี่ยวกับการใช้สารเคมี การเข้าถึงข้อมูลด้านการเกษตร การรับรู้ผลกระทบต่อสุขภาพ และการหลีกเลี่ยงการใช้สารกำจัดแมลงและความรู้เกี่ยวกับผลกระทบของสารเคมีกำจัดศัตรูพืชมีความสัมพันธ์เชิงบวกกับพฤติกรรมการใช้สารเคมีอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ (p < 0.05)
Article Details
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
เอกสารอ้างอิง
Attavanich W. A review of the impact of climate change on food security and co-benefits of adaptation and mitigation options in Thailand. FFTC J Agric Policy. 2023;4:1-14.
Puttanapong N. Impacts of climate change on major crop yield and the Thai economy: A nationwide analysis using static and Monte-Carlo computable general equilibrium models. Thailand and The World Economy. 2025;41(1):21-44.
ธีระยุทธ บุตรทหาร. ปัจจัยที่ส่งผลต่อพฤติกรรมการใช้สารเคมีกำจัดศัตรูพืชของเกษตรกรในอำเภอทับปุด จังหวัดพังงา. วารสารวิชาการกรมสนับสนุนบริการสุขภาพ. 2565;18(2):47–56.
กรมวิชาการเกษตร. รายงานประจำปี 2564 [อินเทอร์เน็ต]. กรุงเทพฯ: กรมวิชาการเกษตร; 2564 [เข้าถึงเมื่อ 2 ส.ค. 2568]. เข้าถึงได้จาก: https://www.doa.go.th
World Health Organization. Preventing disease through healthy environments: Exposure to highly hazardous pesticides [Internet]. Geneva: WHO; 2020 [cited 2025 Aug 2]. Available from: https://www.who.int/publications/i/item/9789240005662
บุญยานุช ทองคำดี, ศุทธินี ประทานทรง, ปริฉัตร นิลเอก. ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับพฤติกรรมการป้องกันตนเองจากการใช้สารเคมีกำจัดศัตรูพืชของเกษตรกรทำสวนทุเรียน จังหวัดสุราษฎร์ธานี. วารสารป้องกันควบคุมโรคและศาสตร์สุขภาพบูรณาการ. 2568;1(1):39–56.
กนกพร จันตะเภา, ฤทธิรงค์ พันธ์ดี, วรารัตน์ หนูวัฒนา. เปรียบเทียบความรู้ การป้องกัน และพฤติกรรมการใช้สารเคมีกำจัดศัตรูพืช ระหว่างเกษตรกรปลูกข้าวและเกษตรกรปลูกแตงโม ตำบลหนองหลวง อำเภอท่าตะโก จังหวัดนครสวรรค์. วารสารวิทยาศาสตร์สุขภาพประเทศไทย. 2564;3(3):52-63.
เทศบาลตำบลท่าหลวง. ข้อมูลทั่วไป–ข้อมูลประชากรเทศบาลตำบลท่าหลวง [อินเทอร์เน็ต]. นครสวรรค์: เทศบาลตำบลท่าหลวง; 2568 [เข้าถึงเมื่อ 30 ต.ค. 2568]. เข้าถึงได้จาก: http://www.thaluanglocal.go.th/general1.php
Yamane T. Statistics: An introductory analysis. 2nd ed. New York: Harper and Row; 1967.
Krejcie RV, Morgan DW. Determining sample size for research activities. Educ Psychol Meas. 1970;30(3):607–610.
Suphim B, Songthap A, Songthap P. Factors affecting safe pesticide-use behaviors among farm plant agriculturists in northeastern Thailand. BMC Public Health. 2024;24:1096. doi:10.1186/s12889-024-18662-z.
กรมวิชาการเกษตร. แนวทางการใช้สารกำจัดศัตรูพืชอย่างปลอดภัย. กรุงเทพฯ: กระทรวงเกษตรและสหกรณ์; 2563.
Green LW, Kreuter MW. Health promotion planning: An educational and environmental approach. 2nd ed. Mountain View (CA): Mayfield Publishing; 1991.
Bloom BS. Taxonomy of educational objectives: The classification of educational goals. New York: Longmans, Green; 1956.
กรมวิชาการเกษตร. คู่มือการใช้สารกำจัดศัตรูพืชอย่างถูกต้องและปลอดภัย. กรุงเทพฯ: กรมวิชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ์; 2563.
Turner RC, Carlson L. Index of item-objective congruence for validating questionnaire content. J Nurs Meas. 2003;11(1):1–12.
Nunnally JC. Psychometric theory. 2nd ed. New York: McGraw-Hill; 1978.
IBM Corp. IBM SPSS Statistics for Windows, Version 28.0. Armonk (NY): IBM Corp; 2021.
Sharafi K, Pirsaheb M, Maleki S, Arfaeinia H, Karimyan K, Moradi M, et al. Knowledge, attitude and practices of farmers about pesticide use, risks, and wastes. Sci Total Environ. 2018;645:509–517.
วรารัตน์ ปราสาทหินพิมาย, ประภัสสร เกียรติสุรนนท์, ชัยชาญ วงศ์สามัญ. พฤติกรรมการใช้สารเคมีป้องกันและกำจัดศัตรูพืชของเกษตรกรผู้ปลูกพริก อำเภอขามสะแกแสง จังหวัดนครราชสีมา. ใน: เอกสารประกอบการประชุมวิชาการมหาวิทยาลัยมหาสารคาม ครั้งที่ 14; 6–7 ก.ย. 2561; มหาสารคาม. มหาสารคาม: มหาวิทยาลัยมหาสารคาม; 2561. หน้า 642–654.
ปิยานนท์ หาพุทธา, ปวันรัตน์ หวานนอก. ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับพฤติกรรมการใช้สารเคมีกำจัดศัตรูพืชของเกษตรกรผู้ปลูกมันสำปะหลัง. J Agric Res Commun. 2566;39(2):233–243.
วิศเวศ ศักดา, สนธยา สำเภาทอง, จิรัฏฐินาฏ ถังเงิน, ศวิตา ตั้งวงศ์กิจ. ความรู้ ทัศนคติ และการปฏิบัติในการใช้สารกำจัดศัตรูพืชของเกษตรกรผู้ปลูกทุเรียน. J Agric Sci Manag. 2567;7(3):114–124.
Chupan P. Knowledge and behaviour of pesticide use among farmers in Phetchabun Province. J Agric Sci. 2011;42(3):129–140.
Bagheri A, Emami N, Damalas CA, Allahyari MS. Farmers’ knowledge, attitudes, and perceptions of pesticide use in apple farms of northern Iran. Environ Sci Pollut Res Int. 2019;26(9):9343–9351.
Zyoud SE, Sawalha AF, Sweileh WM, Awang R, Al-Khalil SI, Al-Jabi SW, et al. Knowledge and practices of pesticide use among farm workers in the West Bank, Palestine. Environ Health Prev Med. 2010;15(4):252–261.
Jallow MFA, Awadh DG, Albaho MS, Devi VY, Thomas BM. Pesticide knowledge and safety practices among farm workers in Kuwait. Int J Environ Res Public Health. 2017;14(4):340.
Chbihi K, Menouni A, Berni I, Ghodbane H, Hamdani G, Oukhrib R, et al. Occupational exposure to pesticides among farmworkers in Morocco. Toxics. 2025;13(5):340.
Pobhirun T, Pinitsoontorn S. The association between health literacy and pesticide use behaviors among sweet corn farmers in Thailand. F1000Res. 2019;8:448.
