ระบาดวิทยาของภาวะเบาหวานขณะตั้งครรภ์: การศึกษาตามรุ่นย้อนหลัง

สุนันทพร ใฝ่ฝัน; เมธา ทรงธรรมวัฒน์; เยาวเรศ กิตติธเนศวร; ศรีสุดา ทรงธรรมวัฒน์; สิริลักษณ์ หน่อสุวรรณ; พิมพ์ใจ มาลีรัตน์; กุลชาติ แซ่จึง; อนุชาติ สุจิตรา; นพพร  ลิ้มวัฒนพันธ์; เอื้อมพร สุ่มมาตย์

ผู้แต่ง

สุนันทพร ใฝ่ฝัน โรงพยาบาลหล่มสัก จังหวัดเพชรบูรณ์
เมธา ทรงธรรมวัฒน์ กลุ่มงานสูตินรีเวชกรรม โรงพยาบาลอุดรธานี
เยาวเรศ กิตติธเนศวร โรงพยาบาลอ่างทอง จังหวัดอ่างทอง
ศรีสุดา ทรงธรรมวัฒน์ โรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราชสว่างแดนดิน จังหวัดสกลนคร
สิริลักษณ์ หน่อสุวรรณ โรงพยาบาลกุมภวาปี จังหวัดอุดรธานี
พิมพ์ใจ มาลีรัตน์ โรงพยาบาลบ้านผือ จังหวัดอุดรธานี
กุลชาติ แซ่จึง โรงพยาบาลบ้านดุง จังหวัดอุดรธานี
อนุชาติ สุจิตรา โรงพยาบาลหนองหาร จังหวัดหนองหาร
นพพร ลิ้มวัฒนพันธ์ โรงพยาบาลวานรนิวาศ จังหวัดสกลนคร
เอื้อมพร สุ่มมาตย์ คณะพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏร้อยเอ็ด จังหวัดร้อยเอ็ด

คำสำคัญ:

ตั้งครรภ์, เบาหวาน, ภาวะแทรกซ้อน, ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์, ผลลัพธ์, การศึกษาตามรุ่นย้อนหลัง, Pregnancy, Diabetes Mellitus, Complication, Associated Factor, Outcome, Retrospective Cohort Study

บทคัดย่อ

ภาวะเบาหวานขณะตั้งครรภ์เป็นภาวะที่พบได้บ่อย และก่อให้เกิดอันตรายต่อทั้งมารดาและทารก การศึกษานี้เป็นการศึกษาจากเหตุไปหาผลแบบย้อนหลังโดยมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาความชุกของภาวะเบาหวานในหญิงตั้งครรภ์ ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์ และเปรียบเทียบภาวะแทรกซ้อนของการตั้งครรภ์ระหว่างมารดาที่มีภาวะเบาหวานขณะตั้งครรภ์กับมารดาปกติในสตรีไทย โดยทำการทบทวนข้อมูลจากบันทึกเวชระเบียนผู้คลอดระหว่างเดือนมกราคม พ.ศ. 2558 ถึงเดือนกันยายน พ.ศ. 2566 ในโรงพยาบาลหล่มสัก อุดรธานี อ่างทอง กุมภวาปี หนองหาร บ้านผือ วานรนิวาส และบ้านดุง ทำการวิเคราะห์หาความชุก ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับภาวะเบาหวานขณะตั้งครรภ์ และเปรียบเทียบอัตราการเกิดภาวะแทรกซ้อนในมารดาที่มีภาวะเบาหวานขณะตั้งครรภ์เทียบกับกลุ่มปกติ โดยใช้การวิเคราะห์การถดถอยลอจิสติกเชิงพหุ (multiple logistic regression)

ผลการศึกษาพบผู้มาคลอดในช่วงเวลาที่ศึกษา และผ่านเกณฑ์การศึกษารวม 46,039 ราย มีมารดาที่มีภาวะเบาหวาน จำนวน 4,391 ราย (ร้อยละ 9.54, 95%CI: 9.27-9.81) โดยปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับภาวะเบาหวานขณะตั้งครรภ์ ได้แก่ มารดาอายุมากกว่าหรือเท่ากับ 35 ปี (adjusted odds ratio (AOR)=2.82, 95%CI: 2.51-3.16), ไม่ใช่ครรภ์แรก (AOR=1.19, 95%CI: 1.05-1.34), ดัชนีมวลกายท้วมหรืออ้วน (AOR=2.30, 95%CI: 2.04-2.61 และ AOR=4.91, 95%CI: 4.22-5.70 ตามลำดับ) , การศึกษาระดับปริญญาตรีหรือสูงกว่า (AOR=1.42, 95%CI: 1.22-1.65) และสิทธิการรักษาประกันสังคม (AOR=1.17, 95%CI: 1.01-1.36) ในมารดากลุ่มที่เป็นเบาหวานขณะตั้งครรภ์ พบว่า ร้อยละ 56.50 ต้องได้รับการผ่าตัดคลอด และเกิดภาวะแทรกซ้อนอย่างใดอย่างหนึ่งถึง ร้อยละ 71.21 โดย พบว่า ภาวะแทรกซ้อนต่อมารดาและทารกที่เพิ่มขึ้น ได้แก่ การคลอดติดไหล่ ทารกตัวโต ทารกขนาดใหญ่กว่าอายุครรภ์ ครรภ์เป็นพิษ คลอดก่อนกำหนด และค่าคะแนน Apgar ที่ 1 นาทีต่ำ

โดยสรุป พบว่า ภาวะเบาหวานขณะตั้งครรภ์ในสตรีไทยมีความชุกสูง และพบความสัมพันธ์กับปัจจัยด้านมารดาที่อายุมาก อ้วนหรือท้วม การศึกษาสูง และ พบว่า ภาวะนี้เพิ่มโรคแทรกซ้อนทั้งต่อมารดาและทารกตามมา จึงควรทำการตรวจประเมินภาวะนี้แต่แรกเริ่มในขณะฝากครรภ์โดยเฉพาะในกลุ่มเสี่ยง ให้การรักษาและควบคุมน้ำตาลให้เหมาะสม รวมทั้งวินิจฉัยภาวะทารกน้ำหนักมากกว่าอายุครรภ์ให้ได้ในระยะเริ่มต้น เฝ้าระวังภาวะแทรกซ้อน และเตรียมการแก้ไข รักษา ให้พร้อมเพื่อลดการเกิดภาวะแทรกซ้อนต่อมารดาและทารกลง

เอกสารอ้างอิง

Aziz, F., Khan, M. F., & Moiz, A. (2024). Gestational diabetes mellitus, hypertension, and dyslipidemia as the risk factors of preeclampsia. Scientific Reports, 14(1), 6182.

Boriboonhirunsarn, D., & Tanpong, S. (2023). Rate of spontaneous preterm delivery between pregnant women with and without gestational diabetes. Cureus, 15(2), e34565.

Boriboonhirunsarn, D., Sunsaneevithayakul, P., & Nuchangrid, M. (2004). Incidence of gestational diabetes mellitus diagnosed before 20 weeks of gestation. Journal of the Medical Association of Thailand, 87(9), 1017-1021.

Borisut, P., & Kovavisarach, E. (2014). Standard intrauterine growth curve of Thai neonates delivered at Rajavithi hospital. Journal of the Medical Association of Thailand, 97(8), 798-803.

Bureau of Health Promotion Ministry of Public Health. (2023). Prenatal care guideline for health care personal. Retrieved March 3, 2024, from https://hp.anamai.moph.go.th/th/news-anamai/210292

Chanprapaph, P., & Sutjarit, C. (2004). Prevalence of gestational diabetes mellitus (GDM) in women screened by glucose challenge test (GCT) at Maharaj Nakorn Chiang Mai Hospital. Journal of the Medical Association of Thailand, 87(10), 1141-1146.

Cunningham F, L. K., Dashe J, Hoffman B, Spong CY, Casey B. (2022). Williams Obstetrics (26 ed.). McGraw-Hill.

Dode, M. A., & dos Santos, I. S. (2009). Non classical risk factors for gestational diabetes mellitus: a systematic review of the literature. Cadernos de Saúde Pública, 25(Suppl 3), S341-S359.

Fontana, L., Eagon, J. C., Trujillo, M. E., Scherer, P. E., & Klein, S. (2007). Visceral fat adipokine secretion is associated with systemic inflammation in obese humans. Diabetes, 56(4), 1010-1013.

Fulop, T., Larbi, A., & Douziech, N. (2003). Insulin receptor and ageing. Pathologie Biologie, 51(10), 574-580.

Guariguata, L., Linnenkamp, U., Beagley, J., Whiting, D. R., & Cho, N. H. (2014). Global estimates of the prevalence of hyperglycemia in pregnancy. Diabetes Research and Clinical Practice, 103(2), 176-185.

Han, Z., Mulla, S., Beyene, J., Liao, G., McDonald, S. D., & Knowledge Synthesis, G. (2011). Maternal underweight and the risk of preterm birth and low birth weight: a systematic review and meta-analyses. International Journal of Epidemiology, 40(1), 65-101.

Harinsalai, T. (2022). Maternal and neonatal outcomes in pregnant women with gestational diabetes mellitus compared pregnant women without gestational diabetes mellitus in Kumphawapi Hospital. Udon Thani Medical Journal, 30(1), 131-138.

Jatavan, P., Luewan, S., Sirilert, S., & Tongsong, T. (2023). Trends in the Prevalence of Diabetes Mellitus in Pregnancy during the Past Two Decades in Northern Thailand. Healthcare, 11(9), 1315.

Jeyaparam, S., Agha-Jaffar, R., Mullins, E., Pinho-Gomes, A.-C., Khunti, K., & Robinson, S. (2024). Retrospective cohort study of the association between socioeconomic deprivation and incidence of gestational diabetes and perinatal outcomes. BMC Public Health, 24(1), 184.

Kc, K., Shakya, S., & Zhang, H. (2015). Gestational diabetes mellitus and macrosomia: a literature review. Annals of Nutrition and Metabolism, 66(Suppl 2), 14-20.

Kolovou, G. D., & Bilianou, H. G. (2008). Influence of aging and menopause on lipids and lipoproteins in women. Angiology, 59(2 suppl), 54S-57S.

Lertsakornsiri, M. (2022). Prevalence and risk factors of GDM at Lampang Hospital. Lampang Medical Journal, 29(2), 87-95.

Li, P., Shan, Z., Zhou, L., Xie, M., Bao, W., Zhang, Y., Rong, Y., Yang, W., & Liu, L. (2016). Mechanisms in endocrinology: Parity and risk of type 2 diabetes a systematic review and dose-response meta-analysis. European Journal of Endocrinology, 175(5), R231-R245.

Li, Y., Ren, X., He, L., Li, J., Zhang, S., & Chen, W. (2020). Maternal age and the risk of gestational diabetes mellitus: A systematic review and meta-analysis of over 120 million participants. Diabetes Research and Clinical Practice, 162, 108044.

Ngamjarus, C. (2016). Sample size calculation for an epidermiological study on a smart Device. Siriraj Medical Journal, 68(3), 160-170.

Phattanachindakun, B., Watananirun, K., & Boriboonhirunsarn, D. (2022). Early universal screening of gestational diabetes in a university hospital in Thailand. Journal of Obstetrics and Gynaecology, 42(6), 2001-2007.

Roustaei, Z., Anttonen, S., Räisänen, S., Gissler, M., & Heinonen, S. (2023). Socioeconomic status, maternal risk factors, and gestational diabetes mellitus across reproductive years: A Finnish register-based study. BMJ Open Diabetes Research & Care, 11(4), e003278.

Royal Thai College of Obstetricians and Gynecologists. (2024). RTCOG clinical practice guideline. Retrieved April 9, 2024, from https://www.rtcog.or.th/content/viewid/276

Serirat, S., Deerochanawong, C., Sunthornthepvarakul, T., & Jinayon, P. (1992). Gestational diabetes mellitus. Journal of the Medical Association of Thailand, 75(6), 315-319.

Šimják, P., Cinkajzlová, A., Anderlová, K., Pařízek, A., Mráz, M., Kršek, M., & Haluzík, M. (2018). The role of obesity and adipose tissue dysfunction in gestational diabetes mellitus. Journal of Endocrinology, 238(2), R63-R77.

Srichumchit, S., Luewan, S., & Tongsong, T. (2015). Outcomes of pregnancy with gestational diabetes mellitus. International Journal of Gynecology & Obstetrics, 131(3), 251-254.

Suntorn, R , Panichkul, P. (2015). Prevalence of gestational diabetes mellitus detected by International Association of the Diabetes and Pregnancy Study Groups (IADPSG) criteria in Phramongkutklao Hospital Thai Journal of Obstetrics and Gynaecology, 23, 144-150.

Torloni, M. R., Betrán, A. P., Horta, B. L., Nakamura, M. U., Atallah, A. N., Moron, A. F., & Valente, O. (2009). Prepregnancy BMI and the risk of gestational diabetes: a systematic review of the literature with meta-analysis. Obes Rev, 10(2), 194-203.

Venkatesh, K. K., Lynch, C. D., & Grobman, W. A. (2022). Risk of adverse pregnancy outcomes among US Individuals with gestational diabetes by race and ethnicity-reply. JAMA, 328(4), 397-398.

Wang, G., Xu, R., Zhang, B., Hong, X., Bartell, T. R., Pearson, C., et al.. (2023). Impact of intrauterine exposure to maternal diabetes on preterm birth: fetal DNA methylation alteration is an important mediator. Clinical Epigenetics, 15(1), 59.

World Health Organization. (2023). A roadmap to combat postpartum hemorrhage between 2023 and 2030. Geneva: World Health Organization.