การวิเคราะห์เชิงพื้นที่และอุบัติการณ์มะเร็งตับและมะเร็งท่อน้ำดี จังหวัดหนองคาย

บทคัดย่อ

ปัจจุบันอุบัติการณ์มะเร็งตับและมะเร็งท่อน้ำดี จังหวัดหนองคาย ยังมีแนวโน้มเพิ่มขึ้น ซึ่งปัจจัยเชิงพื้นที่ยังคงเป็นอีกปัจจัยหนึ่งที่มีความสำคัญกับการเกิดโรค การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์ปัจจัยเชิงพื้นที่และศึกษาอุบัติการณ์มะเร็งตับและมะเร็งท่อน้ำดี จังหวัดหนองคาย เป็นการศึกษาย้อนหลังเชิงวิเคราะห์ ศึกษาจากผู้ป่วยที่มีภูมิลำเนา ในจังหวัดหนองคายและรักษาในโรงพยาบาลหนองคาย ระหว่างวันที่ 1 มกราคม 2560 ถึงวันที่ 31 ธันวาคม 2566 จำนวน 929 คน ปัจจัยที่ศึกษา คือ ข้อมูลส่วนบุคล ภูมิอากาศและสิ่งแวดล้อม หาความสัมพันธ์ระหว่างปัจจัยต่างๆ กับอุบัติการณ์มะเร็งตับและมะเร็งท่อน้ำดี โดย Moran’s I และ Local indicators of spatial association (LISA) และวิเคราะห์อุบัติการณ์ นำเสนอช่วงเชื่อมั่น 95% โดยผลการศึกษาพบว่า อุบัติการณ์มะเร็งตับและมะเร็งท่อน้ำดี จังหวัดหนองคาย 22.2 ต่อประชากรแสนคนต่อปี (95%CI= 20.73–23.61) การวิเคราะห์ Moran’s I พบตัวแปรที่มีความสัมพันธ์เชิงพื้นที่ในทิศทางเดียวกันแบบเกาะกลุ่ม อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p-value<0.05) ได้แก่ ปริมาณน้ำฝนเฉลี่ย อุณหภูมิเฉลี่ย ความหนาแน่นของประชากร และจำนวนการติดเชื้อพยาธิใบไม้ตับ การวิเคราะห์ LISA จาก
62 ตำบล พบกลุ่มตำบลที่มีความสัมพันธ์เชิงพื้นที่กับการเกิดโรคมะเร็งตับและมะเร็งท่อน้ำดี ได้แก่ตัวแปรปริมาณน้ำฝนเฉลี่ย จำนวน 5 ตำบล ตัวแปรอุณหภูมิเฉลี่ย จำนวน 6 ตำบล ตัวแปรความสูงจากระดับน้ำทะเล จำนวน 6 ตำบล ตัวแปรความหนานแน่นของประชากร จำนวน 6 ตำบลและตัวแปรจำนวนการติดเชื้อพยาธิใบไม้ตับ จำนวน 5 ตำบล โดยสรุปการศึกษาครั้งนี้พบปริมาณน้ำฝนเฉลี่ย อุณหภูมิเฉลี่ย ความหนาแน่นของประชากร และจำนวนการติดเชื้อพยาธิใบไม้ตับมีความสัมพันธ์เชิงพื้นที่กับการเกิดโรคมะเร็งตับและมะเร็งท่อน้ำดี แบบเกาะกลุ่ม หรือการเกิดโรคในทิศทางเดียวกันและยังพบว่าอัตราอุบัติการณ์มะเร็งตับและมะเร็งท่อน้ำดีสูง พบในเขตพื้นที่ชนบทมากกว่าเขตพื้นที่เมือง