การตรวจสอบแบบแผนความเชื่อด้านสุขภาพและแรงสนับสนุนทางสังคมต่อการเข้าร่วมตรวจคัดกรองโรคมะเร็งลำไส้ใหญ่/ไส้ตรงในประชากรไทย อายุ 45-74 ปี อำเภอน้ำพอง จังหวัดขอนแก่น ด้วยโมเดลสมการโครงสร้าง
คำสำคัญ:
การตรวจคัดกรองโรคมะเร็งลำไส้ใหญ่/ไส้ตรง, แบบแผนความเชื่อด้านสุขภาพ, แรงสนับสนุนทางสังคม, โมเดลสมการโครงสร้างบทคัดย่อ
การตรวจคัดกรองโรคมะเร็งลำไส้ใหญ่/ไส้ตรงเป็นอีกวิธีหนึ่งที่สามารถตรวจพบร่องรอยของโรคได้ในระยะแรกและนำไปสู่กระบวนการดูแลรักษาได้อย่างมีประสิทธิภาพทำให้อัตราการรอดชีพ 5 ปีสูงขึ้น ดังนั้นการตรวจคัดกรองโรคมะเร็งลำไส้ใหญ่/ไส้ตรงจึงเป็นประโยชน์โดยตรงต่อประชาชนในการตรวจพบร่องรอยของโรคดังกล่าวในระยะแรก แต่พบว่ายังมีการเข้าร่วมการตรวจคัดกรองที่ต่ำ การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนาและตรวจสอบความตรงของโมเดลความสัมพันธ์เชิงสาเหตุของปัจจัยที่ส่งผลต่อการเข้าร่วมการตรวจคัดกรองโรคมะเร็งลำไส้ใหญ่/ไส้ตรง
การศึกษาครั้งนี้ใช้รูปแบบการศึกษาเชิงพรรณนา ซึ่งสุ่มมาจากประชากรที่มีอายุ 45-74 ปีและมีภูมิลำเนาอาศัยอยู่ในเขตพื้นที่อำเภอน้ำพอง จังหวัดขอนแก่น จำนวน 297 คน ทั้งที่เคยและไม่เคยเข้าร่วมโครงการตรวจคัดกรองโรคมะเร็งลำไส้ใหญ่/ไส้ตรงของทางมหาวิทยาลัยขอนแก่นร่วมกับมหาวิทยาลัยแห่งชาติไต้หวัน โรงพยาบาลศรีนครินทร์ โรงพยาบาลน้ำพองและสำนักงานสาธารณสุขอำเภอน้ำพองจัดขึ้น สุ่มตัวอย่างด้วยวิธีการสุ่มอย่างเป็นระบบ ดำเนินการเก็บรวบรวมข้อมูลโดยใช้ แบบสอบถาม ทำการสัมภาษณ์ผู้เข้าร่วมโครงการโดยเจ้าพนักงานสาธารณสุขในพื้นที่ วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้โปรแกรม STATA 15 การวิเคราะห์เพื่อหาโมเดลสมการโครงสร้างและตรวจสอบความตรงของโมเดลสมการโครงสร้าง
ผลการศึกษา พบว่า การวิเคราะห์รายปัจจัยจากปัจจัยการรับรู้ภายใต้ตัวแบบความเชื่อด้านสุขภาพและปัจจัยทางสังคมภายใต้ทฤษฎีแรงสนับสนุนทางสังคม พบว่า ทุกปัจจัยมีความสัมพันธ์ต่อการเข้าร่วมตรวจคัดกรองโรคมะเร็งลำไส้ใหญ่/ไส้ตรง แต่เมื่อพิจารณาภาพรวมของทุกปัจจัย ภายใต้ตัวแบบแผนความเชื่อด้านสุขภาพและตัวแบบทฤษฎีแรงสนับสนุนทางสังคม พบว่า ไม่มีผลต่อการเข้าร่วมตรวจคัดกรองโรคมะเร็งลำไส้ใหญ่/ไส้ตรง และเมื่อพิจารณา รูปแบบความสัมพันธ์เชิงสาเหตุของปัจจัยตัวแบบแผนความเชื่อด้านสุขภาพร่วมกับตัวแบบทฤษฏีแรงสนับสนุนทางสังคม ที่มีผลต่อการเข้าร่วมการตรวจคัดกรองโรคมะเร็งลำไส้ใหญ่/ไส้ตรง พบว่า มีความสัมพันธ์กันอย่างไม่มีนัยสำคัญ (Chi-square<0.001, GFI=0.999, CFI=1.000, RMSEA=-, SRMR=0.172, TLI=-, AIC=17852.064, BIC=18295.683).
สรุปได้ว่า แบบแผนความเชื่อด้านสุขภาพและแรงสนับสนุนทางสังคมไม่มีผลต่อการเข้าร่วมตรวจคัดกรองโรคมะเร็งลำไส้ใหญ่/ไส้ตรง แต่ผลการศึกษา พบว่า มีผลการสนับสนุนทางสังคมในระดับปานกลางถึงน้อยที่สุด ดังนั้นหน่วยงานและบุคลากรที่เกี่ยวข้อง จึงควรหาวิธีการหรือมาตรการในการเพิ่มแรงสนับสนุนทางสังคม ให้แก่ประชาชนกลุ่มดังกล่าว ได้มีความรู้ความเข้าใจและสามารถเข้าถึงระบบการตรวจคัดกรองโรคมะเร็งลำไส้ใหญ่/ไส้ตรงที่มีอยู่ในชุมชนให้เพิ่มมากขึ้น
References
กฤษณ์ รักชาติเจริญ. (2558). สถิติเพื่องานวิจัยด้านสาธารณสุข. วารสารอาหารและยา, 22(1), 9-14.
นันทกานต์ เอี่ยมวรานนทขัย. (2551). มะเร็งลําไส้ใหญ่และเร็คตัม. กรุงเทพฯ: สาขาวิชารังสีรักษา คณะแพทยศาสตรศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล.
นำชัย ศุภฤกษ์ชัยสกุล. (2557). การประยุกต์ใช้การวิเคราะห์แบบจำลองสมการโครงสร้างในงานวิจัยเชิงทดลอง. วารสารพฤติกรรมศาสตร์, 20(2), 206-237.
พูลพงศ์ สุขสว่าง, (2557). หลักการวิเคราะห์โมเดลสมการโครงสร้าง. วารสารมหาวิทยาลัยนราธิวาสราชนครินทร์, 6(2), 136-145.
ไพศาล แย้มวงศ์. (2555). การสนับสนุนทางสังคมที่ส่งผลต่อความพึงพอใจในชีวิตของนักศึกษามหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์. สารนิพนธ์ปริญญาการศึกษามหาบัณฑิต สาขาวิชาจิตวิทยาการแนะแนว บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ
วรภพ สุทธิวาทนฤพุฒิ, (2559). พยาธิวิทยาของมะเร็งลำไส้ใหญ่และไส้ตรงชนิดที่ถือกำเนิดจากเซลล์เยื่อบุ. ธรรมศษสตร์เวชสาร, 16(ฉบับผนวก), S134-S144.
สถาบันมะเร็งแห่งชาติ. (2553). แนวทางการตรวจคัดกรอง วินิจฉัยและรักษาโรค มะเร็งลำไส้ใหญ่/ไส้ตรง. กรุงเทพฯ: กรมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข.
สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ. (2559). มะเร็งลำไส้ใหญ่ รู้เร็ว รักษาหาย ค้นเมื่อ 10 กรกฎาคม 2560, จาก http://www2.thaihealth.or.th/Content/31136-มะเร็งลำไส้%20รู้เร็ว%20รักษาหาย.html
American Cancer Society, (2017a). Can colorectal cancer be prevented? Retrieved October 5, 2017, from http://www.cancer.org/cancer/colon-rectal-cancer/causes-risks-prevention/prevention .html
American Cancer Society, (2017b). Colorectal cancer facts & figures 2017-2019. Atlanta: American Cancer Society.
American Cancer Society, (2017c). Colorectal cancer risk factors. Retrieved October 5, 2017, from http://www.cancer.org/cancer/colon-rectal-cancer/causes-risks-prevention/risk-factors.html
American Cancer Society, (2017d). Colorectal cancer stages. Retrieved October 5, 2017, from http://www.cancer.org/ cancer/colon-rectal-cancer/detection-diagnosis-staging/ staged.html
American Cancer Society. (2017e). Colorectal cancer screening tests. Retrieved October 5, 2017, from http://www.cancer.org/cancer/colon-rectal-cancer/detection-diagnosis-staging/screening-tests-used.html
Arnold, M., Sierra, M. S., Laversanne, M., Soerjomataram, I., Jemal, A., & Bray, F. (2017). Global patterns and trends in colorectal cancer incidence and mortality. Gut, 66(4), 683–691.
Brumbach H. B., Birmingham C. W., Boonyasiriwat W., Walters S., & Kinney Y. A., (2017). Intervention mediators in a randomized controlled trial to increase colonoscopy uptake among individuals at increased risk of familial colorectal cancer. Annals of Behavioral Medicine, 51(5), 694–706.
Chindaprasirt, J., Sookprasert, A., Wirasorn, K., Limpawattana, P., Sutra, S., & Thavornpitak, Y. (2012). Cost of colorectal cancer care in hospitalized patients of Thailand. Journal of the Medical Association of Thailand, 95(Suppl 7), S196-200.
Cohen, J. (1988). Statistical power analysis for the behavioral sciences (2nd ed.). Hillsdale, NJ: Lawrence Earlbaum Associates.
Deng, S. X., Gao, J., An, W., Yin, J., Cai, Q. C., Yang, H., et al. (2011). Colorectal cancer screening behavior and willingness: An outpatient survey in China. World Journal of Gastroenterology, 17(26), 3133–3139.
Documet, P., Bear, T. M., Flatt, J. D., Macia, L., Trauth, J., & Ricci, E. M. (2015). The association of social support and education with breast and cervical cancer screening. Health Education & Behavior, 42(1), 55–64.
Edwards, B. K., Ward, E., Kohler, B. A., Eheman, C., Zauber, A. G., Anderson, R. N., et al. (2010). Annual report to the nation on the status of cancer, 1975-2006, featuring colorectal cancer trends and impact of interventions (risk factors, screening, and treatment) to reduce future rates. Cancer, 116(3), 544–573.
Ferlay, J., Soerjomataram, I., Ervik, M., Dikshit, R., Eser, S., Mathers, C., et al. (2012). GLOBOCAN 2012 v1.0, Cancer Incidence and Mortality Worldwide: IARC CancerBase No. 11. France: International Agency for Research on Cancer.
Gamarra, C. J., Paz, E. P. A., & Griep, R. H. (2009). Social support and cervical and breast cancer screening in Argentinean women from a rural population. Public Health Nursing, 26(3), 269–276.
Ghobadi Dashdebi, K., Noroozi, A., & Tahmasebi, R. (2016). Factors predicting fecal occult blood testing among residents of Bushehr, Iran, Based on the health belief model. Asian Pacific Journal of Cancer Prevention, 17(S3), 17–22.
Honda, K. (2004). Factors associated with colorectal cancer screening among the US urban Japanese population. American Journal of Public Health, 94(5), 815–822.
Honda, K., & Gorin, S. S. (2005). Modeling pathways to affective barriers on colorectal cancer screening among Japanese Americans. Journal of Behavioral Medicine, 28(2), 115–124..
House, J. S., Umberson, D., & Landis, K. R. (1988). Structures and Processes of Social Support. Annual Review of Sociology, 14(1), 293–318.
Khani Jeihooni, A., Kashfi, S. M., Shokri, A., Kashfi, S. H., & Karimi, S. (2017). Investigating factors associated with FOBT screening for colorectal cancer based on the components of health belief model and social support. Asian Pacific Journal of Cancer Prevention, 18(8), 2163–2169.
Lansdorp-Vogelaar, I., van Ballegooijen, M., Zauber, A. G., Habbema, J. D. F., & Kuipers, E. J. (2009). Effect of rising chemotherapy costs on the cost savings of colorectal cancer screening. Journal of the National Cancer Institute, 101(20), 1412–1422.
Liu, S., Zheng, R., Zhang, M., Zhang, S., Sun, X., & Chen, W. (2015). Incidence and mortality of colorectal cancer in China, 2011. Chinese Journal of Cancer Research, 27(1), 22–28.
Ma, G. X., Wang, M. Q., Ma, X. S., Kim, G., Toubbeh, J., & Shive, S. (2013). The sociocultural health behavioral model and disparities in colorectal cancer screening among Chinese Americans. Journal of Nursing Education and Practice, 3(7), 129–139.
Ma, G. X., Wang, M. Q., Toubbeh, J., Tan, Y., Shive, S., & Wu, D. (2012). Factors Associated with Colorectal Cancer Screening Among Cambodians, Vietnamese, Koreans and Chinese Living in the United States. North American Journal of Medicine & Science, 5(1), 1–8.
Pongchaiyakul, C., Pongchaiyakul, C., & Pratipanawatr, T. (2005). Prevalence of dyslipidemia in rural Thai adults: an epidemiologic study in Khon Kaen province. Journal of Medical Association of Thailand, 88, 1092-1097.
Pongnikorn, D., Suwanrungruang, K., & Buasom, R. (2015). Cancer in Thailandซ Vol. VIII, 2010-2012, Bangkok: Cancer Registry Unit, National Cancer Institute Thailand.
Rim, S. H., Joseph, D. A., Steele, C. B., Thompson, T. D., & Seeff, L. C. (2011). Colorectal Cancer Screening: United States, 2002, 2004, 2006, and 2008. Morbidity and Mortality Weekly Report, 60(1), 42–46.
Rosenstock, I. M. (1974). Historical origins of the health belief model. Health Education Monographs, 2(4), 328–335.
Sarakarn, P., Suwanrungruang, K., Vatanasapt, P., Wiangnon, S., Promthet, S., Jenwitheesuk, K., et al. (2017). Joinpoint analysis trends in the incidence of colorectal cancer in Khon Kaen, Thailand (1989-2012) Asian Pacific Journal of Cancer Prevention, 18(4), 1039-1043.
Schreiber, J. B., Nora, A., Stage, F. K., Barlow, E. A., & King, J. (2006). Reporting structural equation modeling and confirmatory factor analysis results: A review. The Journal of Educational Research, 99(6), 323–338.
Suwanrungruang, K., Wiangnon, S., Sriamporn, S., Sookprasert, A., Rangsrikajee, D., Kamsa-Ard, S., et al. (2006). Trends in incidences of stomach and colorectal cancer in Khon Kaen, Thailand 1985-2004. Asian Pacific Journal of Cancer Prevention, 7(4), 623–626.
Taheri-Kharameh, Z., Noorizadeh, F., Sangy, S., Zamanian, H., Shouri-Bidgoli, A. R., & Oveisi, H. (2015). Factors associated with adherence to colorectal cancer screening among moderate risk individuals in Iran. Asian Pacific Journal of Cancer Prevention, 16(18), 8371–8375.
Taniguchi, T., Hirai, K., Sumi, R., Hayashi, N., Maeda, K., & Ito, T. (2014). Predictors of colonoscopy use one year after colonoscopy: prospective study of surveillance behavior for colorectal cancer. Health Psychology and Behavioral Medicine, 2(1), 283–295.
Tessaro, I., Mangone, C., Parkar, I., & Pawar, V. (2006). Knowledge, barriers, and predictors of colorectal cancer screening in an Appalachian church population. Preventing Chronic Disease, 3(4), A123.
Wang, J., & Wang, X. (2012). Structural equation modeling: Applications using Mplus. Chichester: Wiley.
Westland, J. C. (2010). Lower bounds on sample size in structural equation modeling. Electronic Commerce Research and Applications, 9(6), 476-487.
World Cancer Research Fund International. (2012). Colorectal cancer statistics. Retrieved October 5, 2017, from http://www.wcrf.org/int/cancer-facts-figures/data-specific-cancers/ colorectal-cancer-statistics
