บทบาทของ อสม. ต่อการปรับปรุงสุขลักษณะของแผงลอยจำหน่ายอาหาร ในอำเภอกุมภวาปี จังหวัดอุดรธานี
คำสำคัญ:
สุขลักษณะของแผงลอย, บทบาทของอสม, แผงลอยบทคัดย่อ
การวิจัยเชิงปฏิบัติการนี้ เพื่อประเมินบทบาทของอสม.ต่อการปรับปรุงสุขลักษณะของแผงลอย
จำหน่ายอาหารด้านกายภาพและการปนเปื้ อนแบคทีเรียโคลิฟอร์มของอาหาร ภาชนะ และมือของ
ผู้สัมผัสอาหาร ในแผงลอย โดยทำการศึกษาแผงลอยทั้งหมดจำนวน 68 แผง การดำเนินการวิจัย
โดยก่อนและหลังดำเนินการ อสม.สัมภาษณ์และสังเกตสุขลักษณะของแผงลอยจำหน่ายอาหาร
เก็บตัวอย่างอาหารจำนวน 340 ตัวอย่าง สวอปภาชนะ จำนวน 204 ตัวอย่างและสวอปมือผู้
สัมผัสอาหารจำนวน 136 ตัวอย่าง แล้วตรวจแบคทีเรียโคลิฟอร์มโดยใช้ชุดทดสอบ SI-2 อสม.
จัดประชุ่มกลุ่มผู้ประกอบการ จำนวน 8 กลุ่มๆละ 10-12 คนเพื่อแจ้งผลการตรวจสุขลักษณะ
และการตรวจแบคทีเรียโคลิฟอร์มและร่วมเสนอแนะแนวทางแก้ปัญหา อสม. ตรวจติดตาม 2
ครั้ง ห่างกัน 1 เดือนและผู้วิจัยจัดอบรมสุขาภิบาลอาหารแก่แผงลอยจำหน่ายอาหาร วิเคราะห์
ข้อมูลโดยใช้สถิติเชิงพรรณนาและMcNemar test ระยะเวลาการศึกษาระหว่าง ตุลาคม 2553 ถึง
มีนาคม 2554 ผลการวิจัย พบว่า อสม.สามารถเก็บข้อมูลสุขลักษณะโดยการสัมภาษณ์และสังเกต
ได้ เก็บตัวอย่างอาหาร สวอปภาชนะและมือผู้สัมผัส และตรวจแปลผลโดยใช้ SI-2 ได้ อสม.
สามารถดำเนินการจัดประชุมกลุ่มเพื่อหาแนวทางแก้ไขด้านสุขลักษณะของแผงลอยได้และตรวจ
ติดตามและให้คำแนะนำแก่แผงลอยได้ โดยก่อนดำเนินการ แผงลอยปฏิบัติถูกสุขลักษณะทุกข้อ
ร้อยละ 2.9 หลังดำเนินการปฏิบัติถูกสุขลักษณะทุกข้อร้อยละ 11.8 ซึ่งเป็นการเพิ่มขึ้นอย่างมี
นัยสำคัญทางสถิติ (p-value < 0.05) ส่วนการตรวจแบคทีเรียโคลิฟอร์มโดยชุดทดสอบ SI-2
พบว่า ก่อนดำเนินการพบแบคทีเรียโคลิฟอร์มเกินมาตรฐานในอาหาร ภาชนะ และมือผู้สัมผัส
ร้อยละ 13.9, 5.6 และ7.1 ตามลำดับ หลังดำเนินการตรวจพบแบคทีเรียโคลิฟอร์มเกินมาตรฐาน
ลดลงเป็นร้อยละ 11.2, 3.4 และ 4.6 ตามลำดับ และเป็นการลดลงอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ
(p-value < 0.05) สรุปได้ว่า อสม. มีบทบาทต่อการปรับปรุงสุขลักษณะของแผงลอยจำหน่าย
อาหารให้ดีขึ้น เนื่องจาก อสม.เป็นประชาชนที่อาศัยอยู่ในชุมชนและเป็นที่คุ้นเคยกับแผงลอย
จำหน่ายอาหาร ทำให้สามารถพูดคุยและให้คำแนะนำในการปรับปรุงสุขลักษณะของแผงลอยได้
ง่ายขึ้น นอกจากนั้นการตรวจติดตามและให้คำแนะนำอย่างต่อเนื่อง อาจทำให้การปรับปรุง
สุขลักษณะของแผงลอยดียิ่งขึ้น รูปแบบของการศึกษานี้อาจนำไปปรับใช้ในพื้นที่อื่นที่มีบริบท
คล้ายคลึงกันได้
