ปัจจัยที่สัมพันธ์ต่อภาวะซึมเศร้าของผู้สูงอายุไทยโรคไตวายเรื้อรังระยะสุดท้าย ที่ฟอกไตทางช่องท้อง

วาสนา   กันคำ; ชลธิมา ปิ่นสกุล

ผู้แต่ง

วาสนา กันคำ วิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี พะเยา คณะพยาบาลศาสตร์ สถาบันพระบรมราชชนก
ชลธิมา ปิ่นสกุล วิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี พะเยา คณะพยาบาลศาสตร์ สถาบันพระบรมราชชนก

คำสำคัญ:

ภาวะซึมเศร้า, ผู้สูงอายุ, ไตวายเรื้อรังระยะสุดท้าย, การฟอกไตทางหน้าท้อง

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาปัจจัยที่สัมพันธ์ต่อภาวะซึมเศร้าของผู้สูงอายุโรคไตวายเรื้อรังระยะสุดท้ายที่ฟอกไตทางช่องท้อง กลุ่มตัวอย่างเป็นผู้สูงอายุโรคไตวายเรื้อรังระยะสุดท้ายที่มีอายุ 60 ปีจำนวน 100 คน ขึ้นไป รับการรักษาด้วยวิธีการฟอกไตทางช่องท้อง และเข้ารับบริการที่คลินิกฟอกไต 6 แห่ง ในจังหวัดพะเยา เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัยเป็นแบบสอบถามข้อมูลส่วนบุคคล ข้อมูลทางคลินิก และแบบวัดภาวะซึมเศร้า ซึ่งมีค่าสัมประสิทธิ์แอลฟาของครอนบาค เท่ากับ 0.81 วิเคราะห์ข้อมูลด้วยค่าสถิติเชิงพรรณนา สถิติสัมประสิทธิ์สหสัมพันธ์แบบสเปียร์แมน และสถิติไคสแควร์

ผลการวิจัยพบว่าผู้สูงอายุที่ฟอกไตทางช่องท้องมีคะแนนของภาวะซึมเศร้าอยู่ในระดับที่คาดว่าอาจจะเกิดภาวะซึมเศร้า ร้อยละ 43.00 และเกิดภาวะซึมเศร้า ร้อยละ 5 พบว่าตัวแปรที่มีความสัมพันธ์กับภาวะซึมเศร้าในผู้สูงอายุที่ฟอกไตทางช่องท้อง คือ อายุ และการติดเชื้อในช่องท้อง มีความสัมพันธ์ทางบวกกับภาวะซึมเศร้าอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (rs=0.20, p < 0.05 และ rs=0.29, p < 0.01) ตามลำดับ รายได้ต่อเดือนมีความสัมพันธ์กับภาวะซึมเศร้าในผู้สูงอายุ อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (𝑥²=49.00, p<.01) ผลการวิจัยนี้ไม่พบความสัมพันธ์ระหว่าง ภาวะพึ่งพิงในการล้างไตทางช่องท้องและภาวะโรคร่วมกับภาวะซึมเศร้าในผู้สูงอายุไทยที่ฟอกไตทางช่องท้อง

ข้อเสนอแนะ พยาบาลและบุคลากรด้านสาธารณสุขควรมีการพัฒนาแนวปฏิบัติเพื่อลดความรุนแรง การเกิดภาวะซึมเศร้าในผู้ป่วยกลุ่มนี้ คัดกรองการเกิดภาวะซึมเศร้าในกลุ่มผู้สูงอายุที่ฟอกไตทางช่องท้องตั้งแต่เริ่มต้นการรักษาด้วยการฟอกไตทางช่องท้อง โดยเฉพาะในกลุ่มเสี่ยงสูง คือ อายุมาก มีประสบการณ์การติดเชื้อในช่องท้อง รายได้ต่อเดือนน้อย และมีภาวะพึ่งพิงในการล้างไตทางช่องท้อง เพื่อป้องกันการเกิดและลดความรุนแรงภาวะซึมเศร้าในผู้ป่วยกลุ่มนี้ในอนาคต

References

Aldukhayel, A. (2015). Prevalence of Depressive Symptoms among Hemodialysis and Peritoneal Dialysis Patients. International Journal of Health Sciences, 9(1), 9–15. https://doi.org/10.12816/0024678

Artiwitchayanon, A., Moungkum, S., & Sumonwong, W., (2019). Factors Predicting Depression in Continuous Ambulatory Peritoneal Dialysis Patients. The Journal of Faculty of Nursing Burapha University, 27(2),49-59. (In Thai)

Bazazzadeh, S., Sharbafchi, M. R., Naeini, M. K., Hosseini, S. M., Atapour, A., & Mortazavi, M. (2023). Evaluation of factors related to depression in peritoneal dialysis patients: a multicenter cross-sectional study. Renal Replacement Therapy, 9(1), 17. doi:10.1186/s41100-023-00468-1

Brown, E. A., Bargman, J. M., & Li, P. K. (2015). Managing older patients on peritoneal dialysis. Peritoneal Dialysis International, 35(6), 609–611. https://doi.org/10.3747/pdi.2015.00159

Chanon Jarupaktranonth , Kantapat Puanglai , Siribha Changsirikulchai , Jirayut Janma , Wannakon Chuemongkon.(2020). Depression and Medication Adherence in Continuous Ambulatory Peritoneal Dialysis Patients. Srinagarind Med J ,35(5),584-590. (In Thai)

Chumakov, Y. M., Li, P., Zhang, L., Zhang, Y., Xie, L., & Niu, J. (2023). Prevalence and predisposing factors of depressive symptoms in continuous ambulatory peritoneal dialysis patients: a cross-sectional single center study. BMC Nephrology, 24(1). https://doi.org/10.1186/s12882-023-03166-6

Duquennoy, S., Béchade, C., Verger, C., Ficheux, M., Ryckelynck, J. P. & Lobbedez, T. (2016). Is peritonitis risk increased in elderly patients on peritoneal dialysis? Report from the French Language Peritoneal Dialysis Registry (RLPDF). Peritoneal Dialysis International, 36(3), 291–296. https://doi.org/10.3747/pdi.2014.00154

Jariya Jiranukool. (2016). Depression and Anxiety among Elderly Patients with Chronic Disease at the Faculty of Medicine, Mahasarakham University Hospital. J Sci Technol MSU,35(1),94-101. (In Thai)

Iyasere, O., Brown, E. A., Johansson, L., Huson, L., Smee, J., Maxwell, A. P., Farrington, K., & Davenport, A. (2016). Quality of life and physical function in older patients on dialysis. Clinical Journal of the American Society of Nephrology, 11(3), 423–430. https://doi.org/10.2215/cjn.01050115

Kim, H., An, J. N., Kim, Y. S., Kim, M., Kim, H., Kim, Y., Park, S., Oh, Y. K., Lim, C. S., Kim, Y. S., Lee, J. P., & Investigators, C. F. E. (2015). Elderly Peritoneal Dialysis Compared with Elderly Hemodialysis Patients and Younger Peritoneal Dialysis Patients: Competing Risk Analysis of a Korean Prospective Cohort Study. PloS One, 10(6), e0131393. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0131393

Kövesdy, C. P. (2022). Epidemiology of chronic kidney disease: an update 2022. Kidney International Supplements, 12(1), 7–11. https://doi.org/10.1016/j.kisu.2021.11.003

Lin, J., Ye, H., Chen, Y., Li, J., Yu, X., Zhu, L., Zhang, X., Wu, X., Mao, H., Yu, X., & Yang, X. (2020). The negative impact of depressive symptoms on patient and technique survival in peritoneal dialysis: a prospective cohort study. International Urology and Nephrology, 52(12), 2393–2401. https://doi.org/10.1007/s11255-020-02593-w

Lo, S. H. & Tong, B. C. (2016). Quality of life before and after commencing peritoneal dialysis in Hong Kong elderly. Asian Journal of Gerontology and Geriatrics, 11(2), 48–53.

Lv, J.-C., & Zhang, L.-X. (2019). Prevalence and Disease Burden of Chronic Kidney Disease. In B.-C. Liu, H.-Y. Lan, & L.-L. Lv (Eds.), Renal Fibrosis: Mechanisms and Therapies (pp. 3-15). Singapore: Springer Singapore.

Phayao Peritoneal dialysis Center. (2018). End Stage Kidney Disease Patients Data report. Annaul Report Peritoneal dialysis Clinic Phayao Hospital: Phayao Hospital.

Rongmuang, D., & Sukrungreung, I. (2021). Nursing care to promote health and quality of life among the elderly undergoing continuous ambulatory peritoneal dialysis. Journal Of Health Science Research, 15(2),161-172. (In Thai)

Şakacı, T., Ahbap, E., Koç, Y., Baştürk, T., Uçar, Z. A., Sinangil, A., Sevinç, M., Kara, E., Akgöl, C., Kayalar, A. O., Çağlayan, F. B., Şahutoğlu, T., & Ünsal, A. (2015). Clinical outcomes and mortality in elderly peritoneal dialysis patients. Clinics, 70(5), 363–368. https://doi.org/10.6061/clinics/2015(05)10.

Satirapoj, B., Limwannata, P., Kleebchaiyaphum, C., Prapakorn, J., Yatinan, U., Chotsriluecha, S., & Supasyndh, O. (2017). Nutritional status among peritoneal dialysis patients after oral supplement with ONCE dialyze formula. International Journal of Nephrology and Renovascular Disease, Volume 10, 145–151. https://doi.org/10.2147/ijnrd.s138047

Setapura, P., & Chaisongkram, N. (2022). Prevalence and Associated Factors of Depressive Disorder among the Elderly in Thailand, 2021. Regional Health Promotion Center 9 Journal, 16(3), 1070-1084. (In Thai)

Sheng, Y., Ma, X., Liu, Y., Yang, X., & Sun, F. (2023). Independent risk factors for depression in older adult patients receiving peritoneal dialysis for chronic kidney disease. World Journal of Psychiatry, 13(11), 884–892. https://doi.org/10.5498/wjp.v13.i11.884

Srisatidnarakul, B. (2010). The methodology in nursing research (5th). Faculty of Nursing Thammasat University. (In Thai)

Traisathit, P., Moolkham, K., Maneeton, N., Thongsak, N., & Maneeton, B. (2019). Associated factors for depressive disorder in patients with end-stage renal disease treated with continuous ambulatory peritoneal dialysis. Therapeutics and Clinical Risk Management, Volume 15, 541–548. https://doi.org/10.2147/tcrm.s186394

Yang, C., Harris, D. C., Luyckx, V. A., Nangaku, M., Hou, F. F., Garcia-Garcia, G., Abu‐Aisha, H., Niang, A., Solá, L., Bunnag, S., Eiam‐Ong, S., Tungsanga, K., Richards, M., Richards, N., Goh, B. L., Dreyer, G., Evans, R., Mzingajira, H., Twahir, A., . . . Tonelli, M. (2020). Global case studies for chronic kidney disease/end-stage kidney disease care. Kidney International Supplements, 10(1), e24–e48. https://doi.org/10.1016/j.kisu.2019.11.010

Yang, F., Luo, N., Lau, T., Yu, Z., Foo, M., & Griva, K. (2017). Health-Related Quality of Life in Patients Treated with Continuous Ambulatory Peritoneal Dialysis and Automated Peritoneal Dialysis in Singapore. PharmacoEconomics - Open, 2(2), 203–208. https://doi.org/10.1007/s41669-017-0046-z

Wassana, K., Thanyapansin, P. & Srijanpal, W. (2023). Factors related to the quality of life in older Thai patients with end stage kidney disease (ESKD) undergoing continuous ambulatory peritoneal dialysis (CAPD). Journal of Nursing and Health Research (JNHR),24(2), 20-36. (In Thai)