สิ่งแวดล้อมศึกษา: แนวคิดการอนุรักษ์ภูมิปัญญาพืชสมุนไพรพื้นบ้าน บนฐานการมีส่วนร่วมของชุมชน

ผู้แต่ง

  • สามารถ ใจเตี้ย ประธานหลักสูตรสาธารณสุขศาสตร์มหาบัณฑิต มหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงใหม่

คำสำคัญ:

ภูมิปัญญาพืชสมุนไพรพื้นบ้าน, สิ่งแวดล้อมศึกษา, การอนุรักษ์, การมีส่วนร่วมของชุมชน

บทคัดย่อ

รูปแบบการใช้ประโยชน์พืชในวิถีวัฒนธรรมดั้งเดิมของประชาชนในแต่ละพื้นที่นำมาสู่ภูมิปัญญาพืชสมุนไพรพื้นบ้าน ทั้งนี้การนำแนวคิดสิ่งแวดล้อมศึกษาอันเป็นกระบวนการเรียนรู้และการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมมาพัฒนากิจกรรมเพื่อการอนุรักษ์ภูมิปัญญาพืชสมุนไพรพื้นบ้านจะก่อเกิดกระบวนการอนุรักษ์พื้นที่แหล่งสมุนไพรพื้นบ้าน การอนุรักษ์ความหลากหลายของชนิดพันธุ์ การถ่ายทอดกิจกรรมการอนุรักษ์ และการสะท้อนความสำคัญของบทบาทบุคลากรในหน่วยงานด้านสุขภาพในพื้นที่ แต่อย่างไรก็ตามแนวปฏิบัติภายใต้กิจกรรมสิ่งแวดล้อมศึกษาต้องสอดคล้องกับบริบทของชุมชน การก่อเกิดกิจกรรมการมีส่วนร่วมของชุมชนอย่างแท้จริง รวมถึงการสนับสนุนข้อมูลด้านวิชาการที่เกี่ยวข้องอันจะนำไปสู่ผลลัพธ์ของการอนุรักษ์อย่างสมดุลและยั่งยืน

References

Fatemeh J.K, Zahra L, Hossein A.K. Medicinal plants: Past history and future perspective. Herbmed Pharmacol 2018; 7(1), 1 – 7.

Saikat S, Raja C. Revival, modernization, and integration of Indian traditional herbal medicine in clinical practice: Importance, challenges and future. Journal of Traditional and Complementary Medicine 2017; 7(2), 234 – 244.

Aziz M.A, Adnan M, Khan A.H, et.al. Traditional uses of medicinal plants practiced by the indigenous communities at Mohmand Agency, FATA, Pakistan. Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine 2018; 14(2), 1 - 16.

ปิยะนุช เหลืองาม, อิศรารัตน์ มาขันพันธ์. การอนุรักษ์ภูมิปัญญาการใช้ประโยชน์พืชสมุนไพรท้องถิ่นบ้านนาป่าหนาด ตำบลเขาแก้ว อำเภอเชียงคาน จังหวัดเลย. วารสาร มจร.หริภุญชัยปริทรรศน์ 2566; 7(3), 73 - 87.

สามารถ ใจเตี้ย, ชัชชญา สมมณี, วรวุฒิ จินะสุข, ปทิตา ธรรมใจ. การใช้ประโยชน์ และข้อเสนอเชิงนโยบายเพื่อการอนุรักษ์สมุนไพรพื้นบ้าน: กรณีศึกษาชุมชนสะลวง – ขี้เหล็ก อำเภอแม่ริม จังหวัดเชียงใหม่. วิจัยราชภัฏเชียงใหม่ 2564; 22(2), 90 – 102.

สามารถ ใจเตี้ย, ณรงค์ ณ เชียงใหม่. ปัจจัยทำนายการใช้ประโยชน์จพืชสมุนไพรพื้นบ้านของประชาชนลุ่มน้ำ ลี้ จังหวัดลำพูน. วารสารราชพกฤษ์ 2560; 15(3), 70 – 78.

สุภรัชต์ อินทรเทพ, สุวารีย์ ศรีปูณะ, ผมหอม เชิดโกทา. สภาพปัญหาและแนวทางพัฒนาการถ่ายทอดภูมิ ปัญญาการใช้สมุนไพรพื้นบ้านในการดำรงชีวิตที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมในชุมชน จังหวัดสระแก้ว. วารสาร มนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ วไลยอลงกรณ์ในพระบรมราชูปถัมภ์ 2560; 12(2), 275 – 285.

Astutik S, Pretzsch J, Ndzifon Kimengsi J. Asian medicinal plants’ production and utilization potentials: A review. Sustainability 2019; 11(19), 5483.

United States Environmental Protection Agency. What is Environmental Education? [internet]. 2023 [cited 2024 Oct 16]. Available from: https://www.epa.gov/education/what-environmental-education.

. สมาคมพัฒนาคุณภาพสิ่งแวดล้อม. ความรู้เรื่องสิ่งแวดล้อมศึกษา. [ออนไลน์]. (ม.ป.ท.) [เข้าถึงเมื่อ วันที่ 24 ก.ย. 2567]. เข้าถึงได้จาก https://adeq.or.th/สิ่งแวดล้อมศึกษา/

นำพล แปนเมือง, ปภาภัสสร์ ธีระพัฒนวงศ์, เพชรรัตน์ รัตนชมภู. แนวทางการส่งเสริมภูมิปัญญาท้องถิ่นด้านสมุนไพรพื้นบ้านกรณีศึกษา: ตำบลโป่งเปือย อำเภอเมืองบึงกาฬ จังหวัดบึงกาฬ. วารสารมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏอุดรธานี 2566; 12(1), 37 - 50.

สามารถ ใจเตี้ย, ศศิกัญญ์ ผ่องชมพู, ชัชญา สมมณี. ภูมิปัญญาและปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับการใช้ประโยชน์สมุนไพรพื้นบ้านเพื่อการดูแลสุขภาพ:กรณีศึกษาชุมชนสะลวง – ขี้เหล็ก อำเภอแม่ริม จังหวัดเชียงใหม่. วารสารวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี 2565; 30(2), 23 – 32.

วินัย วีระวัฒนานนท์. สิ่งแวดล้อมศึกษำ (พิมพ์ครั้งที่ 6). กรุงเทพฯ: โอเดียนสโตร; 2555.

พิชญา ปิยจันทร์. สิ่งแวดล้อมศึกษา: กระบวนการเรียนรู้ผ่านการลงมือทำอย่างเท่าเทียม. วารสาร สิ่งแวดล้อม 2560; 21(3), 38 - 42.

ก่อโชค นันทสมบูรณ. การพัฒนากิจกรรมการเรียนรู้สิ่งแวดล้อมศึกษาแบบมีส่วนร่วมเพื่อการจัดการ สิ่งแวดล้อมที่ยั่งยืนสำหรับชุมชนตำบลลาพาน อำเภอเมือง จังหวัดกาฬสินธุ์ [วิทยานิพนธ์ ปรัชญาดุษฎีบัณฑิต]. มหาสารคาม: มหาวิทยาลัยมหาสารคาม; 2565.

Derso, Y.D., Kassaye, M., Fassil, A, et al. Composition, medicinal values, and threats of plants used in indigenous medicine in Jawi District, Ethiopia: implications for conservation and sustainable use. Scientific Report 2024; 14, 23638

Ssenku JE, Okurut SA, Namuli A, et.al. Medicinal plant use, conservation, and the associated traditional knowledge in rural communities in Eastern Uganda. Tropical Medicine and Health 2022; 50(1), 39.

มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา (2566) ความสำคัญของทรัพยากรธรรมชาติ. [ออนไลน์]. (2566) [เข้าถึงเมื่อ วันที่ 2 ก.ย. 2567]. เข้าถึงได้จาก https://aomboy53.wixsite.com/kru-ohm/blank-smh10

Suma S.K. Indigenous knowledge and conservation of medicinal plants in Rungwe district, Tanzania. Open Access Library Journal 2020; 7, 7.

สามารถ ใจเตี้ย, สิวลี รัตนปัญญา, กานต์ชัญญา แก้วแดง และคณะ. วิถีชุมชน ความหลากหลาย และแนวทางการอนุรักษ์พืชสมุนไพรพื้นบ้านชุมชนสะลวง – ขี้เหล็ก อำเภอแม่ริม จังหวัดเชียงใหม่. เชียงใหม่: มหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงใหม่; 2563.

สามารถ ใจเตี้ย, สิวลี รัตนปัญญา, มุจลินทร์ แปงศิริ. (2562). ภูมิปัญญาสุมนไพรพื้นบ้านเพื่อการสร้าง เสริมสุขภาพ: กรณีศึกษา ลุ่มน้ำลี้ จังหวัดลำพูน. วารสารการพัฒนาชุมชนและคุณภาพชีวิต 2562; 7(2), 134 – 143.

Downloads

เผยแพร่แล้ว

01/31/2025

How to Cite

ใจเตี้ย ส. . (2025). สิ่งแวดล้อมศึกษา: แนวคิดการอนุรักษ์ภูมิปัญญาพืชสมุนไพรพื้นบ้าน บนฐานการมีส่วนร่วมของชุมชน. วารสารการส่งเสริมสุขภาพและอนามัยสิ่งแวดล้อมล้านนา, 15(1), 153–161. สืบค้น จาก https://he01.tci-thaijo.org/index.php/lannaHealth/article/view/275130

ฉบับ

บท

บทความวิชาการทั่วไป/บทความวิชาการพิเศษ