โครงการต้นแบบตำบลฟันดีเด็ก 0 - 3 ปี ไม่มีฟันผุ เขตสุขภาพที่ 1

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์ (1) เพื่อพัฒนาศักยภาพทันตบุคลากรและภาคีเครือข่ายที่เกี่ยวข้อง (2)เพื่อศึกษาแนวทางการดำเนินงานที่ประสบผลสำเร็จ สามารถเป็นต้นแบบการดำเนินงานหรือ นวัตกรรมการดูแลทันตสุขภาพเด็กปฐมวัยในเขตสุขภาพที่ 1 (3)เพื่อลดอัตราการเกิดโรคฟันผุในเด็ก 0-3 ปี (โดยกำหนดอัตราการเกิดโรคฟันผุไม่เกิน ร้อยละ47.3) เลือกกลุ่มตัวอย่างแบบจำเพาะเจาะจง (Purposive sampling) คือเด็กที่มีอายุอยู่ในช่วง 0-3 ปี จำนวน 1,995 คน ทันตบุคลากรและภาคีเครือข่าย จำนวน 206 คน ที่อยู่ในพื้นที่ตำบลต้นแบบเขตสุขภาพที่ 1 การวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงปฏิบัติการ โดยจัดเก็บข้อมูลเชิงปริมาณและคุณภาพ เครื่องมือที่ใช้ในการดำเนินการวิจัยได้แก่ (1) แบบบันทึกข้อมูลสภาวะช่องปากและพฤติกรรมเด็กของสำนักทันตสาธารณสุข (2) แบบสัมภาษณ์เชิงลึก (3) ถอดบทเรียนแบบมีส่วนร่วม วิเคราะห์ข้อมูลเชิงปริมาณโดยใช้สถิติเชิงพรรณนา วิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพโดยการวิเคราะห์เนื้อหา(Content analysis)
ผลการวิจัยพบว่า จากตำบลต้นแบบทั้งหมด 94 ตำบลในเขตสุขภาพที่ 1 พบว่าเด็กกลุ่มเป้าหมายมีฟันผุร้อยละ 19.4 โดยจังหวัดแพร่มีกระบวนการต้นแบบที่ดี ตัวอย่างเช่นตำบลปากกาง อำเภอลอง จังหวัดแพร่ ซึ่งพบว่าสามารถดำเนินการให้บรรลุตามวัตถุประสงค์ได้อย่างมีประสิทธิภาพโดยมีกระบวนการดังนี้ (1) มีการพัฒนาศักยภาพบุคลากรและภาคีเครือข่ายได้ครบถ้วน (2) มีแผนการดำเนินงานและมีการติดตามผลการดำเนินงานรวมทั้งการถอดบทเรียน (3) สามารถลดอัตราการเกิดโรคฟันผุในเด็กอายุ 3 ปี หลังจากดำเนินการครบ 3 ปีตามระยะเวลาโครงการพบว่า ปี 2557 มีฟันผุ ร้อยละ 48.3ต่อมามีแนวโน้มลดลงเหลือ ร้อยละ 22.3 ใน พ.ศ. 2559 เป็นไปตามเป้าหมายที่กำหนด ตามคุณสมบัติของตำบลต้นแบบ และเกิดนวัตกรรมชุมชน ทำให้เกิดการพัฒนากลไกการบริหารจัดการ โดยมี Cup Manager ระดับอำเภอเชื่อมโยงการทำงานจากระดับตำบลสู่ภาพรวมของอำเภอโดยใช้กลไก DHS/DHB และใช้รูปแบบทีมงานสหสาขาวิชาชีพ รวมทั้งการมีส่วนร่วมของภาคีพื้นที่ทำให้มีการดำเนินงานเชิงรุกมากขึ้น ส่งผลให้เด็กในโครงการมีฟันผุลดลง