การพัฒนาระบบการจัดการการแพร่ระบาดโรคโควิด-19 บริเวณชายแดนไทย-ลาว กรณีศึกษาอำเภอเชียงของ จังหวัดเชียงราย

บทคัดย่อ

ความเป็นมา: อำเภอเชียงของ จังหวัดเชียงราย เป็นเขตชายแดนทางภาคเหนือของประเทศไทยที่ติดกับสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว ทำให้มีประชากรจากประเทศเพื่อนบ้านเข้ามาเป็นแรงงานทั้งในและนอกระบบจำนวนมาก เป็นจุดสำคัญที่ทำให้ประชาชนในพื้นที่เสี่ยงต่อโรคและภัยสุขภาพที่ระบาดตามแนวชายแดน เช่นการระบาดของโรคโควิด-19 ในปัจจุบัน  จึงมีความสำคัญอย่างยิ่งที่จะพัฒนาแนวทางในการควบคุมป้องกันโรคอุบัติใหม่ ในพื้นที่ชายแดนให้มีประสิทธิภาพ

วัตถุประสงค์: เพื่อศึกษาและพัฒนาระบบการจัดการควบคุมป้องกันโรคโควิด-19 ในชุมชนชายแดน ไทย-ลาว อำเภอเชียงของ จังหวัดเชียงราย

วิธีการศึกษา: เป็นการวิจัยเชิงพัฒนา (research and development) โดยใช้กระบวนการมีส่วนร่วมในระดับพื้นที่ (contextual participatory) จัดเก็บข้อมูลเชิงคุณภาพโดยการสัมภาษณ์เชิงลึก (in-depth interview) การสนทนากลุ่มย่อย (focus group discussion) วิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพ โดยการวิเคราะห์เนื้อหา (content analysis) และใช้การสอบทานแบบสามเส้า (triangulation technique) จัดทำแบบร่าง วิพากษ์ ปรับปรุงแก้ไข และสรุปรูปแบบการพัฒนา และจัดเก็บข้อมูลเชิงปริมาณโดยใช้แบบสอบถามความรู้ ทัศนคติ และพฤติกรรมการป้องกันโควิด-19 วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้สถิติเชิงพรรณนา ค่าเฉลี่ยและส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน

ผลการศึกษา:  จากระบบการจัดการควบคุมป้องกันโรคโควิด-19 บริเวณชายแดนไทย-ลาว ที่มีอยู่                        เมื่อวิเคราะห์สถานการณ์ และปัญหาจากการทำงาน จึงพัฒนาระบบให้เกิดแบบแผนในการปฏิบัติงานของภาคเครือข่ายในพื้นที่ไปในทางเดียวกัน เกิดรูปแบบการรวมระบบเป็นหนึ่งเดียว (one system) ใช้หนึ่งช่องทางในการสื่อสาร (one channel) และสร้างการมีส่วนร่วมของประชาชนในการเฝ้าระวังโรคในชุมชน (one community) และจากการประเมินความรู้ ทัศนคติ และพฤติกรรมเกี่ยวกับโรคโควิด-19 ของกลุ่มตัวอย่าง พบว่าด้านความรู้ อยู่ในระดับมาก (คะแนนเฉลี่ย 10.25±1.06) ด้านทัศนคติ อยู่ในระดับดี (คะแนนเฉลี่ย 4.67±0.78) และด้านพฤติกรรม อยู่ในระดับดี (คะแนนเฉลี่ย 4.86±0.61)

สรุปและข้อเสนอแนะ: การพัฒนาระบบการจัดการการแพร่ระบาดโรคโควิด-19 บริเวณชายแดนไทย-ลาว กรณีศึกษาอำเภอเชียงของ จังหวัดเชียงราย หน่วยงานที่เกี่ยวข้องควรมีการสร้างกรอบแนวทางความร่วมมือ เป็นเครื่องมือในการเฝ้าระวังโรค ในการปฏิบัติงานระดับพื้นที่ (local) มีรูปแบบการทำงานทั้งที่เป็นทางการและไม่เป็นทางการในการดำเนินงานด้านความร่วมมือ ควรมีการดำเนินนโยบายสาธารณสุขชายแดนที่ครอบคลุมและยืดหยุ่น โดยการให้อิสระในการกำหนดแนวทางปฏิบัติงานในพื้นที่สามารถบริหารจัดการตนเองได้ รวมไปถึงการสร้างแนวร่วมของภาคีเครือข่ายหน่วยงานและองค์กรที่สนับสนุนงานสาธารณสุขชายแดน ร่วมกันแบบบูรณาการทั้งในระดับชาติ ระดับกระทรวง กรม จังหวัด อำเภอ ตำบล จนมาถึงหมู่บ้านหรือชุมชนชายแดน การเสริมสร้างศักยภาพชุมชนให้มีความเข้มแข็งสามารถจัดการปัญหาสุขภาพข้ามแดน และส่งเสริมแนวทางการส่งเสริมศักยภาพชุมชนชายแดน ให้เป็นอาสาสมัครเฝ้าระวังป้องกันโรคและภัยสุขภาพชายแดน