การศึกษาการวางยารักษาไข้พิษไข้กาฬตามพระคัมภีร์ตักกะศิลา

บทคัดย่อ

งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาวิเคราะห์ยา และเพื่ออธิบายผลของการใช้ยารักษาไข้พิษไข้กาฬตามทฤษฎีทางการแพทย์แผนไทย เป็นการศึกษาวิจัยเชิงคุณภาพ โดยการวิเคราะห์เนื้อหาจากเอกสาร และการสัมภาษณ์เชิงลึกกลุ่มศึกษาผู้เชี่ยวชาญ 3 กลุ่ม รวม 7 คน ได้แก่แพทย์แผนไทย หมอพื้นบ้าน และบุคลากรทางการแพทย์แผนปัจจุบัน ผลการวิจัย พบว่า ตำรับยาที่ใช้รักษาไข้พิษไข้กาฬตามตำราหลักทางการแพทย์แผนไทย มีจำนวน 7 ขนาน ได้แก่ กลุ่มยากระทุ้งพิษไข้ มี 1 ขนาน คือ ยากระทุ้งแก้วห้าดวง หรือยาห้าราก กลุ่มยาแปรไข้ มี 5 ขนาน คือ ยาแปรไข้ ยาประสะกระทุ้งผิวภายนอก 2 ขนาน ยาพ่นแปรผิวภายนอก และยาทั้งกินทั้งพ่น กลุ่มยาครอบไข้ มี 1 ขนาน คือ ยาครอบไข้ตักกะศิลา ในส่วนผู้เชี่ยวชาญ 7 คน มีประสบการณ์ในการใช้ยารักษาผู้ป่วยอาการไข้พิษไข้กาฬ จำนวน 25 ขนาน ได้แก่กลุ่มยากระทุ้งพิษไข้ มีจำนวน 5 ขนาน คือ ฟ้าทะลายโจร ยาห้าราก ยาเขียวหอม ยาฝนตัดไข้ และยาทั่งพิษ กลุ่มยาแปรไข้ มี 11 ขนาน คือ ยาจันทลีลา ยาประสะจันทร์แดง ยาประสะเปราะใหญ่ ยาทา ยาถ่าย ยาพ่น ยาผิว ยาอัมฤควาที ยาประสะมะแว้ง มะนาวน้ำผึ้งเกลือ และน้ำขิง กลุ่มยาครอบไข้ มีจำนวน 9 ขนาน เป็นกลุ่มยารสสุขุมเย็น และสุขุมร้อน คือ ยาจันทฤทัย ยากล่อมนางนอน ยาปรับธาตุ ยาหอมนวโกฐ ยาหอมทิพโอสถ ยาหอมอินทจักร์ ยาธาตุบรรจบ ยาหอมเทพจิตร และยาตรีผลา ซึ่งระยะเวลาในการรักษานั้นขึ้นอยู่กับระยะการดำเนินโรค หากอยู่ในช่วงแรกที่แสดงอาการไม่เกิน 3-7 วัน อาจจะใช้เวลารักษา 7-14 วัน แต่หากอาการลุกลามหรือดำเนินไปนานกว่า 7-14 วัน อาจจะต้องใช้เวลารักษาไม่น้อยกว่า 30 วัน และจากหลักการ”กระทุ้งพิษให้สิ้น” ทำให้เกิดความชัดเจนของรูปแบบการรักษาไข้พิษไข้กาฬ 4 ระดับ คือ (1) กระทุ้งพิษสิ้นในช่วงปิตตะสมุฏฐาน (2) กระทุ้งพิษสิ้นในช่วงวาตะสมุฏฐาน หรือเสมหะสมุฏฐาน (3) กระทุ้งพิษสิ้นในช่วงปฐวีสมุฏฐาน และ (4) กระทุ้งพิษไม่สิ้นในช่วงปฐวีสมุฏฐาน การศึกษานี้จะเป็นประโยชน์ต่อความเข้าใจ การถ่ายทอดความรู้ และการประยุกต์ใช้ในการวางแผนรักษาผู้ป่วยที่มีอาการไข้พิษไข้กาฬต่อไป