การบริหารจัดการดูแลตนเองและครอบครัวในระยะยาว ของผู้ดูแลผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองในเขตอำเภอหนึ่งของจังหวัดชายแดนใต้

บทคัดย่อ

การวิจัยเชิงคุณภาพแบบวิธีวิทยาการสร้างทฤษฎีฐานรากแบบสเตราส์ (Straussian Grounded Theory Approach) นี้ มีวัตถุประสงค์เพื่ออธิบายวิธีบริหารจัดการดูแลตนเองและครอบครัวในระยะยาว ของผู้ดูแลผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง ในเขตอำเภอหนึ่งของจังหวัดชายแดนใต้ คัดเลือกกลุ่มตัวอย่างจากผู้ที่มีประสบการณ์การดูแลผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองอย่างน้อยวันละ 4 ชั่วโมง เป็นเวลาต่อเนื่องกันตั้งแต่ 6 เดือนขึ้นไป และอาศัยอยู่ในตำบลหรือเขตเทศบาลของอำเภอแห่งหนึ่งในจังหวัดชายแดนใต้ จำนวน 15 คน เก็บรวบรวมข้อมูลโดย การสัมภาษณ์เชิงลึกพร้อมบันทึกเทป ร่วมกับการสังเกตแบบไม่มีส่วนร่วม และการบันทึกภาคสนาม เพื่อให้เกิดการตรวจสอบแบบสามเส้าด้านวิธีรวบรวมข้อมูล วิเคราะห์ข้อมูลด้วยเทคนิคการกำหนดรหัส ผลการวิจัย พบว่า

ผู้ดูแลผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองมีการบริหารจัดการดูแลตนเอง และครอบครัว ควบคู่ไปกับการบริหารจัดการดูแลผู้ป่วยตามสภาพการเจ็บป่วย ใน 3 ระยะ ดังนี้ ระยะที่ 1 ทุ่มเทดูแลรักษา ผู้ป่วยที่เพิ่งเกิดอาการของโรค ผู้ดูแลจะพยายามปรับตัวอย่าให้ทุกข์มาก หาคนช่วยดูแลผู้ป่วย และ ปรับ/เปลี่ยนภารกิจอื่นให้สอดคล้องกับการดูแล เพื่อให้ตนมีพลังพร้อมที่จะดูแลผู้ป่วยที่ช่วยเหลือตนเองได้น้อย/ไม่ได้ ให้ฟื้นหาย/มีอาการดีขึ้นให้ได้ก่อน ทั้งนี้เพื่อเร่งจำกัดผลกระทบและทำให้สมดุลครอบครัวคืนกลับมาโดยเร็ว ระยะที่ 2 หาวิธีป้องกันอย่าให้ทรุด ผู้ดูแลจะใช้ความพยายามอย่างมากและต่อเนื่องในการประคับประคองผู้ป่วยที่มีอาการดีขึ้นระดับหนึ่งแล้ว ให้มีอาการทรงอยู่ได้ให้ได้นานที่สุด  จะพยายามอดทน ทำใจยอมรับ อยู่ให้ได้ ดูแลผู้ป่วยให้ได้ พยายามดูแลรักษาตนเองไม่ให้ป่วย บริหารจัดการและหาแหล่งช่วยสนับสนุนค่าใช้จ่ายให้พอใช้ เพื่อทำให้ตนมีชีวิตอยู่ได้โดยไม่เครียดหรือหดหู่กับสภาพที่ตนต้องเผชิญค่อนข้างยาวนาน มากนัก เพิ่มพลังให้ตนสามารถอยู่ดูแลผู้ป่วยที่อาการ ทรง ๆ ทรุด ๆ โอกาสหายเป็นปกติไม่มี ให้ฟื้นฟูสภาพตนเองอย่างต่อเนื่อง และระยะที่ 3 หยุดแสวงหาการรักษา ดูแลอย่าให้ทุกข์ทรมาน ผู้ดูแลจะปลงกับชีวิต พยายามดูแลสุขภาพตนเอง และสร้างอาชีพ สร้างอนาคตให้ตนเองและครอบครัว เพื่อให้ตนมีสุขภาพที่ดีและสามารถบริหารจัดการเรื่องการดูแลทุกคนในครอบครัวให้มีชีวิต มีอนาคต ที่ไม่ลำบากมากนัก ควบคู่ไปกับการดูแลผู้ป่วยที่ หมดหวัง หมดหนทางรักษา ไปตามสภาพอาการ ไม่ให้ทุกข์ทรมาน จนถึงวาระสุดท้าย แต่จะไม่พยายามแสวงหาการรักษาใด ๆ เพิ่มเติมอีก

ผลการศึกษาสามารถให้แนวทางแก่ผู้บริหารและผู้ปฏิบัติการพยาบาลในการบริหารจัดการดูแลผู้ดูแลและครอบครัว ที่สอดคล้องกับเป้าหมายการดูแลที่เปลี่ยนแปลงไปในแต่ละระยะและวิธีการดูแลที่ผู้ดูแลและครอบครัวร่วมพัฒนาขึ้นอย่างต่อเนื่อง ตลอดการเจ็บป่วยของผู้ป่วย