บทบาทพยาบาลงานรักษาโรคเบื้องต้นในหน่วยบริการปฐมภูมิ เขตสุขภาพที่ 11

บทคัดย่อ

การวิจัยเชิงผสมผสานนี้ เป็นการศึกษาบทบาทพยาบาลงานรักษาโรคเบื้องต้น ปัจจัยเอื้อและอุปสรรคของพยาบาลต่อการปฏิบัติงานรักษาโรคเบื้องต้น ในหน่วยบริการปฐมภูมิ ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของวิจัยสภาการพยาบาลเรื่องบทบาทความรับผิดชอบของพยาบาลในการขับเคลื่อนระบบบริการสุขภาพระดับปฐมภูมิ กลุ่มตัวอย่างเป็นพยาบาลที่ปฏิบัติงานในหน่วยบริการปฐมภูมิ เขตสุขภาพที่ 11  ที่ได้มาจากการสุ่มหน่วยบริการปฐมภูมิ และเจาะจงเลือกพยาบาลที่รับผิดชอบงานรักษาโรคเบื้องต้น จำนวน 46 คน เครื่องมือวิจัย ได้แก่ แบบสอบถามบทบาทพยาบาล แนวทางการสังเกต และสัมภาษณ์การรักษาโรคเบื้องต้น และปัจจัยเอื้อ/อุปสรรคกับการปฏิบัติงานของพยาบาลและการใช้ยาสมุนไพรในการรักษาโรคเบื้องต้น วิเคราะห์ข้อมูลด้วยสถิติพรรณนา Mann-Whitney U-test และการวิเคราะห์เชิงเนื้อหา ผลการวิจัยพบว่า

 กลุ่มตัวอย่างส่วนใหญ่เป็นพยาบาลเวชปฏิบัติชุมชน ร้อยละ 95.70 อายุเฉลี่ย 43.85 ปี (SD=7.90) ปฏิบัติบทบาทพยาบาลรักษาโรคเบื้องต้นระดับมากที่สุด มุ่งเน้นการซักประวัติเพื่อประเมินสุขภาพ และให้คำแนะนำแก่ผู้ป่วยและครอบครัว และพบว่าบทบาทพยาบาลในคลินิกหมอครอบครัว และโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล ไม่มีความแตกต่างกัน ยกเว้นการวินิจฉัยแยกโรค (p<.05) สำหรับยาสมุนไพรที่พยาบาลใช้ในงานรักษาโรคเบื้องต้นสามอันดับแรก คือ ฟ้าทะลายโจร มะขามแขก และขมิ้นชัน อุปสรรคของการปฏิบัติงาน คือ ข้อจำกัดเรื่องการใช้ยาในการรักษา จำนวนพยาบาลไม่เพียงพอแต่มีภาระงานหลายด้าน และผู้ใช้บริการรับรู้ว่ายาปฏิชีวนะดีกว่ายาสมุนไพร

ควรพัฒนาสมรรถนะด้านการรักษาโรคเบื้องต้นแก่พยาบาลอย่างต่อเนื่อง มีการวิเคราะห์ภาระงานของพยาบาลและจัดสรรบุคลากรให้เหมาะสม รวมทั้งสร้างความเข้าใจแก่ประชาชนเกี่ยวกับการใช้ยาปฏิชีวนะและยาสมุนไพรในหน่วยบริการปฐมภูมิครั้งนี้สามารถใช้เป็นข้อมูลพื้นฐานในการป้องกันภาวะซึมเศร้าในหญิงตั้งครรภ์วัยรุ่นต่อไป