การศึกษาภูมิปัญญาของหมอพื้นบ้าน ในตำบลคลองน้ำไหล อำเภอคลองลาน จังหวัดกำแพงเพชร

บทคัดย่อ

การวิจัยเชิงคุณภาพนี้มีวัตถุประสงค์ เพื่ออธิบายความรู้และวิเคราะห์องค์ความรู้ด้านการแพทย์พื้นบ้านของหมอพื้นบ้านในชุมชนคลองน้ำไหล อำเภอคลองลาน จังหวัดกำแพงเพชร ใช้แบบสัมภาษณ์เชิงลึกและหาค่าดรรชนีความตรงของแบบสัมภาษณ์ทั้งฉบับ ได้ค่าเฉลี่ย = 0.90 และนำไปใช้สัมภาษณ์หมอพื้นบ้านแบบเจาะลึก จำนวน 15 คน ช่วงระยะเวลาเดือนกันยายน - ธันวาคม พ.ศ. 2561 ผลการวิจัยพบว่า

หมอจำนวน 7 คน ย้ายถิ่นฐานมาจากจังหวัดลำปาง และเป็นหมอที่มีภูมิลำเนาในจังหวัดกำแพงเพชร จำนวน 8 คน มีอายุระหว่าง 50 - 89 ปี มีประสบการณ์ในการรักษามากกว่า 20 ปี พบว่าส่วนใหญ่เป็นหมอกระดูก ร้อยละ 46.67 หมอนวดจับเส้น ร้อยละ 26.64 หมอยาสมุนไพรร้อยละ 13.31 และหมอธรรม ร้อยละ 13.31 จากศึกษาครั้งนี้พบว่าหมอกระดูกเป็นศาสตร์การแพทย์พื้นบ้านเฉพาะ มีความน่าสนใจ และขาดการสืบทอดองค์ความรู้และภูมิปัญญา ซึ่งมีเหตุจูงใจที่สำคัญ คือ บรรพบุรุษเป็นหมอพื้นบ้านและมีความสนใจอยากช่วยเหลือผู้ป่วย หมอพื้นบ้านมีรูปแบบการรักษาด้านการแพทย์พื้นบ้านผสมผสานกับความเชื่อ โดยมุ่งเน้นการรักษาทางกายและทางจิต จากผลวิเคราะห์องค์ความรู้การแพทย์พื้นบ้าน พบว่าองค์ความรู้ของหมอมีความคลายคลึงกับศาสตร์การแพทย์แผนไทย ได้แก่ การนวดแบบเชลยศักดิ์ การใช้ยาสมุนไพรมีแนวทางตามหลักเภสัชกรรมไทย แต่ในการนี้พบว่าปัญหาด้านการแพทย์พื้นบ้านในชุมชนขาดความยั่งยืนขององค์ความรู้ เนื่องจากขาดผู้สืบทอดองค์ความรู้อย่างจริงจัง

ดังนั้น ควรรักษาองค์ความรู้และภูมิปัญญาพื้นบ้านมิให้สูญหาย อีกทั้งยังได้ตระหนักถึงคุณค่าของภูมิปัญญาของหมอพื้นบ้านที่ยังคงใช้องค์ความรู้เพื่อเอื้อประโยชน์ในการป้องกัน ดูแล รักษา ฟื้นฟู และส่งเสริมสุขภาพอนามัยของคนในชุมชน และเพื่อให้เกิดความยั่งยืนขององค์ความรู้ต่อไป