ความแตกต่างเชิงพื้นที่ของประสบการณ์คล้ายโรคจิต: หลักฐานเชิงประจักษ์จากการสำรวจสุขภาพจิตระดับชาติไทย ปี 2566

บทคัดย่อ

วัตถุประสงค์ : เพื่อศึกษาความแตกต่างในการกระจายตามภูมิภาคของอาการคล้ายโรคจิตตลอดชีวิตในประเทศไทย และสำรวจความแตกต่างทางภูมิศาสตร์ในการเกิดอาการเหล่านี้ตลอดชีวิต โดยใช้ภูมิภาคที่หลากหลายของประเทศไทยเป็นบริบทการศึกษาเชิงธรรมชาติ

วัสดุและวิธีการ : วิเคราะห์ภาคตัดขวางจากผู้ใหญ่ 4,160 คนในการสำรวจระบาดวิทยาสุขภาพจิตระดับชาติปี 2566 ครอบคลุม 6 ภูมิภาค (กรุงเทพฯ ภาคกลาง เหนือ ตะวันออกเฉียงเหนือ ใต้ และชายแดนใต้) ประเมินอาการคล้ายโรคจิตตลอดชีวิตด้วย WHO-CIDI 3.0 Psychosis Screener พร้อมการคัดกรองมาตรฐาน วิเคราะห์ความชุกและอัตราส่วนความชุกที่ปรับแล้วด้วยแบบจำลองเชิงเส้นทั่วไป ใช้ Fairlie's non-linear decomposition ร่วมกับ Primary sampling unit-level bootstrap 1,000 ครั้ง เพื่อแยกความแตกต่างระหว่างภูมิภาคออกเป็นองค์ประกอบด้านประชากรและบริบท ทดสอบปฏิสัมพันธ์ระหว่างภูมิภาคกับปัจจัยเสี่ยงในโมเดลรวมที่ระดับนัยสำคัญ 0.10

ผล : ความชุกตลอดชีวิตของอาการคล้ายโรคจิตโดยรวมร้อยละ 3.0 (95%CI: 2.3–3.9) อาการประสาทหลอนตลอดชีวิตแตกต่างกันมากระหว่างภูมิภาค (1.0–4.3%) หรือประมาณ 4 เท่าหลังปรับปัจจัยกวน โดยที่อาการหลงผิดมีความแตกต่างน้อย (0.2–1.1%; p=0.234) มีค่าเฉลี่ย 4.3% หลังปรับปัจจัย ภาคใต้มีความชุกของอาการประสาทหลอนต่ำกว่ากรุงเทพฯ อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (อัตราส่วนความชุก 0.34; 95%CI: 0.15–0.78) การวิเคราะห์ Fairlie decomposition พบว่าองค์ประกอบประชากรอธิบายความแตกต่างระหว่างภาคตะวันออกเฉียงเหนือ-กรุงเทพฯ ได้ร้อยละ 57 แต่อธิบายผลแตกต่างระหว่างภาคใต้-กรุงเทพฯ ได้เพียงร้อยละ 30 พบปฏิสัมพันธ์ที่สำคัญระหว่างภูมิภาคกับปัจจัยเสี่ยงบางประการ เช่น การว่างงานมีความสัมพันธ์ที่แข็งแกร่งกว่าในภาคตะวันออกเฉียงเหนือเมื่อเทียบกับกรุงเทพฯ (อัตราส่วนความชุก 1.71; 95%CI: 1.08–2.71; p-interaction=0.042)

สรุป : อาการประสาทหลอนตลอดชีวิตมีความแตกต่างระหว่างภูมิภาคอย่างชัดเจน ซึ่งอธิบายได้เพียงบางส่วนจากองค์ประกอบของประชากร ร้อยละ 43–70 ของความแตกต่างระหว่างภูมิภาคไม่สามารถอธิบายด้วยลักษณะเฉพาะบุคคล บ่งชี้ถึงผลกระทบที่สำคัญจากปัจจัยเชิงพื้นที่ต่อการสะสมอาการคล้ายโรคจิตตลอดชีวิต