การพัฒนาโปรแกรมการสร้างความรอบรู้ด้านสุขภาพ และพฤติกรรมป้องกันตนเองจาก โรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดีโดยชุมชนมีส่วนร่วม

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงปฏิบัติการโดยใช้แนวคิด PAOR (วางแผน ปฏิบัติ สังเกต สะท้อนผล) มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนาโปรแกรมการสร้างความรอบรู้ด้านสุขภาพและพฤติกรรมป้องกันตนเองจากโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี ในพื้นที่ตำบลตาลสุม อำเภอตาลสุม จังหวัดอุบลราชธานี กลุ่มตัวอย่างคัดเลือกโดยการสุ่มตัวอย่าง จำนวน 94 คน และ คัดเลือกแบบเจาะจง จำนวน 40 คน เก็บข้อมูลเชิงปริมาณด้วยแบบสอบถามและเก็บข้อมูลเชิงคุณภาพด้วยการสนทนากลุ่ม วิเคราะห์ข้อมูลเชิงปริมาณด้วยสถิติเชิงพรรณนา ได้แก่ การแจกแจงความถี่ ร้อยละ ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน และ Paired t - test ข้อมูลเชิงคุณภาพใช้การวิเคราะห์เชิงเนื้อหา โปรแกรมถูกพัฒนาตามแนวคิดความรอบรู้ด้านสุขภาพร่วมกับโปรแกรมสุขศึกษาเพื่อเสริมสร้างความรอบรู้ด้านสุขภาพของกองสุขศึกษา กรมสนับสนุนบริการสุขภาพ ประกอบด้วย 5 แผนกิจกรรมเรียนรู้ ดังนี้ (1) เข้าถึงข้อมูลและบริการสุขภาพ (2) รู้จริง เข้าใจ ห่างไกลโรค (3) สื่อสาร ซักถาม แลกเปลี่ยนความรู้ (4) ตัดสินใจ ลด ละ เลิก พฤติกรรมเสี่ยง และ (5) วางแผน สร้างเป้าหมาย สร้างพฤติกรรมป้องกันโรค ผลการวิจัยพบว่า หลังดำเนินกิจกรรมตามโปรแกรม ผลต่างค่าเฉลี่ยความรู้ (Mean diff. = 3.47, 95%CI: 2.75-4.19) ความรอบรู้ด้านสุขภาพ (Mean diff. = 29.39, 95%CI: 25.04-33.75) พฤติกรรมการป้องกันโรคฯ (Mean diff. = 34.14, 95%CI: 32.49-35.79) และการมีส่วนร่วมในการจัดการปัญหา (Mean diff. = 9.24, 95%CI: 7.35-11.14) เพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ 0.05 ผลการศึกษานี้แสดงให้เห็นว่า โปรแกรมการสร้างความรอบรู้ด้านสุขภาพและพฤติกรรมป้องกันตนเองจากโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี เหมาะสำหรับส่งเสริมให้เกิดการเข้าถึง เข้าใจ ไต่ถาม การประเมินความถูกต้องเพื่อการตัดสินใจ และนำข้อมูลไปใช้เพื่อการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม ส่งผลให้อัตราการติดพยาธิใบไม้ตับในพื้นที่ลดลง