รูปแบบการดําเนินงานป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดีของประชาชนในพื้นที่อ่างเก็บน้ำห้วยบอนอันเนื่องมาจากพระราชดำริ จังหวัดอุบลราชธานี
คำสำคัญ:
โรคพยาธิใบไม้ตับ, มะเร็งท่อน้ำดี, อ่างเก็บน้ำห้วยบอน, ความรอบรู้ทางด้านสุขภาพบทคัดย่อ
การศึกษานี้เป็นการวิจัยเชิงปฏิบัติการ เพื่อศึกษารูปแบบการดำเนินงานป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดีของประชาชนในพื้นที่อ่างเก็บน้ำห้วยบอนอันเนื่องมาจากพระราชดำริ จังหวัดอุบลราชธานี โดยใช้แนวคิดของ Kemmis & Mc Taggart แบ่งการศึกษาเป็น 3 ระยะ 1) ศึกษาสถานการณ์ความรอบรู้ด้านสุขภาพและความชุกของปลาน้ำจืดในลำน้ำบริเวณอ่างเก็บน้ำห้วยบอนฯ 2) พัฒนารูปแบบการสร้างความรอบรู้และพฤติกรรมการป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดีกับประชาชนในพื้นที่เป้าหมาย และ 3) ประเมินผลความรอบรู้และพฤติกรรมการป้องกันโรคของประชาชนในพื้นที่เป้าหมาย ดำเนินการในช่วงเดือนมีนาคมถึงเดือนธันวาคม พ.ศ. 2565 กลุ่มเป้าหมาย ประกอบด้วย ผู้รับผิดชอบงานจากสำนักงานสาธารณสุขอำเภอ โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล ครู นายกองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น กำนัน ผู้ใหญ่บ้าน อสม. แกนนำนักเรียน และประชาชนกลุ่มเสี่ยง วิเคราะห์ข้อมูลเชิงปริมาณด้วยสถิติเชิงพรรณนา และ Pair Sample t-test วิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพด้วยการวิเคราะห์เนื้อหา (Content analysis) ผลการศึกษาพบว่า รูปแบบความรอบรู้ด้านสุขภาพป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี ประกอบด้วย 1) การวางแผน 2) ศึกษาสถานการณ์ 3) การสร้างความรอบรู้โดยการรณรงค์ให้ความรู้อาหารปลอดภัยปลาปลอดพยาธิ ความรู้เรื่องโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี และการขับเคลื่อนระบบบำบัดสิ่งปฏิกูล 4) การติดตามประเมินผล โดยพบว่าค่าเฉลี่ยคะแนนความรู้ด้านการป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับฯในทุกทักษะก่อน-หลังดำเนินการ มีความแตกต่างกันอย่างมีนัยสําคัญทางสถิติที่ระดับ 0.05 ข้อเสนอแนะควรพัฒนา HL ในประชาชนกลุ่มเสี่ยงและภาคีเครือข่ายทั้งในระดับตำบลและอำเภอ ในการจัดการสุขภาพชุมชนป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับฯ ให้ยั่งยืน
Downloads
เอกสารอ้างอิง
World Health Organization. Control of foodborne trematode infections: report of a WHO study group. Geneva: WHO; 1995
Sripa B, Kaewkes S, Intapan PM, Maleewong W, Brindley PJ. Food-borne trematodiases in Southeast Asia epidemiology, pathology, clinical manifestation and control. Advances in Parasitology 2010; 72: 305-50.
Radomyos B, Wongsaroj T, Wilairatana P, Radomyos P, Praevanich R, Meesomboon V, Jongsuksuntikul P. Opisthorchiasis and intestinal fluke infections in northern Thailand. Southeast Asian J Trop Med Public Health. 1998; 29(1):123-7.
Wijit A, Morakote N, Klinchid J. High Prevalence of Haplorchiasis in Nan and Lampang Provinces, Thailand, Proven by Adult Worm Recovery from Suspected Opisthorchiasis Case. Korean J Parasitol. 2013; 51(6):767-9.
พิสิษฐ์ สุนทราวิฑูร และ อมรรัตน์ ดอกไม้ขาว. ความชุกตัวอ่อนพยาธิใบไม้ระยะเมตาเซอร์คาเรียในปลาวงศ์ปลาตะเพียน ตำบลริมกก อำเภอเมืองเชียงราย จังหวัดเชียงราย. สัตวแพทย์มหานครสาร 2557; 9(2):113-20.
Namue C, Rojanapaibul A, Wongsawad C. Occurrence of two heterophyid metacercariae Haplorchis and Haplorchoides in cyprinoid fish of some districts in Chiang Mai and Lamphun province. Southeast Asian J Trop Med Public Health 1998; 29(2):401-5.
Sukontason K, Piangjai S, Muangyimpong Y, Sukontason K, Methanitikorn R, Chaithong U. Prevalence of trematode metacercariae in cyprinoid fish of Ban Pao District, Chiang Mai Province, northern Thai and. Southeast Asian J Trop Med Public Health 1999; 30(2):365-70.
Nichapu A. Metacercaria from freshwater fishes of Mae Sa stream, Chiang Mai, Thailand. Southeast Asian J Trop Med Public Health 2000; 31 Suppl 1:54-7.
Wongsawad C, Rojanapaibul A, Mhad-arehin N, Pachanawan A, Marayong T, Suwattanacoupt S, et al. Metacercaria from freshwater fishes of Mae Sa stream, Chiang Mai, Thailand. Southeast Asian J Trop Med Public Health 2000; 31 Suppl 1:54-7.
Kumchoo K, Wongsawad C, Chai JY, Vanittanakom P, Rojanapaibul A. High Prevalence of Haplorchis taichui Metacercariae in cyprinoid fish from Chaiangmai province, Thailand. Southeast Asian J Trop Med Public Health 2005; 36(2):451-5.
Nithikathkul C, Wongsawad C. The occurrence of heterophyid metacercariae in freshwater fish from reservoirs. Asian Biomedicine 2008; 2: 229-32.
สำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 10 อุบลราชธานี. แผนงานโครงการโรคหนอนพยาธิ. เอกสารเสนอในการประชุมชี้แจงการดำเนินโครงการเฝ้าระวัง ป้องกัน ควบคุมโรคหนอนพยาธิในนักเรียนและเยาวชนในถิ่นทุรกันดาร ประจำปีงบประมาณ 2564; 21 พฤศจิกายน พ.ศ. 2564; ณ ห้องประชุมโรงแรมบ้านสวนคุณตา. อุบลราชธานี.
ขวัญเมือง แก้วดำเกิง. ความรอบรู้ด้านสุขภาพ. พิมพ์ครั้งที่ 1 กรุงเทพฯ: อมรินทร์พริ้นติ้ง แอนด์ พับลิชชิ่ง; 2562.
กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ์. รายงานแผนปฏิบัติการป้องกันและติดตามตรวจสอบผลกระทบสิ่งแวดล้อม (EIA) อ่างเก็บน้ำแม่นึง จังหวัดลำปาง. กรุงเทพมหานคร: บริษัทครีเอทีฟ เทคโนโลยี จำกัด; 2560.
Kemmis S, McTaggart R. The Action Research Planner. 3rded. Geelong,Victoria: Deakin University Press; 1988.
ขวัญเมือง แก้วดำเกิง. ความรอบรู้ด้านสุขภาพ. กรุงเทพฯ: อมรินทร์พริ้นติ้ง แอนด์ พับลิชชิ่ง; 2562.
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
รูปแบบการอ้างอิง
ฉบับ
ประเภทบทความ
สัญญาอนุญาต
ลิขสิทธิ์ (c) 2024 วารสารการแพทย์และสาธารณสุข มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
เนื้อหาและข้อมูลในบทความที่ลงตีพิมพ์ในวารสารการแพทย์และสาธารณสุข มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี ถือเป็นข้อคิดเห็นและความรับผิดชอบของผู้เขียนบทความโดยตรง ซึ่งกองบรรณาธิการวารสารไม่จำเป็นต้องเห็นด้วย หรือร่วมรับผิดชอบใด ๆ
บทความ ข้อมูล เนื้อหา รูปภาพ ฯลฯ ที่ได้รับการตีพิมพ์ในวารสารการแพทย์และสาธารณสุข มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี ถือเป็นลิขสิทธิ์ของวารสารการแพทย์และสาธารณสุข มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี กองบรรณาธิการไม่สงวนสิทธิ์ในการคัดลอกเพื่อการพัฒนางานด้านวิชาการ แต่ต้องได้รับการอ้างอิงที่ถูกต้องเหมาะสม
