การพัฒนารูปแบบการส่งเสริมพัฒนาการเด็กแรกเกิด - 5 ปี โดยการมีส่วนร่วม ของครอบครัว ศูนย์สุขภาพชุมชนโรงพยาบาลภูสิงห์ อำเภอภูสิงห์ จังหวัดศรีสะเกษ

บทคัดย่อ

การส่งเสริมพัฒนาการเด็ก เป็นสิ่งสำคัญที่ช่วยให้เด็กมีพัฒนาการสมวัยทั้งด้านสติปัญญา อารมณ์ ภาษาและการเคลื่อนไหว ซึ่งครอบครัวมีส่วนสำคัญในการส่งเสริมพัฒนาการได้ตลอดเวลา แต่ยังขาดความรู้และทักษะการกระตุ้นพัฒนาการเด็ก การวิจัยครั้งนี้เป็นการวิจัยเชิงปฏิบัติการ เพื่อศึกษาสถานการณ์และพัฒนารูปแบบการส่งเสริมพัฒนาการเด็กแรกเกิด - 5 ปี โดยการมีส่วนร่วมของครอบครัว กลุ่มตัวอย่างเป็นตัวแทนครอบครัวที่ดูแลเด็ก ครูศูนย์เด็กเล็ก และเจ้าหน้าที่สาธารณสุข เก็บรวบรวมข้อมูลด้วยวิธีการสัมภาษณ์เชิงลึกและการสนทนากลุ่ม โดยใช้แบบประเมินพัฒนาการอนามัย 55 วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้สถิติเชิงพรรณนา พบว่า มีเด็กพัฒนาการเสี่ยงล่าช้า       50 ราย ส่วนใหญ่มีผู้ดูแลเป็น ย่า ยาย ร้อยละ 38 จบการศึกษาระดับประถมศึกษา ร้อยละ 64 มีความรู้และทักษะในการประเมินพัฒนาการเด็ก ร้อยละ 70 แต่ไม่มีการกระตุ้นพัฒนาการเด็กอย่างต่อเนื่องที่บ้าน ผลการพัฒนารูปแบบการส่งเสริมพัฒนาการเด็กแรกเกิด -5 ปี โดยการมีส่วนร่วม พบว่า มีกระบวนการ 4 ส่วน ได้แก่ 1) ผู้ดูแลเด็ก ต้องมีความรู้ ทักษะในการประเมินพัฒนาการเด็กเบื้องต้น สามารถกระตุ้นพัฒนาการเด็กได้ทุกช่วงเวลา มีการส่งต่อข้อมูลและขอรับคำปรึกษาจากเจ้าหน้าที่อย่างต่อเนื่อง 2) ครูพี่เลี้ยงเด็ก ต้องมีความรู้เชี่ยวชาญในการคัดกรอง ประเมิน และกระตุ้นพัฒนาการเด็ก ตลอดจนการส่งต่อเด็กที่สงสัยพัฒนาการล่าช้าให้เจ้าหน้าที่สาธารณสุข  3) เจ้าหน้าที่สาธารณสุข ต้องวางแผนติดตามประเมิน ดูแล และจัดกิจกรรมกระตุ้นพัฒนาการเด็กสงสัยล่าช้าร่วมกับผู้ดูแลและครูพี่เลี้ยงเด็กอย่างต่อเนื่อง และ 4) การจัดคลินิกบริการ แยกเป็นสัดส่วน ที่มีความพร้อมทั้งวัสดุอุปกรณ์ มีระบบการนัดติดตามกระตุ้นพัฒนาการทั้งเชิงรุกที่บ้านและศูนย์เด็กเล็ก และการบริการในคลินิก มีระบบส่งต่อและขอคำปรึกษาจากผู้เชี่ยวชาญ หลังจากนำรูปแบบไปใช้ พบว่า เด็กมีพัฒนาการสมวัย 45 คน และพัฒนาการสงสัยล่าช้า 5 คน ซึ่งผู้ดูแลเด็ก ครูพี่เลี้ยงและเจ้าหน้าที่สาธารณสุขมีส่วนร่วมในการประเมินและกระตุ้นพัฒนาการเด็กอย่างต่อเนื่องจนกระทั่งเด็กกลับมามีพัฒนาการสมวัย ดังนั้น เจ้าหน้าที่สาธารณสุขควรให้ผู้ปกครองเด็กเข้ามามีส่วนในการประเมินและกระตุ้นพัฒนาเด็กอย่างต่อเนื่องที่บ้าน เพื่อให้เด็กมีพัฒนาการสมวัยและเกิดการเรียนรู้ในด้านต่างๆ อย่างเหมาะสม