ความรอบรู้สุขภาพจิต : สมรรถนะแห่งอนาคตสู่การมีสุขภาพจิตดีอย่างยั่งยืน
DOI:
https://doi.org/10.64838/jmht.2025.282802คำสำคัญ:
การส่งเสริมสุขภาพจิต, ความรอบรู้สุขภาพจิต, ความยั่งยืนทางสุขภาพจิต, นโยบายสุขภาพจิตบทคัดย่อ
สุขภาพจิตได้กลายเป็นวาระสำคัญด้านสาธารณสุขทั้งในระดับโลกและประเทศไทย ท่ามกลางสถานการณ์ปัญหาที่ทวีความรุนแรงขึ้นอย่างต่อเนื่อง และความท้าทายเชิงระบบที่ซับซ้อนและหลากหลาย ความรอบรู้สุขภาพจิต (mental health literacy) ซึ่งหมายถึง การบูรณาการองค์ความรู้ ความเชื่อ คุณลักษณะของบุคคล และทักษะในการตระหนักรู้ จัดการและป้องกันปัญหาสุขภาพจิต จึงได้รับการยอมรับว่าเป็นเครื่องมือเชิงรุกที่มีบทบาทสำคัญในการเสริมสร้างสุขภาวะทางจิตในสังคม
บทความนี้มุ่งสังเคราะห์องค์ความรู้จากงานวิจัยและเอกสารเชิงนโยบาย เพื่อวิเคราะห์ความสำคัญ สถานการณ์ และความท้าทายในการขับเคลื่อนความรอบรู้สุขภาพจิตในบริบทของสังคมไทย พร้อมทั้งนำเสนอกรอบแนวคิดและข้อเสนอแนะเชิงนโยบายสำหรับการพัฒนาอย่างเป็นระบบ
จากการทบทวนข้อมูล พบว่าสังคมไทยกำลังเผชิญกับช่องว่างระหว่างความต้องการบริการสุขภาพจิตที่เพิ่มขึ้น กับทรัพยากรและระบบบริการที่ยังมีอยู่อย่างจำกัด ทั้งยังถูกซ้ำเติมด้วยปัญหาการตีตราทางสังคมและความเข้าใจที่คลาดเคลื่อนเกี่ยวกับสุขภาพจิต การยกระดับความรอบรู้สุขภาพจิตของประชาชนจึงเป็นหัวใจสำคัญในการลดอุปสรรคเหล่านี้ โดยต้องอาศัยการพัฒนาสมรรถนะหลัก 4 ด้าน ได้แก่ การเข้าถึงข้อมูลด้านสุขภาพจิตและบริการสุขภาพจิต การเข้าใจเพื่อสร้างความรู้และความตระหนัก การประเมินข้อมูลอย่างมีวิจารณญาณ และการนำความรู้ไปประยุกต์ใช้ในการดูแลตนเองและช่วยเหลือผู้อื่น
อย่างไรก็ตาม การส่งเสริมความรอบรู้สุขภาพจิตไม่อาจประสบความสำเร็จได้หากมุ่งเน้นเพียงระดับปัจเจกบุคคล แต่จำเป็นต้องอาศัยการเปลี่ยนแปลงเชิงระบบที่ครอบคลุม และการมีส่วนร่วมจากทุกภาคส่วน เพื่อร่วมกันสร้างระบบนิเวศที่เอื้อต่อสุขภาวะทางจิตอย่างยั่งยืน
Downloads
เอกสารอ้างอิง
World Health Organization. Health promotion glossary of terms 2021. Geneva: World Health Organization; 2021.
Patel V, Chisholm D, Parikh R, Charlson FJ, Degenhardt L, Dua T, et al. Addressing the burden of mental, neurological, and substance use disorders: key messages from Disease Control Priorities, 3rd edition. Lancet. 2016;387(10028):1672-85. DOI: https://doi.org/10.1016/S0140-6736(15)00390-6
Department of Mental Health, National Innovation Agency (NIA), Electronic Transactions Development Agency (ETDA), and FutureTales Lab by MQDC. The future of Thai social mental health 2033. Bangkok; 2023. (in Thai)
The Thai Institute of Mental Health Sustainability (TIMS). Annual report 2023-2024: moving towards mental health sustainability in Thailand. Bangkok: Faculty of Psychology, Chulalongkorn University; 2024 [cited 2025 Sep 7]. Available from: https://sgp1.digitaloceanspaces.com/psy-tims-chula/wp-content/uploads/2024/09/TIMS-Report-2023-2024-Complete-3.pdf (in Thai)
Suraaroonsamrit B. The Cardiff Model for violence prevention in society. Journal of Mental Health of Thailand. 2025;33(2):163-9. (in Thai)
The Economist Intelligence Unit. Health literacy around the world: policy approaches to wellbeing through knowledge and empowerment. London: The Economist Group; 2021.
Corrigan PW. How stigma interferes with mental health care. Am Psychol. 2004;59(7):614-25. DOI: https://doi.org/10.1037/0003-066X.59.7.614
Thornicroft G. Stigma and discrimination limit access to mental health care. Epidemiol Psichiatr Soc. 2008;17(1):14-9. DOI: https://doi.org/10.1017/S1121189X00002621
Kickbusch I, Pelikan JM, Apfel F, Tsouros AD, editors. Health Literacy: The Solid Facts. Copenhagen: WHO Regional Office for Europe; 2013.
Sørensen K, Pelikan JM, Röthlin F, Ganahl K, Slonska Z, Doyle G, et al. Health literacy in Europe: comparative results of the European health literacy survey (HLS-EU). Eur J Public Health. 2015;25(6):1053-8. DOI: https://doi.org/10.1093/eurpub/ckv043
Jorm AF, Korten AE, Jacomb PA, Christensen H, Rodgers B, Pollitt P. 'Mental health literacy': a survey of the public's ability to recognise mental disorders and beliefs about their treatment. Med J Aust. 1997;166(4):182-6. DOI: https://doi.org/10.5694/j.1326-5377.1997.tb140071.x
Nutbeam D, Muscat DM. Health promotion glossary 2021. Health Promot Int. 2021;36(6):1578-98. DOI: https://doi.org/10.1093/heapro/daaa157
Sweileh WM. Global research activity on mental health literacy: a bibliometric analysis. Middle East Curr Psychiatry. 2021;28:43. DOI: https://doi.org/10.1186/s43045-021-00125-5
Sørensen K, Levin-Zamir D, Duong TV, Okan O, Brasil VV, Nutbeam D. Building health literate systems: a framework for health literate systems. Health Promot Int. 2021;36(Suppl 1):i13-23. DOI: https://doi.org/10.1093/heapro/daab153
International Union for Health Promotion and Education (IUHPE). Mental health promotion knowledge competencies. Paris: IUHPE; 2022.
Nutbeam D. Health literacy as a public health goal: a challenge for contemporary health education and communication strategies into the 21st century. Health Promot Int. 2000;15(3):259-67. DOI: https://doi.org/10.1093/heapro/15.3.259
Sørensen K, Van den Broucke S, Fullam J, Doyle G, Pelikan J, Slonska Z, et al. Health literacy and public health: a systematic review and integration of definitions and models. BMC Public Health. 2012;12:80. DOI: https://doi.org/10.1186/1471-2458-12-80
Deloitte UK. Mental health and employers: refreshing the case for investment. London: Deloitte LLP; 2020.
Wannasewok K, Suraaroonsamrit B, Jeungsiragulwit D, Udomratn P. Development of community mental health infrastructure in Thailand: from the past to the COVID-19 pandemic. Consort Psychiatr. 2022;3(3):98–109. DOI: https://doi.org/10.17816/CP194
Kohrt BA, Asher L, Bhardwaj A, Fazel M, Jordans MJD, Mutamba BB, et al. The role of communities in mental health care in low- and middle-income countries: a meta-review of components and competencies. Int J Environ Res Public Health. 2018;15(6):1279. DOI: https://doi.org/10.3390/ijerph15061279
Eysenbach G. How to fight an infodemic: the four pillars of infodemic management. J Med Internet Res. 2020;22(6):e21820. DOI: https://doi.org/10.2196/21820
Choudhury A, Chaudhry Z. Large language models and user trust: consequence of self-referential learning loop and the deskilling of health care professionals. J Med Internet Res. 2024;26:e56764. DOI: https://doi.org/10.2196/56764
World Health Organization. Health literacy [Internet]. Geneva: World Health Organization; 2024 [cited 2025 Sep 6]. Available from: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/health-literacy
Dailynews Online. TikTok Awards Thailand 2022 [Internet]. Bangkok: Dailynews; 2022 Sep 25 [cited 2025 Sep 7]. Available from: https://www.dailynews.co.th/news/1483517/. (in Thai)
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
รูปแบบการอ้างอิง
ฉบับ
ประเภทบทความ
สัญญาอนุญาต
ลิขสิทธิ์ (c) 2025 วารสารสุขภาพจิตแห่งประเทศไทย
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
- ผู้อ่านสามารถนำข้อความ ข้อมูล จากวารสารไปใช้ไปใช้ประโยชน์ทางวิชาการได้ เช่น เพื่อการสอน เพื่อการอ้างอิง แต่การนำไปใช้เพื่อวัตถุประสงค์อื่น เช่น เพื่อการค้า จะต้องได้รับอนุญาตเป็นลายลักษณ์อักษรจากกรมสุขภาพจิตก่อน
- ความคิดเห็น ข้อมูล และบทสรุปต่าง ๆ ที่ลงตีพิมพ์ในวารสารสุขภาพจิตแห่งประเทศไทยเป็นของผู้เขียนบทความและมิได้แสดงว่ากองบรรณาธิการหรือกรมสุขภาพจิตเห็นพ้องด้วย
