Mental Health of LGBTQ
Keywords:
Mental Health, GBTQAbstract
เดือนมิถุนายน ถือว่าเป็น pride month เกิดจากเหตุการณ์เมื่อวันที่ 28 มิถุนายน ค.ศ. 1969 ซึ่งเจ้าหน้าที่ตำรวจได้บุกเข้าในสโตนวอลล์อินน์ (Stonewall Inn) ที่เป็นบาร์เกย์ในหมู่บ้านกรีนิช มหานครนิวยอร์ก ทำให้เกิดความตึงเครียดและกลายเป็นเหตุการณ์จลาจลครั้งใหญ่ในที่สุด การจลาจลนี้กลายเป็นตัวเร่งให้เกิดขบวนการเรียกร้องสิทธิความเท่าเทียมทางเพศ กระตุ้นให้ผู้คนแสดงตนมากขึ้นที่เรียกว่า come out เพื่อเรียกร้องสิทธิของความเท่าเทียม และในปีต่อมาเดือน มิถุนายน ได้เกิดการเดินขบวนเพื่อรำลึกถึงเหตุการณ์การจลาจลในครั้งนั้น ทั้งในสหรัฐอเมริกาและอีกหลายประเทศ1 ในที่สุดกลุ่มผู้มีความหลากหลายทางเพศจึงได้จัดกิจกรรมในเดือนมิถุนายนของทุกปี เพื่อแสดงออกเชิงสัญลักษณ์ถึงความภาคภูมิใจและความชอบในตัวตนที่แท้จริง ซึ่งความภูมิใจที่เกิดขึ้นนั้นต้องแลกมาด้วยความเจ็บปวดจากการโดนดูถูก การใช้ความรุนแรง และการเลือกปฏิบัติของสังคม โดยการแต่งกาย การเดินขบวนพาเหรดได้มีสีสันสดใสหรือเป็นสีรุ้ง เพื่อเป็นการแสดงออกและเฉลิมฉลองถึงความภาคภูมิใจที่ได้รับ เรียกเทศกาลนี้ว่า เทศกาลไพรด์ (pride festival)
สำหรับประเทศไทยเคยมีการจัดงานไพรด์ครั้งแรกในปี ค.ศ. 1999 ในชื่อ Bangkok gay festival เพื่อสร้างความรับรู้และความเข้าใจในสังคม และรณรงค์ต่อต้านโรคเอดส์ หลังจากนั้นก็มีการจัดงานเรื่อยมาอีกหลายครั้งแต่ต้องหยุดไปในปี ค.ศ. 2017 จนเมื่อวันที่ 5 มิถุนายน ค.ศ. 2022 ได้มีการจัดงาน Bangkok Naruemit pride โดยเครือข่ายเพื่อความเท่าเทียมทางเพศขึ้นมาอีกครั้ง สำหรับในปี ค.ศ. 2023 นี้ งานไพรด์พาเหรดที่กรุงเทพฯ ถูกจัดขึ้นเมื่อวันที่ 4 มิถุนายน และยังได้มีการจัดงานนี้ในประเทศไทยอีกอย่างน้อย 6 จังหวัด ตลอดช่วงเดือนมิถุนายน2 โดยปัจจุบันมีกว่า 80 ประเทศทั่วโลกที่มีการจัดขบวนไพรด์พาเหรดดังกล่าว
ในช่วงแรกของการจัดงานนั้น ได้มีชื่อเรียกแตกต่างกันไปตั้งแต่ gay parade, gay and lesbian parade, LGBT parade ฯลฯ และมีวัตถุประสงค์ในการจัดงานแตกต่างกันไปในแต่ละยุคสมัย ตั้งแต่ระลึกถึงเหตุการณ์ “จลาจลสโตนวอลล์” เรียกร้องสิทธิ การยอมรับในสังคมของเพศทางเลือก เฉลิมฉลองให้กับความหลากหลายทางเพศ ฯลฯ โดยเฉพาะประเด็นการเรียกร้องสิทธิทางกฎหมายนั้น แรกเริ่มเดิมทีในหลายประเทศจะเป็นการเรียกร้องให้ยกเลิกกฎหมาย Sodomy law ที่บัญญัติว่าการมีเพศสัมพันธ์ระหว่างคนเพศเดียวกันเป็นความผิดทางอาญา ก่อนจะค่อย ๆ ขยับมาเป็นการเรียกร้องสิทธิทางกฎหมายอื่น ๆ เช่น กฎหมายสมรสเท่าเทียม หรือกฎหมายป้องกันการเลือกปฏิบัติอันมาจากความแตกต่างทางเพศ หรือแม้กระทั่งหลักประกันความเสมอภาคความเท่าเทียมกันในรัฐธรรมนูญ3
สำหรับผู้ที่มีความหลากหลายทางเพศ ซึ่งปัจจุบันนิยมใช้ชื่อย่อภาษาอังกฤษว่า LGBTQ+ (แอล-จี-บี-ที-คิว-พลัส) นั้น โดยตัวอักษรภาษาอังกฤษแต่ละตัว คือตัวแทนของความหลากหลายทางเพศแบบใดแบบหนึ่งตามเพศวิถี ดังนี้:
L – lesbian (เลสเบี้ยน) : หญิงรักหญิง
G – gay (เกย์) : ชายรักชาย
B – bisexual (ไบเซ็กชวล) : ชายหรือหญิงที่มีความรักกับเพศเดียวกัน หรือเพศตรงข้ามก็ได้
T – transgender (ทรานส์เจนเดอร์) : ผู้ที่เปลี่ยนแปลงเพศสภาพของตน ไปเป็นเพศตรงข้าม
Q – queer (เควียร์) : คนที่ไม่จำกัดตนเองเป็นเพศใด ๆ และไม่เกี่ยวกับเพศสภาพ
และตัวย่อนี้ ยังรวมถึงบุคคลที่มีความหลากหลายทางเพศอื่น ๆ (+) อีกด้วย4
ปัจจุบัน ในทางการแพทย์ บุคคลที่มีความหลากหลายทางไม่ได้ “เป็นโรค” หรือ “มีความผิดปกติทางจิต” แต่อย่างใด โดยใน ICD-11 ขององค์การอนามัยโลก ได้ถอดกลุ่มนี้ออกจากความผิดปกติทางจิตแล้ว5 ทั้งนี้ในขณะที่ผู้เขียนได้รับเชิญจากองค์การอนามัยโลกให้ไปเป็นกลุ่มที่ปรึกษานานาชาติ (international advisory group)6 ในการทบทวน ICD-10 และพัฒนา ICD-11 ก็ได้มีการอภิปรายในเรื่องนี้
อย่างไรก็ตาม ได้มีรายงานว่าผู้ที่มีความหลากหลายทางเพศบางคน ประสบปัญหาสุขภาพจิต เช่น มีภาวะวิตกกังวล ซึมเศร้า หรือมีอาการนอนไม่หลับ โดยเฉพาะในรายที่ไม่ได้รับการยอมรับจากคนในครอบครัว ชุมชน หรือสังคม หรือในบางรายถูกตีตราจากสังคม บางรายถูกล่วงละเมิดทางเพศ เป็นต้น ดังนั้นปัญหาสุขภาพจิตในกลุ่มบุคคลเหล่านี้สมควรจะได้รับความสนใจอย่างจริงจัง เปิดโอกาสให้ได้เข้าถึงบริการในระบบสุขภาพจิตให้มากขึ้น โดยบุคลากรทางการแพทย์จะต้องมีเจตคติในทางบวกต่อบุคคลกลุ่มนี้ รวมทั้งต้องมีสมรรถนะการดูแลผู้มีปัญหาสุขภาพจิตที่มีความละเอียดอ่อนเชิงเพศภาวะ (gender sensitive) ซึ่งได้มีผู้ทบทวนและเสนอแนะไว้แล้ว7
ผู้เขียนขอเสนอเพิ่มเติมว่า ตั้งแต่การทำเวชระเบียน ในช่องที่ให้ระบุเพศ ซึ่งในแบบฟอร์มของโรงพยาบาลทั่วไปจะมีให้เลือกเฉพาะเพศชายหรือเพศหญิงเท่านั้น ควรจะเพิ่มช่องอื่น ๆ สำหรับผู้ป่วยกลุ่มนี้ด้วย ควรมีคลินิกเฉพาะทางสำหรับผู้ป่วยกลุ่มนี้ในโรงพยาบาลที่มีความพร้อม ควรมีห้องน้ำสำหรับผู้ที่มีความหลากหลายทางเพศนอกเหนือจากห้องน้ำชาย ห้องน้ำหญิง และห้องน้ำสำหรับคนชราหรือผู้พิการ นอกจากนี้บรรยากาศในโรงพยาบาลควรเป็นมิตร (friendly) กับผู้ป่วยกลุ่มนี้ด้วยเช่นกัน เพื่อเคารพถึงความเท่าเทียมกัน ไม่เกิดความเหลื่อมล้ำเนื่องจากเพศสภาพ และเคารพในสิทธิมนุษยชน จะทำให้ประเทศไทยเป็นประเทศที่น่าอยู่สำหรับคนทุกวัยและทุกเพศสภาพ และทำให้ผู้มีความหลากหลายทางเพศได้อยู่อย่างมีความสุข8
Downloads
References
โรงพยาบาลจุฬารัตน์ 9 แอร์พอร์ต. “Pride Month” เดือนแห่งความภูมิใจของ LGBTQ ความหลากหลายทางเพศที่เท่าเทียม [“Pride Month” is a month of pride for LGBTQ gender equality]. สมุทรปราการ: โรงพยาบาล; 2566 [สืบค้นเมื่อวันที่ 16 มิ.ย. 2566]. จาก: https://ch9airport.com/pride-month/#:~:text=Pride%20Month%20เกิดจากเหตุการณ์,คนแสดงตนมากขึ้น
บริษัท บางกอก มีเดีย แอนด์ บรอดคาสติ้ง จำกัด (PPTV HD36). รวมที่เที่ยวงาน "Pride Month" [Including attractions for "Pride Month"]. กรุงเทพฯ: บริษัท; 2 มิ.ย. 2566 [สืบค้นเมื่อวันที่ 16 มิ.ย.2566]. จาก: https://www.pptvhd36.com/travel/thailand/197787
ประชาไท. Rocket media lab: กว่าจะได้เดินอย่าง ‘ไพรด์’ สำรวจพาเหรดงานไพรด์และกฎหมายสมรสเท่าเทียมทั่วโลก [Rocket media lab: walking like 'Pride' exploring pride parades and marriage equality laws around the world]. กรุงเทพฯ: ประชาไท; 4 มิ.ย. 2566 [สืบค้นเมื่อวันที่ 16 มิ.ย. 2566]. จาก: https://prachatai.com/journal/2022/06/98922?__cf_chl_tk=iZHtvOmetTbS20rY4Tr62JQHBIAnR1hkKh3g.GJ_yEw-1686988287-0-gaNycGzNC3s
โรงพยาบาลพริ้นซ์ สุวรรณภูมิ. ทำความรู้จัก LGBTQ+ โอบกอดความหลากหลายที่ “ไม่จำเป็นต้องรักษา” [Get to know LGBTQ+, embrace diversity at “No treatment needed”]. สมุทรปราการ: โรงพยาบาล; 15 พ.ย. 2565 [สืบค้นเมื่อวันที่ 16 มิ.ย. 2566]. จาก: https://www.princsuvarnabhumi.com/news/-LGBTQ
World Health Organization. ICD-11 international classification of diseases 11th revision [Internet]. Geneva: World Health Organization; 2018 [cited 2023 Jun 16]. Available from: https://icd.who.int/en
World Health Organization. Mental health topic advisory group for ICD-11 [Internet]. Geneva: World Health Organization; 2018 [cited 2023 June 16]. Available from: https://dxrevisionwatch.files.wordpress.com/2010/03/mental_tag_feb10.pdf
สมพร รุ่งเรืองกลกิจ, พันธุ์นภา กิตติรัตนไพบูลย์. ผลกระทบของเพศภาวะต่อสุขภาพจิตและแนวคิดเพศภาวะกำหนดนโยบายสุขภาพจิต [The impact of gender on mental health and concepts of gender approach mental health policy]. วารสารสุขภาพจิตแห่งประเทศไทย. 2564;29(3):259-72.
สัตยา ประกอบชัย, รังสิมันต์ สุนทรไชยา, เอกอุมา อิ้มคำ. ปัจจัยที่สัมพันธ์กับความสุขของบุคคลที่มีความหลากหลายทางเพศ [The factors related to the happiness among sexual-and gender-diverse persons]. วารสารพยาบาลทหารบก. 2564;22(2):187-96.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2023 Journal of Mental Health of Thailand
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
- Authorization to photocopy items for internal or personal use of specific clients, is granted. The consent does not extend to other kinds of copying, such as for general distribution, for advertising, or for resale.
- Unless otherwise states, the views and opinion expressed in Journal of Mental Health of Thailand are those of authors of the papers, and do not represent those of the editorial board or the Department of Mental Health.
