ลักษณะของผู้ป่วย อาการและสัญญาณชีพ ปัจจัยกระตุ้นและผลลัพธ์การรักษาของผู้ป่วย diabetes ketoacidosis และ hyperosmolar hyperglycemic state ที่แผนกฉุกเฉิน ในโรงพยาบาลขนาดทั่วไป

Main Article Content

กัญจนี วชิรรังสิมันตุ์
ศิวนาฏ พีระเชื้อ

บทคัดย่อ

ความเป็นมา การวินิจฉัย Diabetic ketoacidosis (DKA) และ hyperosmolar hyperglycemic state (HHS) เป็นภาวะฉุกเฉินโรคเบาหวานที่ต้องอาศัยผลการตรวจทางห้องปฏิบัติการเพื่อยืนยันการวินิจฉัย ลักษณะผู้ป่วย อาการสำคัญและสัญญาณชีพแรกรับที่แผนกฉุกเฉินอาจช่วยให้ข้อมูลเบื้องต้นทำให้ผู้ให้การรักษาคิดถึงภาวะนี้และส่งตรวจทางห้องปฏิบัติการรวมถึงเริ่มให้การรักษาเบื้องต้นได้อย่างเหมาะสม


วัตถุประสงค์ ศึกษาลักษณะทั่วไป สัญญาณชีพ อาการ ระดับน้ำตาลในเลือด ปัจจัยกระตุ้น จำนวนวันนอนโรงพยาบาลของผู้ป่วยที่ได้รับการวินิจฉัย DKA HHS รวมถึงอัตราการเสียชีวิตของผู้ป่วย


วิธีการศึกษา เป็นการศึกษาเชิงพรรณนา ทำศึกษาย้อนหลังจากเวชระเบียนผู้ป่วยในและฐานข้อมูลอิเล็กทรอนิกส์สำหรับผู้ป่วยนอก ในข้อมูลผู้ป่วยที่ได้รับการวินิจฉัย DKA และ/ หรือ HHS เข้ารับการรักษาที่โรงพยาบาลสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ในช่วงวันที่ 1 มกราคม 2555 ถึง 31 ธันวาคม 2564 วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้สถิติเชิงพรรณนา  นำเสนอข้อมูลเป็นความถี่ ร้อยละ ค่าเฉลี่ย ค่ามัธยฐาน และควอไทล์ที่ 1 และ 3 วิเคราะห์เปรียบเทียบความแตกต่าง โดยข้อมูลบอกลักษณะใช้ Chi-square test หรือ Fisher’s exact test ข้อมูลบอกปริมาณใช้ Independent t-test หรือ Mann-Whitney u test กำหนดระดับนัยสำคัญทางสถิติที่  p< 0.05


ผลการศึกษา ผู้ป่วยทั้งหมด 145 ราย ได้รับการวินิจฉัย DKA และ HHS/combined type ทั้งหมด 177 ครั้ง อาการแรกรับที่ห้องฉุกเฉินของผู้ป่วยที่พบบ่อยที่สุด คือ เหนื่อย/หายใจไม่อิ่ม สัญญาณชีพของผู้ป่วยทั้งสองกลุ่มพบว่า อุณหภูมิกายปกติ อัตราการหายใจเร็ว ชีพจรเร็ว ความดันโลหิต SBP มีค่าปกติค่อนไปทางสูง ส่วน DBP และ MAP มีค่าปกติ อาการซึมและสับสนเป็นอาการแรกรับที่แตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ โดยพบในผู้ป่วย HHS/combined type  มากกว่ากลุ่ม DKA (55.56% VS  19.83%, p=0.029) ปัจจัยกระตุ้นที่พบบ่อยสุดทั้งใน DKA และ HHS/ combined type เกิดจากการติดเชื้อ การได้รับการวินิจฉัยเบาหวานครั้งแรกพบในผู้ป่วยกลุ่ม HHS/combined type มากกว่ากลุ่ม DKA (66.67% VS 21.43%, p=0.006)  อัตราการเสียชีวิตพบในผู้ป่วยกลุ่ม HHS/combined type สูงกว่า DKA แต่ไม่แตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (22.22% VS 16.18%, p=0.644) ระยะเวลานอนโรงพยาบาลของผู้ป่วยทั้งสองกลุ่มประมาณ 4 วัน และไม่แตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ


สรุปผลและข้อเสนอแนะ ควรตระหนักถึงภาวะ DKA และ HHS ในผู้ป่วยเบาหวานที่มาด้วยอาการเหนื่อย/หายใจไม่อิ่ม มีสัญญาณชีพผิดปกติคือชีพจรเร็วและอัตราการหายใจที่เร็ว ผู้ที่สงสัยว่ามีภาวะติดเชื้อร่วมด้วย หรือ ผู้ป่วยที่มาด้วยภาวะซึม/สับสนแม้ว่าไม่มีประวัติของโรคเบาหวานก็ตาม อัตราการเสียชีวิตของ DKA ในการศึกษานี้สูงกว่าข้อมูลการศึกษาอื่นในประเทศไทย ควรมีการศึกษาปัจจัยที่มีผลต่อการเสียชีวิตของผู้ป่วยเพิ่มเติมเพื่อนำมาพัฒนาระบบการดูแลผู้ป่วยในโรงพยาบาลขนาดเล็ก

Article Details

บท
นิพนธ์ต้นฉบับ

References

Centers for Disease Control and Prevention. National diabetes fact sheet 2011. United States Department of Health and Human Services. [Internet]. 2011[cited 2020 April 28].Available from: URL: http://www.cdc.gov/diabetes/pubs/factsheet11. htm.

Anthanont P, Khawcharoenporn T, Tharavanij T. Incidences and outcomes of hyperglycemic crises: a 5-year study in a tertiary care center in Thailand. J Med Assoc Thai. 2012;95(8):995-1002.

Dhatariya KK, Glaser NS, Codner E, Umpierrez GE. Diabetic ketoacidosis. Nat Rev Dis Primers. 2020;6(1):40.

Ramphul K, Joynauth J. An update on the incidence and burden of diabetic ketoacidosis in the U.S. Diabetes Care. 2020;43(12):e196-e197.

Malone ML, Gennis V, Goodwin JS. Characteristics of diabetic ketoacidosis in older versus younger adults. J Am Geriatr Soc. 1992;40(11):1100-4.

Barski L, Nevzorov R, Jotkowitz A, Rabaev E, Zektser M, Zeller L, et al. Comparison of diabetic ketoacidosis in patients with type-1 and type-2 diabetes mellitus. Am J Med Sci. 2013;345(4):326-30.

Thewjitcharoen Y, Plianpan P, Chotjirat A, Nakasatien S, Chotwanvirat P, Wanothayaroj E, et al. Clinical characteristics and outcomes of care in adult patients with diabetic ketoacidosis: a retrospective study from a tertiary diabetes center in Thailand. J Clin Transl Endocrinol. 2019;16:100188.

Vijara V, Polamaung W. Hyperglycemic crisis in Prapokklao hospital. J Prapokklao Hosp Clin Med Educat Center.2013:30(2):133-45.

Geneva II, Cuzzo B, Fazili T, Javaid W. Normal body temperature: a systematic review. Open Forum Infect Dis. 2019;6(4):ofz032.

Kundu RN, Biswas S, Das M. Mean arterial pressure classification: a better tool for statistical interpretation of blood pressure related risk covariates. Cardiology and Angiology: An International Journal. 2017;6(1):1-7.

Kristensen AK, Holler JG, Mikkelsen S, Hallas J, Lassen A. Systolic blood pressure and short-term mortality in the emergency department and prehospital setting: a hospital-based cohort study. Crit Care. 2015;19(1):158.

Ostchega Y, Porter KS, Hughes J, Dillon CF, Nwankwo T. Resting pulse rate reference data for children, adolescents, and adults: United States, 1999-2008. Natl Health Stat Report. 2011;(41):1-16.

Hooker EA, O'Brien DJ, Danzl DF, Barefoot JA, Brown JE. Respiratory rates in emergency department patients. J Emerg Med. 1989;7(2):129-32.

Kitabchi AE, Umpierrez GE, Miles JM, Fisher JN. Hyperglycemic crises in adult patients with diabetes. Diabetes Care. 2009;32(7):1335-43.

Diabetes association of Thailand. Clinical Practice Guideline for Diabetes 2017(Translate from Thai Language) [Internet]. 2017[cited 202 April 22].Available from: URL: https://www.dmthai.org/attachments/article/443/guideline-diabetes-care-2017.pdf

Builes-Montaño CE, Chavarriaga A, Ballesteros L, Muñoz M, Medina S, Donado-Gomez JH, et al. Characteristics of hyperglycemic crises in an adult population in a teaching hospital in Colombia. J Diabetes Metab Disord. 2018;17(2):143-8.

Dhatariya KK,Joint British Diabetes Societies for Inpatient Care. The management of diabetic ketoacidosis in adults-An updated guideline from the Joint British Diabetes Society for Inpatient Care. Diabet Med. 2022;39(6):e14788.

Tokuda Y, Omata F, Tsugawa Y, Maesato K, Momotura K, Fujinuma A, et al. Vital sign triage to rule out diabetic ketoacidosis and non-ketotic hyperosmolar syndrome in hyperglycemic patients. Diabetes Res Clin Pract. 2010;87(3):366-71.

Patel MP, Ahmed A, Gunapalan T, Hesselbacher SE. Use of sodium bicarbonate and blood gas monitoring in diabetic ketoacidosis: A review. World J Diabetes. 2018; 9(11):199-205.

Ma OJ, Rush MD, Godfrey MM, Gaddis G. Arterial blood gas results rarely influence emergency physician management of patients with suspected diabetic ketoacidosis. Acad Emerg Med. 2003;10: 836–41.

Alourfi Z, Homsi H. Precipitating factors, outcomes, and recurrence of diabetic ketoacidosis at a university hospital in Damascus. Avicenna J Med. 2015;5(1):11-5.

Shahid W, Khan F, Makda A, Kumar V, Memon S, Rizwan A. Diabetic ketoacidosis:clinical characteristics and precipitating factors. Cureus. 2020;12(10):e10792.

Mahesh MG, Shivaswamy RP, Chandra BS, Syed S. The study of different clinical pattern of diabetic ketoacidosis and common precipitating events and independent mortality factors. J Clin Diagn Res. 2017;11(4):OC42-OC46.

Newton CA, Raskin P. Diabetic ketoacidosis in type 1 and type 2 diabetes mellitus: clinical and biochemical differences. Arch Intern Med. 2004;164(17):1925-31.

Builes-Montaño CE, Chavarriaga A, Ballesteros L, Muñoz M, Medina S, Donado-Gomez JH, et al. Characteristics of hyperglycemic crises in an adult population in a teaching hospital in Colombia. J Diabetes Metab Disord. 2018;17(2):143-8.

Safari S, Rahmani F, Soleimanpour H, Ebrahimi Bakhtavar H, MehdizadehEsfanjani R. Can APACHE II score predict diabetic ketoacidosis in hyperglycemic patients presenting to emergency department? Anesth Pain Med. 2014;4(4):e21365.

Azevedo LC, Choi H, Simmonds K, Davidow J, Bagshaw SM. Incidence and long-term outcomes of critically ill adult patients with moderate-to-severe diabetic ketoacidosis: retrospective matched cohort study. J Crit Care. 2014 (6):971-7.

Gallo de Moraes A, Surani S. Effects of diabetic ketoacidosis in the respiratory system. World J Diabetes. 2019;10(1):16-22.

Kraut JA, Madias NE. Metabolic acidosis: pathophysiology, diagnosis and management. Nat Rev Nephrol. 2010;6(5):274-85.

Zhong VW, Juhaeri J, Mayer-Davis EJ. Trends in hospital admission for diabetic ketoacidosis in adults with type 1 and type 2 diabetes in England, 1998–2013: a retrospective cohort study. Diabetes Care. 2018;41(9):1870-7.

Joint British Diabetes Societies for Inpatient Care.The management of Hyperosmolar Hyperglycaemic State (HHS) in adults[Internet].2022 [cited 2022 April 3].Available from: URL: https://abcd.care/sites/abcd.care/files/site_uploads/JBDS_Guidelines_Current/JBDS_06_The_Management_of_Hyperosmolar_Hyperglycaemic_State_HHS_%20in_Adults_FINAL_0.pdf

Barski L, Nevzorov R, Jotkowitz A, Rabaev E, Zektser M, Zeller L, et al. Comparison of diabetic ketoacidosis in patients with type-1 and type-2 diabetes mellitus. Am J Med Sci. 2013;345(4):326-30.

Bagdure D, Rewers A, Campagna E, Sills MR. Epidemiology of hyperglycemic hyperosmolar syndrome in children hospitalized in USA. Pediatr Diabetes. 2013;14(1):18-24.