การพัฒนารูปแบบการสื่อสารความเสี่ยงทางสุขภาพในการป้องกันอันตราย  จากการใช้สารเคมีกำจัดศัตรูพืชของเกษตรกรแบบมีส่วนร่วมของภาคีเครือข่าย  ในชุมชนเขตพื้นที่จังหวัดอุตรดิตถ์

บุญยงค์  บุคำ; ศรัณยู เรือนจันทร์; พงษ์ศักดิ์ อ้นมอย

ผู้แต่ง

บุญยงค์ บุคำ โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลข่อยสูง
ศรัณยู เรือนจันทร์ คณะวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี มหาวิทยาลัยราชภัฏอุตรดิตถ์
พงษ์ศักดิ์ อ้นมอย คณะวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี มหาวิทยาลัยราชภัฏอุตรดิตถ์

คำสำคัญ:

รูปแบบการสื่อสารความเสี่ยงทางสุขภาพ, การมีส่วนร่วม, การวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม, สารเคมีกำจัดศัตรูพืช

บทคัดย่อ

บทนำ: การใช้สารเคมีกำจัดศัตรูพืชโดยไม่ป้องกันตนเองส่งผลให้เกษตรกรเสี่ยงต่ออันตรายทางสุขภาพจำเป็นต้องส่งเสริมการรับรู้ร่วมกับการมีส่วนร่วมของชุมชน เพื่อสร้างความตระหนักและพฤติกรรมป้องกันที่เหมาะสม

วัตถุประสงค์การวิจัย: เพื่อพัฒนาและประเมินผลรูปแบบการสื่อสารความเสี่ยงทางสุขภาพ ในการป้องกันอันตรายจากการใช้สารเคมีกำจัดศัตรูพืชของเกษตรกรโดยใช้การมีส่วนร่วมของภาคีเครือข่ายในชุมชน

ระเบียบวิธีวิจัย: การวิจัยเชิงปฏิบัติการ แบ่งออกเป็น 2 ระยะ ได้แก่ 1) การพัฒนารูปแบบการสื่อสารโดยใช้เทคนิค A-I-C (Appreciation–Influence–Control) และ 2) การประเมินผลการนำรูปแบบไปใช้กลุ่มตัวอย่างประกอบด้วย เกษตรกรกลุ่มเสี่ยง 30 คน และภาคีเครือข่าย 8 คน รวม 38 คน คัดเลือกแบบเจาะจงตามคุณสมบัติที่กำหนด เครื่องมือวิจัย ได้แก่ แบบสนทนากลุ่ม แบบสังเกตแบบมีส่วนร่วม และแบบสอบถามความพึงพอใจที่ผ่านการตรวจสอบความตรงของเนื้อหาและมีค่าสัมประสิทธิแอลฟาของครอนบากเท่ากับ .95 วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้สถิติเชิงพรรณนาและการวิเคราะห์เนื้อหา

ผลการวิจัย: รูปแบบการสื่อสารความเสี่ยงทางสุขภาพพัฒนาจากองค์ประกอบของผู้ส่งสาร เนื้อหา ช่องทางและผู้รับสาร โดยจัดทำเป็นชุดกิจกรรมสร้างเสริมประสบการณ์เกษตรกร ได้แก่ การใช้สื่อสะท้อนผลกระทบสุขภาพการใช้ชุดป้องกันอันตรายส่วนบุคคล การพัฒนานวัตกรชุมชน และการฝึกปฏิบัติแบบมีส่วนร่วม ส่งผลให้เกษตรกรเกิดความตระหนักรู้ ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการป้องกันอย่างเหมาะสม ไม่พบระดับเอนไซม์โคลีนเอสเตอเรสในระดับเสี่ยงและมีความพึงพอใจในระดับสูง

สรุปผล: รูปแบบการสื่อสารความเสี่ยงทางสุขภาพ ทำให้เกษตรกรเกิดความตระหนักรู้และมีพฤติกรรมการป้องกันสุขภาพจากการใช้สารเคมีกำจัดศัตรูพืช

ข้อเสนอแนะ: ขยายผลการใช้รูปแบบสู่ชุมชนอื่นเพื่อป้องกันอันตรายจากการใช้สารเคมีกำจัดศัตรูพืช

Downloads

Download data is not yet available.

เอกสารอ้างอิง

Alhashim R, Deepa R, Anandhi A. Environmental impact assessment of agricultural production using LCA: a review. Climate [Internet]. 2021 Aug 30 [cited 2025 Feb. 12];9(11):164. Available from: https://doi.org/10.3390/cli9110164

Department of Disease Control. Report on the situation of diseases and health hazards from occupation and environment [Internet]. 2024. [cited 2024 Nov.14]. Available from: https://ddc.moph.go.th/doed/pagecontent.php?page=888&dept=doed

Wanasri W, Yuyuen N, Suksai Y. Factors influencing pesticide use behavior among farmers in Pluemphatthana Village, Kokkhamong Sub-District, Pakha District, Buriram Province. Chaloemkarnjana Academic Journal 2021;8(1):128-41. (in Thai)

Chantrawichit C, et al. Guideline for safe use of pesticides. Siam Pimnava; 2021. (in Thai)

Uttaradit Provincial Agriculture and Cooperatives Office. Uttaradit Province Agricultural and Cooperative Development Plan (2023 - 2027) Revised Edition for Fiscal Year 2027. [Internet]. 2019. [cited 2024 May 14]. Available form: https://www.opsmoac.go.th/uttaradit-strategic-strategic_org. (in Thai)

Uttaradit Provincial Public Health Office. Health data center (HDC- dashboard). [Internet]. 2024. [cited 2024 Sep 30]. Available form: https://hdc.moph.go.th/utt/public/standard-report/3e9b22afedc152096c7caf484c7d9629. (in Thai)

Khoy Sung Sub-district Health Promoting Hospital. Summary report on public health for the fiscal year 2024. Khoy Sung Sub-district Health Promoting Hospital, Uttaradit Province; 2024. (in Thai)

Duangjinda M, Nimit – Arnun, N, Roojanavech S. The outcomes of health risk communication program among high risk stroke patients at Sub - District Health Promoting Hospitals in Samut sakhon Province. Journal of The Royal Thai Army Nurses 2016;17(2):59-67. (in Thai)

Khwaenkonchim P. Development of health impact and safety prevention model for farmers using chemical pesticides with community participation. Journal Of Health Science 2023;32(5):828-39. (in Thai)

Qiu W, Rutherford S, Chu C, Mao A, Hou X. Risk communication and public health. Global Journal of Medicine and Public Health 2016;5(4):1-11.

Rothman AJ, Kiviniemi MT. Advancing theory and practice in health risk communication: a toolbox for motivating behaviour change. Health Psychology Review 2022;16(1):1-20.

Srisaad, B. Basic research. Bangkok: Suweeriya Sarn; 1992. (in Thai)

Nimit-arnun N, Roojanavech S, Poopitukkul J. The health risk communication pattern of stroke disease towards cultural perspective of tai song dam ethnic group: the case study in a community in Nakorn Pathom Province. The Journal of Faculty of Nursing Burapha University 2019;27(2):80-92. (in Thai)

Sujariyakul A, Boonchutima S, Kachentawa K. Development of tuberculosis key messaging for risk communication in the high risk MDR-TB spot: a case study of Thai-Myanmar border provinces, year 2015. Journal of Health Science 2016;25(4):583-92. (in Thai)

Piekieng K, Hunnirun P. Development of health impact and safety prevention model for farmers using chemical pesticides with community participation in Suphanburi Province. Journal of Social Science and Buddhistic Anthropology 2022;7(5):158-74. (in Thai)

Phumwiangsri S, Sinsupan N, Chanawongse A. The development of a sustainable management model for pesticide contamination in fruits, vegetables, and agricultural products with the participation of the community and network partners in Nongnakham District, Khon Kaen Province. Health System Research and Development Journal 2021;14(2):36-56. (in Thai)

Buathana N. Participation process in healthcare among farmers using chemical substances in Ban Huai Bong Community, Mae Puem Subdistrict, Mueang District, Phayao Province. Journal of Buddhist Studies 2015;6(1):44-57. (in Thai)

Jaitia S, Tachai A. Assessment of health impacts from agricultural production: concepts and practices leading to public health policy recommendations. Environmental Journal 2023;27(1):2-8. (in Thai)