ปัจจัยทำนายความผิดปกติหลังเกิดความเครียดที่สะเทือนใจของมารดาหลังคลอดที่มารับบริการ ที่โรงพยาบาลราชวิถี

สุภัสสรา  โคมินทร์; เอกชัย   โควาวิสารัช; มาลี    เกื้อนพกุล; วรัญญา    แสงพิทักษ์

ผู้แต่ง

สุภัสสรา โคมินทร์ วิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี กรุงเทพ คณะพยาบาลศาสตร์
เอกชัย โควาวิสารัช คณะแพทย์ศาสตร์ มหาวิทยาลัยสยาม
มาลี เกื้อนพกุล คณะพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลธัญบุรี
วรัญญา แสงพิทักษ์ วิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี กรุงเทพ คณะพยาบาลศาสตร์

คำสำคัญ:

ภาวะซึมเศร้าหลังคลอด , ความเครียดที่สะเทือนใจของมารดาหลังคลอด

บทคัดย่อ

บทนำ: PTSD เป็นภาวะผิดปกติทางจิต มีสาเหตุจากการที่ต้องตกอยู่ในภาวะกดดันรุนแรงเกินกว่าปกติ เช่น การถูกคุกคามชีวิต ความเจ็บปวด ส่งผลให้เกิดความรู้สึก กลัว หรือหมดพลังในการแก้ปัญหา

วัตถุประสงค์การวิจัย: เพื่อหาปัจจัยทำนาย PTSD ของมารดาหลังคลอดในช่วง4-6 สัปดาห์

ระเบียบวิธีวิจัย: เป็นการเก็บข้อมูลไปข้างหน้าในระยะยาวในกลุ่มมารดาหลังคลอด ที่แผนกหลังคลอดสามัญ 2 ตึกของโรงพยาบาลราชวิถี จำนวน 500 ราย ระหว่างมิถุนายน 2560 ถึง ธันวาคม 2561 โดยใช้แบบสอบถามข้อมูลทั่วไป แบบประเมิน PTSD ของมารดาหลังคลอดซึ่งดัดแปลงมาจากแบบคัดกรองภาวะซึมเศร้า (2Q, 9Q) 2 ครั้ง เก็บข้อมูลในระยะ 48-72 ชั่วโมงแรกหลังคลอด และใช้โทรศัพท์ติดตามซักถามในช่วง 4-6 สัปดาห์หลังคลอด วิเคราะห์ข้อมูลทั่วไปโดยใช้สถิติจำนวนร้อยละ และค่าเฉลี่ย ส่วนปัจจัยทำนาย PTSD ของมารดาหลังคลอดใช้สถิติถดถอยด้วยวิธีเสตปไวท์

ผลการวิจัย: พบว่า มี 4 ปัจจัยที่ส่งผลให้มารดาหลังคลอดเกิดภาวะ PTSD ในระยะ 4-6 สัปดาห์หลัง คือ 1) การมีประวัติเคยถูกทำร้ายด้านจิตใจช่วง 4-6 สัปดาห์ก่อนคลอด 2) ภาวะซึมเศร้าในระยะหลังคลอดก่อนมารดากลับบ้าน 3) การวางแผนการตั้งครรภ์ และ4) การมีประวัติเคยบาดเจ็บด้านร่างกายในช่วง 4-6 สัปดาห์ก่อนคลอด ตามลำดับ ซึ่งสามารถร่วมกันทำนาย PTSD ของมารดาหลังคลอดได้ ร้อยละ13.4 อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p < 0.001)

สรุปผล: การวางแผนการตั้งครรภ์ หญิงตั้งครรภ์ที่มีประวัติเคยถูกทำร้ายด้านจิตใจ และเคยบาดเจ็บด้านร่างกายในช่วง 4-6 สัปดาห์ก่อนคลอด และมารดาหลังคลอดมีภาวะซึมเศร้าในช่วง 2-3 วันแรกหลังคลอด ทำนายว่ามารดาหลังคลอดเกิดภาวะ PTSD

ข้อเสนอแนะ: ควรใช้แบบคัดกรองโรคซึมเศร้า เพื่อเฝ้าติดตามภาวะซึมเศร้า และ PTSD เพื่อลดความสูญเสียที่อาจเกิดขึ้นจากภาวะมารดาไม่สามารถแก้ไขปัญหาได้ด้วยตนเอง

References

Wikipedia. Childbirth-related post-traumatic stress disorder [Internet]. 2021 [cited 2021 December 12] Available from https://en.wikipedia.org/wiki/Childbirth-related_post-traumatic stress disorder.

Ayers S, & Pickering AD. Do Women Get Posttraumatic Stress Disorder as a Result of Childbirth? A Prospective Study of Incidence. Wiley Online Library 2001;28(2):111-8.

Engelhard IM, Hout MAD, Kindt M. The relationship between neuroticism, Pretraumatic stress, and posttraumatic stress: a prospective study. Personality and Individual Differences 2003;35(2):381–8.

Soderquest J, Wijma B, Thorbert G, Wijma K. Risk factors in pregnancy for post-traumatic stress and depress after childbirth. BJOG: An International Journal of Obstetric & Gynaecology 2009;116(5):672-80.

Turton P, Hughes P, Evans CD, Fainman D. Incidence, correlates and predictors of posttraumatic stress disorder in the pregnancy after stillbirth. The British Journal of Psychiatry 2001;178(6):556-60.

Menage J. Post-traumatic stress disorder in women who have undergone obstetric and/or gynaecological procedures: A consecutive series of 30 case of PTSD. Journal of Reproductive and infant psychology 2007;1(4):221-8.

Susana A, Harrisb R, Sawyera A, Parfitta Y, Ford E. Posttraumatic stress disorder after childbirth: Analysis of symptom presentation and sampling. Journal of Affective Disorders 2009;119(1–3):200–4.

Ayers S, McKenzie-McHarg K, Slade P. Post-traumatic stress disorder after Birth. Journal of Reproductive and Infant Psychology 2015;33(3):215-8.

Curtis MA, Corman H, Noonan K, Reichman NE. Maternal depression as a risk factor family homelessness. American Journal of Public Health 2014;104(9):1664-70.

Sriarporn P, Suntornlimsiri N, Juntratit K, Deeluea J, Nunchai J, Khaiokham P. Factors Related to Postpartum Depression among First Time Mothers and Father. Nursing Journal 2015;42(3):37-50. (In Thai)

Anderson CA, Connolly JP. Predicting posttraumatic stress and depression symptoms among adolescents in the extended postpartum period. Heliyon 2018;4(11):1-21.

National Institute of Mental Health. Postpartum Depression Facts [Internet]. 2017 [cited 2018, May 15] Available from https://www.nimh.nih.gov/health/topics/depression

Paulson JF. Focusing on depression in expectant and new fathers: prenatal and postpartum depression not limited to mothers. Psychiatric Times 2010;27(2): 48.

Ketman P. Post-traumatic Stress Disorder [Internet]. 2007 [cited 2016 November 7] Available from http://www.psyclin.co.th (In Thai)

Prechon K. Postpartum Depression: Prevention and Care. Thai red Cross Nursing Journal 2016;9(2):24-35. (In Thai)

Czarnocka J, Slade P. Prevalence and predictors of posttraumatic stress symptoms following childbirth. British Journal of Clinical Psychology 2000;39(1):35-51.

Bryanton J, Gagnon AJ, Johnston C, Hatem M. Predictors of woman’s perceptions of the childbirth experience. Journal of Obstetric, Gynecologic, & Neonatal Nursing 2008; 37:24-34.

Schub T, Waish K. Postpartum Depress: Assessment and Screening. EBSCO. Pravikoff D. (Ed.) [Internet]. 2016 [cited 2016 November 1] Available from http://web.b.ebscohost.com

Nootnart T, Lahukarn B, Sopa N. Domestic Violence Against Pregnant Women. Journal of Social Science and Buddhistic Anthropology 2021;6(8):1-13. (In Thai)

Lwanga SK, Lemeshow S. Sample Size determination in health studies: A practice manual. Geneva: World Health Organization; 1991. p. 25-42.

Vanichbuncha K, Vanichbuncha T. Using SPSS for Windows to analyze the data", 27

Edition, Bangkok: Samlad. 2015;157-61. (In Thai)

Department of Mental Health, Thailand. Questionnaire of Depression [Internet]. 2016 [cited 2017 from April 10] Available from https://www.dmh.go.th/test (In Thai)

Pumek S, Kovavisarach E, Keanoppakun M, Sangpitak W. Factors Predicting Depression of Postpartum Mother in Rajavithi Hopital. Journal of Health and Nursing Research 2019;35(3):158-70.

Ballard CG, Staley AK, Brockington IF. Post-traumatic Stress Disorder (PTSD) after Childbirth. British Journal of Psychiatry 1995;166: 525-8.

Henshaw EJ, Fried R, Siskind E, Newhouse L, Cooper M. Breastfeeding self-efficacy, mood, and breastfeeding outcomes among primiparous women. Journal of Human Lactation 2015;31(3): 511-8.

Schiebel DA., Levy G. Breastfeeding and Postpartum Depression. Pravikoff D.(ed.). Nursing Practice & Skill. Cinahl Information systems, a division of EBSCO Information Services. 2018.

Thananowan N, Hakularb P, Ronggluen P. Prevalence of Intimate Partner Violence in Pregnancy Women, Risk Factors, Health Practice during Pregnancy and Psychosocial. Thai Journal of Nursing Council 2006;21(2):31-46. (In Thai)

Junthip Y. Factors related to depressed patients in urban areas Chiangmai province. Lanna Public Health Journal 2017;13(2):10-6. (In Thai)

Creedy DK, Shochet IM, Horsfall J. Childbirth and the Development of Acute Trauma Symptoms. Incidence and Contributing Factor Birth. 2000;27:104-11.

Lowdermilk DL, Perry SE, Cashion K, Alden KR, Olshansky E. Postpartum. Maternity & Women’s Health Care. St. Louis, Missouri: Elsevier; 2020. p. 417-60.