การพัฒนารูปแบบการดูแลสุขภาพตนเองของผู้ป่วยโรคความดันโลหิตสูง ในการป้องกันการเกิดโรคไตเรื้อรังโดยการมีส่วนร่วมของชุมชน ตำบลป่าเซ่า อำเภอเมือง จังหวัดอุตรดิตถ์

บทคัดย่อ

บทนำ: โรคความดันโลหิตสูงเป็นโรคเรื้อรังที่มีสาเหตุหลักมาจากพฤติกรรมและการใช้ชีวิตที่ไม่ถูกต้อง การดูแลสุขภาพตนเองเพื่อป้องกันการเกิดภาวะแทรกซ้อนโดยเฉพาะโรคไตเรื้อรังจึงมีความสำคัญ วัตถุประสงค์การวิจัย: เพื่อพัฒนาและศึกษาผลการใช้รูปแบบการดูแลสุขภาพตนเองของผู้ป่วยโรคความดันโลหิตสูงในการป้องกันการเกิดโรคไตเรื้อรังโดยการมีส่วนร่วมของชุมชน ตำบลป่าเซ่า อำเภอเมือง จังหวัดอุตรดิตถ์ ระเบียบวิธีวิจัย: เป็นการวิจัยและพัฒนา 4 ขั้นตอนคือ 1) ศึกษาสถานการณ์ 2) พัฒนารูปแบบการดูแลสุขภาพตนเองของผู้ป่วยโรคความดันโลหิตสูงในการป้องกันการเกิดโรคไตเรื้อรัง โดยการระดมสมองจากผู้เกี่ยวข้องในชุมชน 3) ทดลองใช้รูปแบบ และ 4) ประเมินรูปแบบ กลุ่มตัวอย่างคือ ผู้ป่วยโรคความดันโลหิตสูงที่ขึ้นทะเบียนและรับยาอย่างต่อเนื่องจากโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลป่าเซ่า จำนวน 29 คน เก็บข้อมูลโดยใช้แบบสอบถามความรู้ พฤติกรรมการดูแลสุขภาพตนเอง การรับรู้ของผู้ป่วยในการป้องกันการเกิดโรคไตเรื้อรังจากโรคความดันโลหิตสูง ค่าอัตราการกรองของไต (Estimated Glomerular filtration rate : eGFR) และค่าการทำงานของไต (Creatinine : Cr) วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้สถิติเชิงบรรยาย ได้แก่ จำนวน ร้อยละ ค่าเฉลี่ยและส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน และสถิติการทดสอบสองกลุ่มที่ไม่เป็นอิสระต่อกัน (Paired t-test) ผลการวิจัย: รูปแบบการดูแลสุขภาพตนเองของผู้ป่วยโรคความดันโลหิตสูงในการป้องกันการเกิดโรคไตเรื้อรังประกอบด้วย 4 องค์ประกอบคือ 1) องค์ประกอบที่เป็นปัจจัยนำเข้า มี 4 ระดับคือ ระดับบุคคล ได้แก่ ตัวผู้ป่วย ระดับครอบครัว ได้แก่ ญาติหรือผู้ดูแลผู้ป่วย ระดับชุมชน ได้แก่ หน่วยงานภาครัฐในชุมชน: เทศบาล ผู้ใหญ่บ้าน และแกนนำชุมชน และระดับหน่วยบริการทางสุขภาพ ได้แก่ บุคลากรสุขภาพ อาสาสมัครสาธารณสุข 2) องค์ประกอบที่เป็นกระบวนการ ประกอบด้วย การพัฒนาความรู้และทักษะการดูแลตนเอง การกระตุ้นเตือนความจำ การจัดระบบติดตามช่วยเหลือผู้ป่วยโดยการติดตามต่อเนื่องที่บ้าน การติดตามประเมินการปฏิบัติพฤติกรรมสุขภาพของผู้ป่วย การสร้างสิ่งแวดล้อมที่เอื้อต่อการปฏิบัติพฤติกรรมสุขภาพ และการจัดระบบการติดต่อประสานงาน 3) องค์ประกอบที่เป็นผลผลิต ได้แก่ ความรู้เกี่ยวกับการป้องกันการเกิดโรคไตเรื้อรังจากโรคความดันโลหิตสูง พฤติกรรมการดูแลสุขภาพตนเองของผู้ป่วย การรับรู้ตามแบบแผนความเชื่อด้านสุขภาพ ค่าการทำงานของไตและระดับความพึงพอใจของผู้ป่วย และ 4) องค์ประกอบที่เป็นผลลัพธ์ ได้แก่ การเกิดโรคไตเรื้อรังในผู้ป่วยโรคความดันโลหิตสูงลดลง ผลการทดลองใช้รูปแบบพบว่า ค่าเฉลี่ยคะแนนความรู้ พฤติกรรมการดูแลสุขภาพตนเอง และการรับรู้ของผู้ป่วยในการป้องกันการเกิดโรคไตเรื้อรังจากโรคความดันโลหิตสูง หลังการทดลองสูงกว่าก่อนการทดลองอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .05, .01 และ .05 ตามลำดับ ค่าอัตราการกรองของไต (eGFR) เพิ่มขึ้นกว่าก่อนการทดลอง และค่าการทำงานของไต (Creatinine) ลดลงกว่าก่อนการทดลองอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .01 และผู้ป่วยมีความพึงพอใจต่อรูปแบบในระดับมากที่สุด สรุปผล: รูปแบบที่พัฒนาขึ้นช่วยส่งเสริมให้ผู้ป่วยมีความรู้ พฤติกรรมการดูแลสุขภาพตนเอง และการรับรู้ในการป้องกันการเกิดโรคไตเรื้อรังจากโรคความดันโลหิตสูง รวมถึงค่าอัตราการกรองของไตและค่าการทำงานของไตดีขึ้น ข้อเสนอแนะ: หน่วยงานด้านสุขภาพควรนำรูปแบบนี้ไปใช้ เพื่อช่วยป้องกันการเกิดโรคไตเรื้อรังในผู้ป่วยโรคความดันโลหิตสูง โดยก่อนการนำไปใช้ต้องมีการประสานความร่วมมือและสร้างความเข้าใจกับผู้เกี่ยวข้องในชุมชนทุกคน เพื่อให้เกิดความร่วมมือกันในการดูแลผู้ป่วย