ประสิทธิผลของการปฏิบัติสมาธิบำบัดแบบ SKT1–3 ต่อการควบคุมระดับน้ำตาลเฉลี่ยสะสม ในเลือดของผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2

บทคัดย่อ

บทนำและวัตถุประสงค์: โรคเบาหวานเป็นโรคที่เซลล์ร่างกายมีความผิดปกติในกระบวนการเปลี่ยนน้ำตาลในเลือดให้เป็นพลังงาน โดยกระบวนการนี้เกี่ยวข้องกับอินซูลินซึ่งเป็นฮอร์โมนที่สร้างจากตับอ่อนเพื่อใช้ควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด เมื่อน้ำตาลไม่ได้ถูกใช้จึงทำให้ระดับน้ำตาลเฉลี่ยสะสมในเลือดสูงขึ้นกว่าระดับปกติ วิธีการปฏิบัติสมาธิบำบัดแบบ SKT1–3 เป็นการปฏิบัติสมาธิด้วยการหายใจเพื่อควบคุมการทำงานของ Baroreflex ให้ทำงานช้าลง ลดการทำงานของระบบประสาทอัตโนมัติ เพื่อลดความดันโลหิต การผ่อนคลายกล้ามเนื้อลาย ความตึงเครียด และการลดน้ำตาล การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์ (1) เพื่อศึกษาผลการปฏิบัติสมาธิบำบัดแบบ SKT1–3 สำหรับควบคุมระดับน้ำตาลเฉลี่ยสะสมในเลือด (HbA1c) ภายในและระหว่างกลุ่มทดลองและกลุ่มควบคุม (2) เพื่อเปรียบเทียบการควบคุมระดับน้ำตาลเฉลี่ยสะสมในเลือดได้ดีของกลุ่มทดลอง และ (3) เพื่อศึกษาผลการปฏิบัติสมาธิบำบัดแบบ SKT1–3 สำหรับลดความเครียด ภายในและระหว่างกลุ่มทดลองและกลุ่มควบคุม โดยผลการศึกษาที่ได้จะสามารถนำไปใช้เป็นทางเลือกหนึ่งในการรักษาผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2

          วิธีการศึกษา: การวิจัยกึ่งทดลองชนิดสองกลุ่มวัดก่อนและหลังการทดลองจากผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 หรือผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 ร่วมกับความดันโลหิตสูงที่มีระดับน้ำตาลเฉลี่ยสะสมในเลือด (HbA1c) อยู่ระหว่าง 7.0–10.0% มีอายุตั้งแต่ 20 ปีขึ้นไป ไม่อยู่ระหว่างการเข้าร่วมวิจัยที่มีผลต่อการควบคุมระดับน้ำตาลเฉลี่ยสะสมในเลือด (HbA1c) เครื่องมือวิจัยประกอบด้วย (1) คู่มือการปฏิบัติสมาธิบำบัดแบบ SKT1–3 สำหรับผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 คำนวณค่าความตรงเชิงเนื้อหาเท่ากับ 1.00 และ (2) แบบประเมินและวิเคราะห์ความเครียดด้วยตนเองของกรมสุขภาพจิต ฉบับปี 2020 ตัวอย่างจำนวน 84 คน โดยกลุ่มทดลองดำเนินการทดลองด้วยการปฏิบัติสมาธิบำบัดแบบ SKT1–3 ตลอดระยะเวลา 3 เดือนอย่างสม่ำเสมอ 3 วันต่อสัปดาห์ (วันจันทร์ พุธ และศุกร์) กำหนดให้ SKT1 ปฏิบัติช่วงเช้าหลังตื่นนอน SKT2 ปฏิบัติช่วงเย็น และ SKT3 ปฏิบัติก่อนนอน และกลุ่มควบคุมดำเนินการดูแลรักษาพยาบาลตามปกติ ทดสอบการกระจายตัวของข้อมูลและเปรียบเทียบระดับน้ำตาลเฉลี่ยสะสมในเลือด (HbA1c) และความเครียดด้วยสถิติ Wilcoxon Singed Ranks Test, The Mann–Whitney U Test, McNemar Test ที่นัยสำคัญทางสถิติ p < 0.05

          ผลการศึกษา: กลุ่มทดลองหลังเข้าร่วมการปฏิบัติสมาธิบำบัด SKT1–3 มีระดับน้ำตาลเฉลี่ยสะสมในเลือด (HbA1c) ต่ำกว่าก่อนเข้าร่วมการปฏิบัติสมาธิบำบัดอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p < 0.05) และต่ำกว่ากลุ่มควบคุมอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p < 0.05) โดยกลุ่มทดลองหลังเข้าร่วมการปฏิบัติสมาธิบำบัดสามารถควบคุมระดับน้ำตาลเฉลี่ยสะสมในเลือด (HbA1c) ได้ดีสูงกว่าก่อนการทดลองอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p < 0.05) มีจำนวน 30 คน คิดเป็นร้อยละ 71.43 โดยระดับน้ำตาลเฉลี่ยสะสมในเลือด (HbA1c) เฉลี่ยเท่ากับ 6.67% นอกจากนั้นกลุ่มทดลองหลังเข้าร่วมการปฏิบัติสมาธิบำบัด SKT1–3 มีความเครียดต่ำกว่าก่อนเข้าร่วมการปฏิบัติสมาธิบำบัดอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p < 0.05) และต่ำกว่ากลุ่มควบคุมอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p < 0.05) โดยกลุ่มทดลองมีความเครียดเฉลี่ยเท่ากับ 15.43 คะแนน ซึ่งถือว่ามีความเครียดอยู่ในเกณฑ์ปกติ

          อภิปรายผล: การปฏิบัติสมาธิบำบัดแบบ SKT1–3 เป็นการดูแลรักษารูปแบบการแพทย์ผสมผสาน (Integrative medicine) ระหว่างการรักษาโดยแพทย์แผนปัจจุบันและแพทย์ทางเลือกที่ช่วยลดระดับน้ำตาล เฉลี่ยสะสมในเลือด (HbA1c) และความเครียดอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ แสดงถึงแนวโน้มที่ดีของการปฏิบัติสมาธิบำบัดต่อการควบคุมระดับน้ำตาลเฉลี่ยสะสมในเลือด (HbA1c) และความเครียดในระยะยาว โดยกลไกสำคัญของสมาธิบำบัดคือการลดความเครียดทางจิตใจ ควบคุมการทำงานของ Baroreflex ให้ทำงานช้าลง และลดการทำงานของระบบประสาทอัตโนมัติ และเพิ่มกิจกรรมของ Parasympathetic ส่งผลให้ระดับคอร์ติซอล (Cortisol) และแคทีโคลามีน (Catecholamines) ลดลง ซึ่งมีส่วนสำคัญต่อการเพิ่มความไวต่ออินซูลิน และลดการสร้างกลูโคสจากตับ ภายหลังการปฏิบัติสมาธิบำบัดแบบ SKT1–3 สามารถปรับสมดุลของกลไกทางจิต–ประสาท–ต่อมไร้ท่อที่นำไปสู่การควบคุมระดับน้ำตาลเฉลี่ยสะสมในเลือด (HbA1c) ในระยะยาวได้ดี จึงเป็นแนวทางเสริมที่มีประสิทธิผลในการจัดการโรคเบาหวานชนิดที่ 2 ร่วมกับการรักษาทางการแพทย์แผนปัจจุบัน

          ข้อสรุปและข้อเสนอแนะ: การปฏิบัติสมาธิบำบัดแบบ SKT1–3 อย่างสม่ำเสมอสามารถลดระดับน้ำตาลเฉลี่ยสะสมในเลือด (HbA1c) และความเครียดในผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 ได้อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ โดยการลดลงของระดับน้ำตาลเฉลี่ยสะสมในเลือด (HbA1c) เฉลี่ยและความเครียดเฉลี่ยอาจไม่ได้เกิดจากการปฏิบัติสมาธิบำบัดเพียงอย่างเดียว แต่อาจได้รับอิทธิพลจากปัจจัยอื่นร่วมด้วย เช่น การตระหนักรู้ต่อสุขภาพที่เพิ่มขึ้นจากการเข้าร่วมวิจัย การปรับพฤติกรรมการบริโภคอาหาร และการออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ เป็นต้น ดังนั้นควรมีการศึกษาและใช้เป็นแนวทางหนึ่งสำหรับบูรณาการการปฏิบัติสมาธิบำบัดแบบ SKT1–3 เพื่อส่งเสริมให้หน่วยบริการสาธารณสุขระดับปฐมภูมิและคลินิกโรคเรื้อรังสำหรับการดูแลสุขภาพผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 ร่วมกับแนวทางการรักษาทางการแพทย์แผนปัจจุบัน และอาจใช้สำหรับขยายผลสู่การป้องกันโรคในกลุ่มประชากรที่มีความเสี่ยงสูงต่อการเกิดโรคเบาหวานได้ เช่น กลุ่มผู้ที่มีภาวะก่อนเบาหวาน ภาวะอ้วนลงพุง หรือผู้ที่มีประวัติครอบครัวเป็นเบาหวาน เป็นต้น